close button
آیا می‌خواهید به نسخه سبک ایران‌وایر بروید؟
به نظر می‌رسد برای بارگذاری محتوای این صفحه مشکل دارید. برای رفع آن به نسخه سبک ایران‌وایر بروید.

سوالات حقوقی

سوالات خود را از کارشناس ما بپرسید

آیا بازداشتگاه‌های سپاه و اطلاعات یا نیروی انتظامی مستقل هستند؟ چه کسی مسئول این بازداشتگاه‌ها هست؟ آیا مقررات زندان نسبت به این بازداشتگاهها نیز جاری است؟

بازداشتگاههای امنیتی مستقل نبوده و تحت نظارت سازمان زندانها است. بنابرای در این بازداشتگاهها ضروری است آیین نامه اجرایی سازمان زندانها رعایت شود. بر اساس آیین نامه اجرایی نحوه اداره بازداشتگاههای امنیتی در وزارت اطلاعات، سازمان اطلاعات سپاه پاسداران، اطلاعات نیروی انتظامی و سازمان‌های حفاظت و اطلاعات نیروهای مسلح مستقر هستند.  بنابراین هر گونه بازداشتگاه امنیتی خارج از موارد فوق جنبه غیر قانونی ندارد. بر طبق ماده 1 آیین نامه نحوه اداره بازداشتگاههای امنیتی: «بازداشتگاه امنیتی محل نگهداری متهمانی است كه به لحاظ حساسیت های امنیتی و نظامی و با قرار كتبی مقام های صلاحیت دار قضایی تا اتخاد تصمیم نهایی به آنجا معرفی می شوند و تحت نظر سازمان زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی كشور كه در این آئین نامه به اختصار « سازمان» نامیده می شود اداره خواهدشد.تبصره ) بازداشتگاه های امنیتی صرفاً مربوط به متهمین جرائم امنیتی بوده و واحدهای قضایی از اعزام سایر متهمین و محكومین به این بازداشتگاه ها خودداری خواهند نمود.» بنابراین این بازداشتگاهها صرفا محل نگهداری متهمان امنیتی است و مرجع قضایی دیگر متهمین را نمی تواند به این بازداشتگاهها منتقل کند. بازداشتگاههای انتظامی نیز محل نگهداری موقت متهمان غیر امنیتی برای انجام تحقیقات مقدماتی است.

یکی از مشکلات زندانیان، سختگیری مسئولان در ارسال نامه به خارج از زندان است. در بسیاری از مواقع مسئولان اجازه نمی دهند نامه به خارج از زندان ارسال شود فقط در مواردی که زندانی نسبت به پرونده خود به دادگاه نامه می نویسد سخت گیری کمتری می شود در بقیه موارد سخت گیری وجود دارد.آیا مسئولان زندان حق چنین کاری را دارند؟

مکاتبه کردن یکی از مصادیق حقوق زندانی است که در آیین نامه اجرایی سازمان زندانها نیز مورد تاکید قرار گرفته است. اصولا نسبت به نامه های غیر مجرمانه نباید سخت گیری شود ولی آیین نامه اجرایی با ایجاد محدودیتهای مبهم راه را برای سخت گیری مسئولان زندان در ارسال نامه باز گذاشته است. به عنوان مثال در این آیین نامه ذکر شده است که : «نامه‌هايي كه نوشته‌هاي آن مفسده‌انگيز يا مخالف با آيين‌نامه‌هاي موسسه يا زندان يا خلاف نظم و عفت عمومي و اخلاق حسنه بوده يا موجب هتك حرمت اشخاص شود يا متضمن الفاظ ركيك و مستهجن و ناسزا، تهديد و يا تهمت و افترا باشد و همچنين عرض‌ حالهاي ناموجه و مكرر درباره موضوع‌هايي كه از پيش مورد رسيدگي قرار گرفته و تهيه و ارسال آنها صرفاً به منظور مزاحمت باشد به دستور رييس موسسه يا زندان ضبط شده و نويسنده نامه بر اساس مقررات اين آيين‌نامه تنبيه انضباطي و يا تحت تعقيب جزايي قرار خواهد گرفت.» این مقرره مبهم و کلی بوده و قطعا برخلاف اصول حقوق زندانیان است.

