سامانه پاسخگویی

اگر از شما بپرسند بهترین کاری که دولت میتواند برای شما انجام دهد چیست، چه میگویید؟

میگوییم:

- نظام درمانی-بهداشتی عالی برای ما ایجاد کند؟

- اقتصادمان را از فلاکت نجات دهد؟

- کاری کند هنگام بازنشستگی درآمد خوبی داشته باشیم؟

- جادهها و حمل و نقل عمومی را سروسامان دهد؟

- آزادی ما را تضمین کند؟

- همه را باسواد سازد؟

- اینترنت پرسرعت و ابزارهای ارتباطی توسعه یافتهای برای ما تدرک ببیند؟

- انرژیهای پاک را توسعه و تضمین کند؟

- تمامیت ارضی را حفظ کند؟

یا

- مراقب باشد گرفتار دیکتاتوری نشویم؟

اگر انتظار شما این است که دولت همه این کارها را انجام دهد، پس شما دنبال «حکمرانی خوب» هستید. حکمرانی خوب یعنی اینکه دولتی داشته باشیم که همه این انتظارات را محقق کند یا به زبان ساده «کارآمد، پاسخگو، مسئولیتپذیر و با برنامه» باشد.

در پاسخ به این سوال که امروزه ایران چقدر از «حکمرانی خوب» برخوردار است، این گزارش «ایران وایر» با عنوان «غارت ملی به نام مولدسازی» را در نظر بگیرید:

«روسای سه قوه مصوب کردهاند، هیاتی هفت نفره، اموال غیرمنقول مازاد دولت را شناسایی کنند و به فروش برسانند. مقام رهبری هم این مصوبه را تایید کرده و این هفت نفر شدهاند مسئول فروش اموال غیرمنقول دولت: معاون اول رئیس جمهور، نماینده رئیس مجلس، نماینده رئیس قوه قضاییه، وزرای اقتصاد، کشور، مسکن و شهرسازی، و رئیس سازمان برنامه و بودجه. دبیر این شورا نیز وزارت اقتصاد و دارایی است که مسئولیت این کار را به ریاست سازمان خصوصیسازی واگذار کرده است.» این کمیته هفت نفره از رهبر جمهوری اسلامی، برای خود «مصونیت قضایی» هم دریافت کرده که مانع از آن میشود کسی از آنها سوال کند که چگونه اموال فروخته شدند؟ چگونه قیمتگذاریها انجام شدهاند؟ و یا چگونه مشتریها انتخاب شدهاند؟

«حکمرانی خوب» در این مورد صادق نیست چرا که زمانی از «حکمرانی خوب» بهرمند میشویم که:

- فعالیتهای دولت شفاف باشد، یعنی مردم بدانند که دولت چگونه تصمیم میگیرد و چگونه عمل میکند.

- سیاستگذاران براساس برنامههای مدون و اعلام شده، سیاستگذاری کنند تا مردم غافل گیر نشوند و نظم زندگی آنها بههم نخورد.

- فعالیتهای نظام اداری کشور شفاف باشد. یعنی پنهانکاری وجود نداشته باشد و مردم برای هر کاری بدانند به کجا باید مراجعه کنند و چگونه مسالهشان را پیگیری کنند. معیار حل مشکلات در نظام اداری رشوه نباشد.

- مسئولان در برابر رسانهها و مردم پاسخگو باشند. هرکس تصمیم میگیرد یا اقدامی انجام میدهد باید مسئولیت تصمیم و اقداماش را نیز بپذیرد.

- تمام تصمیمها با مشارکت مردم و با توجه به نظر مردم گرفته شود.

- همه در برابر قانون برابر باشند و قانون حاکم باشد.

برای آشنایی بیشتر با «حکمرانی خوب» و تاثیرات آن، مطالب «ایران وایر» را اینجا دنبال کنید.

فرض کنید دولت برنامه مصوبی دارد تا در شش ماه آینده با تقویت پول ملی، قیمت دلار را به نصف برساند. اگر همه مردم از این برنامه دولت مطلع باشند چه اتفاقی رخ میدهد؟ اولین اثر آن این است که نه تنها دیگر کسی دلار نمیخرد بلکه مردم می کوشند دلاری که پسانداز کردهاند را پیش از سقوط ارزش آن بفروشد، چون همه میدانند که قیمت دلار به زودی در بازار به نصف میرسد. اما حالا فرض کنید که از این تصمیم، فقط عدهای خاص خبر دارند، چه اتفاقی میافتد؟ آن عده هرچه دلار و کالای فروختنی که تحت تاثیر ارزش دلار، قیمت آن بالا رفته را میفروشند و به پول نقد یا کالای سرمایهای دیگری تبدیل میکنند و یا اطلاعات خود را به ذینفعان می فروشند. یعنی رانت اطلاعاتی منجر به رانت اقتصادی عدهای خاص میشود.

پس منظور از شفافیت این است:

- شهروندان بدانند دولت چگونه تصمیمگیری و چگونه مصوبات را اجرا و در چارچوب قانون حرکت میکند؛

- شهروندان و تمامی ذینفعان آزادانه به اطلاعات کافی و به موقع دسترسی دارند؛

- در برابر فساد مانع ایجاد میکند؛

- بر مشارکت مدنی تاثیر میگذارد؛

برای درک بهتر تاثیر شفافیت بر «حکمرانی خوب»، به این گزارش «ایران وایر» با عنوان «بیاعتمادی شهروندان به نظام جمهوری اسلامی؛ روایت چند پژوهش رسمی» توجه کنید:

«دوفصلنامه علمی «دانش سیاسی» وابسته به دانشگاه «امام صادق» در تازهترین شماره خود تحقیقی با عنوان «رابطه تحرک اجتماعی و سطح تحصیلات با اعتماد سیاسی» در استان خوزستان منتشر کرده. این تحقیق نشان میدهد که بین تحرک اجتماعی (رفتار سیاسی و شرکت در انتخابات) با میزان اعتماد به نظام سیاسی رابطه مستقیمی وجود دارد. رابطهای که در انتخابات اخیر به شدت نزولی شده و مردم استان خوزستان هم همچون ساکنان سایر استانها از شرکت در انتخابات گریزان شدهاند. آمارهای رسمی نشان میدهد تنها ۴۷ درصد مردم استان خوزستان در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ شرکت کردهاند. نتیجه یک تحقیق دیگر که تابستان سال ۱۴۰۰ با عنوان «توسعه یافتگی سیاسی از منظر سرمایه اجتماعی» در مجله «جستارهای سیاسی معاصر» منتشر شده نیز نشان میدهد که از نظر ساکنان شهر شیراز، شفافیت، راستگویی و عدالت حاکمان جمهوری اسلامی رابطه مستقیمی با میزان اعتماد مردم به