آیا نگهداری زندانیان در سلولهای انفرادی مجاز است؟ در زندانها برخی زندانیان را برای تنبیه مدتی در انفرادی نگاه می دارند.

بر اساس آیین نامه اجرایی سازمان زندانها نگاهداری زندانی در انفرادی فقط به مدت 20 روز و زمانی امکان پذیر است که زندانی مرتکب تخلف در زندان شده باشد. یکی دیگراز موارد زندان انفرادی زمانی است که تحقیقات مقدماتی شروع شده و قاضی تشخیص دهد که برای جلوگیری از درز اطلاعات و مسائلی از این قبیل زندانی باید در انفرادی نگه داشته شود. این امر در قانون پیش بینی نشده است ولی در عمل به خصوص در مورد متهمین سیاسی اتفاق می افتد. باید توجه داشت که بازداشتگاههای امنیتی از جمله بازداشتگاه اداره اطلاعات و یا سپاه نیز زیر نظر سازمان زندانها بوده و بر اساس آیین نامه اجرایی سازمان زندانها اداره می شوند بنابراین این بازداشتگاهها نیز حق نگهداری انفرادی متهم به بهانه تحقیقات را ندارند اما در این بازداشتگاهها غالبا متهمین سیاسی یا عقیدتی ماهها به صورت انفرادی نگه داشته می شوند که این امر برخلاف قوانین و مقررات است. در مورد اینکه زندان انفرادی قانونی است یا نه بحثهای مختلف و اختلاف نظرهایی بین مقامات قضایی وجود دارد و حتی برخی از آنها اظهار می دارند که رهبر ایران فتوایی داده است که زندان انفرادی خلاف قانون است. اما در عمل زندان انفرادی چه به عنوان تنبیه زندانی و چه به عنوان بازداشت انفرادی به دلیل تحقیقات امنیتی در ایران وجود دارد که هر دو مورد خلاف حقوق شهروندی است.

مرخصی مساله ای است که بسیاری از زندانیان درگیر آن هستند. به دلایل گوناگون مرخصی برای زندانیان اهمیت زیادی دارد به طوری که مسئولان زندان از این مساله سوء استفاده کرده و برخی زندانیان را با وعده مرخصی قانع به همکاری های نامتعارف با خود می کنند. زندانیان در چه شرایطی می توانند از مرخصی استفاده کنند و آیا مسئولان می توانند فردی را از مرخصی رفتن منع کنند؟

به طور کلی مرخصی از زندان در ایران انواع مختلفی دارد. یک نوع از مرخصی، استعلاجی می باشد. یعنی به هنگامی که یک زندانی دچار بیماری شود که نیاز به مراقبت و درمان در خارج از زندان باشد، مشمول مرخصی خواهد شد. نوع دیگر مرخصی به دلیل ازدواج یا فوت بستگان درجه یک یعنی پدر، مادر، فرزند، همسر، برادر و خواهر می باشد. در این موقع نیز زندانی از مرخصی بهره مند خواهد شد. نوع دیگری از مرخصی، مرخصی های ساده است که با کسب امتیازات لازم در زندان به زندانی اعطا می شود. مورد اول و دوم یعنی مرخصی استعلاجی و مرخصی در اثر فوت یا ازدواج اقربای درجه یک حق زندانی می باشد. بنابراین در این موارد مقامات زندان موظفند که به زندانی مرخصی دهند. اما مورد سوم یعنی مرخصی ساده نوعی امتیاز محسوب می شوند و زندانی حقی بر مرخصی نخواهد داشت. بنابراین مرخصی در برخی موارد حق و در برخی موارد امتیاز محسوب می شود. به طور کلی مرخصی زندانیان با توجه به آیین نامه اجرایی سازمان زندانها صورت می پذیرد. اما در برخی مواقع به خصوص در اعیاد مذهبی و یا عید نوروز، به صورت گسترده به زندانیان بدون نیاز به کسب امتیازات لازم مرخصی اعطا می شود. این نوع از مرخصی با بخشنامه های رییس قوه قضاییه صورت می پذیرد. مرخصی زندانیان سیاسی و امنیتی محدودیتهایی داشته و نیاز به اجازه دادستان است. در مورد مرخصی های الزامی یعنی مرخصی استعلاجی و یا به سبب ازدواج و فوت بستگیان نیز بعضا مشاهده می شود مسئولان برخلاف قانون اجازه مرخصی را نمی دهند. در مرخصی های ساده نیز تبعیضات غیر قانونی نسبت به زندانیان اعمال می شود

مقررات مربوط به آزادی مشروط چیست و آیا مسئولان می توانند بدون دلیل با آزادی مشروط مخالفت کنند؟ در زندانها مشاهده می شود که تقاضای آزادی مشروط بعضی از زندانیان به راحتی پذیرفته می شود اما در مورد برخی ها سختگیری می شود. چه ضوابطی در این مورد وجود دارد؟

اولا لازم به ذکر است که آزادی مشروط یک امتیاز است و دادگاه صادر کننده حکم در این مورد تصمیم گیری می کند. ماده 58 قانون مجازات اسلامی شرایط دارا شدن آزادی مشروط را بیان کرده است. بر اساس این ماده : «در مورد محكوميت به حبس تعزيري، دادگاه صادر كننده حكم مي‌تواند در مورد محكومان به حبس بيش از ده سال پس از تحمل نصف و در ساير موارد پس از تحمل يك‌سوم مدت مجازات به پيشنهاد دادستان يا قاضي اجراي احكام با رعايت شرايط زير حكم به آزادي مشروط را صادركند: الف- محكوم در مدت اجراي مجازات همواره از خود حسن اخلاق و رفتار نشان دهد. ب- حالات و رفتار محكوم نشان دهد كه پس از آزادي، ديگر مرتكب جرمي نمي‌شود. پ- به تشخيص دادگاه محكوم تا آنجا كه استطاعت دارد ضرر و زيان مورد حكم يا مورد موافقت مدعي خصوصي را بپردازد يا قراري براي پرداخت آن ترتيب دهد. ت- محكوم پيش از آن از آزادي مشروط استفاده نكرده باشد...» با این وجود گرچه اختیار اعطای آزادی مشروط نهایتا در دست دادگاه است اما قاضی نمی تواند بدون دلیل با تقاضای آزادی مشروط مخالفت کند

ملاقات با خانواده یکی از مهمترین خواسته های زندانیان است. به همین دلیل در برخی موارد مسئولان زندان از این مساله سوء استفاده کرده و برخی زندانیان را از ملاقات محروم می کنند یا برخی زندانیان را در ازای ملاقات بیشتر وادار به همکاری با خود می کنند. مقررات ملاقات زندانی با اعضای خانواده چیست؟

بر اساس آیین نامه اجرایی سازمان زندانها، ملاقات یکی از حقوق زندانی است که هر هفته باید حداقل به مدت ۲۰ دقیقه به صورت کابینی صورت گیرد و ملاقات حضوری نیز تحت شرایطی امکان پذیر است. پدر، مادر، همسر، فرزندان، برادر و خواهر حق ملاقات را خواهند داشت. افراد دیگر نیز با موافقت مسئولان زندان یا قاضی ناظر زندان می توانند برای ملاقات به زندان بروند. ایجاد محدودیت در حق ملاقات فقط زمانی امکان پذیر است که قاضی مربوطه ملاقات را خلاف روند دادرسی تشخیص داده و یا زندانی مرتکب تخلفی شده باشد. به غیر از این موارد هیچ مقامی نمی تواند در ملاقات زندانی با بستگانش مانع ایجاد کند. همچنین ملاقات با وکیل نیز تابع محدودیتی نبوده و زندانی و وکیلش می توانند مرتبا ملاقات داشته باشند.

در بیشتر زندانها، زندانیان از همدیگر تفکیک نشده اند به طوری که زندانیان خطرناک با زندانیانی که جرم سبکی داشته اند یکجا نگهداری می شوند. این امر مشکلات بسیاری را سبب شده است و باعث آزار و اذیت برخی زندانیان می شود. همچنین در بعضی موارد مسئولین زندان عمدا برخی محکومینی که جرایم سبکی داشته اند را به بند مجرمین خطرناک منتقل می کنند. در بیشتر زندنها مجرمین سیاسی نیز به همراه دیگر مجرمین نگاهداری می شوند. آیا در قوانین نیامده که محکومین باید تفکیک شوند؟

بر طبق مقررات مختلف از جمله آیین نامه ها و بخشنامه های مربوط به زندانیان، ذکر شده است که محکومین باید با در نظر گرفتن سن، وضعیت بیماری و نوع جرم و میزان محکومیت تفکیک شوند. با این وجود زندانیان آن طور که لازم است تفکیک نمی شوند و مجرمین دارای مجازات سبک با مجرمین خطرناک در یکجا نگاهداری می شوند. در مورد زندانیان سیاسی نیز قانون جدید جرم سیاسی مقرر کرده است که این زندانیان باید در محل مجزایی از زندانیان عادی نگهداری شوند

به دلیل فقدان امکانات بهداشتی لازم در زندان و جمعیت زیاد، زندانیان مرتبا بیمار می شوند. حتی برخی از زندانیان دارای بیماری های خطرناک مسری بوده و برخی بیماریهای صعب العلاج دارند. معمولا توجه کافی به بیماران نمی شود و نسبت به درمان آنها اقدامات لازم انجام نمی شود. برای رفتن به بهداری باید چند روز اصرار کرد. بهداری ها نیز پزشکان متخصص نداشته و به صورت جدی اقدام به درمان نمی کنند. قوانین در مورد درمان زندانیان بیمار چه مواردی پیش بینی نموده است؟

بر اساس مقررات موجود بهداری زندان موظف است حداقل هر یک ماه یکبار نسبت به تست پزشکی از کلیه زندانیان اقدام کند. همچنین در صورت بیماری یک زندانی، بهداری باید فورا نسبت به درمان وی اقدام کرده و در صورتی که درمان در زندان امکان پذیر نباشد ضرروی است بیمار به مراکز درمانی خارج از زندان منتقل شود. در مورد بیماریهای مسری نیز آیین نامه اجرایی صراحتا ذکر کرده است که بهداری باید تمامی اقدامات لازم برای جلوگیری و درمان این بیماریها به عمل آورد. بر اساس قوانین زندانیان دارای بیماریهای مسری خطرناک حتما باید جداگانه نگهداری شوند.  حق درمان یکی از حقوق اساسی زندانیان است که سازمان زندانها باید به صورت رایگان زندانیان بیمار را تحت درمان قرار دهد. هیچ بهانه ای برای عدم درمان زندانیان بیمار از لحاظ قانون پذیرفته شده نیست.

در زندانهای کشور معمولا هر چند مدت یکبار تمام اشیا زندانیان بازرسی و تفکیک می شود. در این بازرسی ها تمام اشیاء و وسایل زندانی تفتیش می شود. در بسیاری موارد این بازرسی ها با تخریب وسایل زندانیان همراه شده و به بهانه های مختلف زندانیان مورد بازجویی قرار می گیرند. ماموران در این بازرسی ها تما می اشیا و کتابهای زندانیان را وسط اتاقها و سالنها می ریزندو به آنها آسیب می زنند. چندی پیش در بند 350 اوین نیز مشکلاتی به هنگام این بازرسی به وجود آمد و تعدادی از زندانیان به دلیل اعتراض مورد ضرب و جرح قرار گرفتند. آیا این بازرسی ها قانونی است؟

آیین نامه اجرایی سازمان زندانها مقرر کرده است که حداقل هر ماه یکبار از وسایل زندانیان بازرسی به عمل می آید اما این بازرسی ها نباید موجب تخریب وسایل زندانیان شده و آرامش و امنیت آنها را برهم زند. مامورین بازرسی کننده باید با رعایت قواعد اخلاقی و انسانی این بازجویی ها را به عمل آورده و از ضبط اشیاء مجاز خودداری کنند.

وقتی که زندانیان را برای کارهای قضایی در دادگستری بدرقه کرده و به خارج از زندان می برند، آزار و اذیتهایی نسبت به زندذانی انجام می شود. از جمله اینکه صبح اول وقت تمام زندانیانی که باید بدرقه شوند را جمع کرده و به دادگستری می برند و پس از پایان وقت اداری برمی گردانند حال آنکه ممکن است کار یک زندانی بسیار کوتاه باشد. همچنین در این مدت حتی اجازه آب خوردن هم نمی دهند. رفتار ماموران بدرقه نیز در اغلب موارد بسیار بد و تحقیرآمیز است. آیا چنین رفتارهایی قانونی است؟

در مورد بدرقه زندانیان، آیین نامه اجرایی سازمان زندانها مقرر کرده است که زندانی باید مستقیما به مرجع احضار کننده بدرقه شده و پس از انجام کار، بلافاصله به زندان برگردانده شود. بنابراین به نظر می رسد نگاه داشتن بی مورد زندانی در قفسهای دادگستری برخلاف این مقررات باشد. همچنین هر گونه رفتار تحقیرآمیز با زندانی و آزار و اذیت او برخلاف قوانین است و ماموران حق چنین رفتارهایی را ندارند.

به هنگامی که زندانیان را از خارج از زندان به داخل منتقل می کنند یا پس از ملاقاتها و یا پس از آمدن از دادگاه، ماموران زندان اقدام به بازرسی بدنی می کنند. در این بازرسی ها اغلب شان و حیثیت زندانی در نظر گرفته نمی شود چرا که در برخی موارد زندانی باید تمام لباسهایش را درآورد. در برخی اوقات ماموران حتی بازرسی مقعدی با انگشت می کنند و این نوع بازرسی در زندانها رایج است. این شیوه بازجویی نسبت به خانواده های زندانیان که برای ملاقات می آیند نیز صادق است. آیا چنین بازرسی هایی درست است؟

بر اساس قوانین و مقررات مربوط به زندانیان، مامورین می توانند زندانی را تفتیش بدنی کنند اما در این مقررات مشخص نشده است که بازرسی ها باید دارای چه ضوابط و اصولی باشند. با توجه به اصول کلی می توان گفت که تفتیش بدنی نباید تحقیر آمیز و با کرامت انسانی در تعارض باشد. بازرسی به همراه عریان کردن زندانی و دست کشیدن به تمامی اندامها و همچنین بازرسی مقعدی از طریق انشگشت کاملا در تعارض با شان انسانی و تحقیرآمیز است. مسئولان زندانها می توانند از دستگاههای الکتریکی برای بازرسیهای بدنی استفاده کنند تا نیازی به چنین رفتارهای تحقیرآمیز نباشد.

با سلام. چند سالی است که از ازدواجم می‌گذرد. من در هنگام ازدواج، جهزیه بسیار کامل و گرانبهایی داشتم و برخی از وسایل جهزیه‌ام عتیقه و بسیار گرانبها است. متاسقانه شوهرم آن طور که باید در نگهداری وسایل جهزیه من توجه‌ نمی‌کند و در طول این چند سال چند بار حین دعوی و چند بار هم به دلیل بی دقتی‌هایش، قسمتهای زیادی از اموال جهزیه‌ام از بین رفته است. تا به حال چندین بار با ایشان صحبت و حتی خواهش کردم که مراقب وسایل گرانقیمتم باشد. من و خانواده ام با زحمت زیادی این وسایل را جمع کردیم منتهی او هم چنان به رفتارش ادامه می دهد. گاهی وقت ها فکر می کنم شاید از سرلج با من اسباب و اثاثیه را خراب و نابود می‌کند. می خواهم برای ادب کردنش این باز ازش شکایت کنم. می خواستم بدانم آیا قانونا می‌توانم از ایشان بدین خاطر شکایت کنم؟

با سلام. در پاسخ به سوال شما باید گفت که از منظر حقوقی جهزیه، امانتی است که از طرف زن در اختیار شوهر قرار می گیرد و مرد می تواند از آن استفاده کند. در نتیجه از آن جا که در حکم امانت است، اگر در صورت استفاده درست امین (شوهر) از بین رود - فرضا بر اثر مرور زمان مستهلک شود و یا در اثر جا‌‌به‌جایی‌ تصادفا بیفتد و بشکند - مسیولیتی بر عهده شوهر نیست اما در غیر این صورت شوهر باید در قبالش به زن غرامت بپردازد. در این صورت  شما می‌توانید با مراجعه بە دادسرا و طرح شکایت، از همسر خود شکایت کیفری کند. برای طرح شکایت می توانید به دادسرا بروید و با عنوان «تخریب اموال» از ایشان شکایت کنید. برای محکومیت ایشان لازم است که ثابت کنید که اموال متعلق به شما بوده و شوهرتان عمدا آنها را تخریب کرده است. همچنین می توانید غرامت اشیا را نیز از شوهرتان بخواهید.

آیا شما هم سوالی برای مشاور ما دارید؟ آیا شما هم سوالی حقوقی دارید؟

تیم ما آماده کمک است، سوال خود را اینجا ارسال کنید.

بپرس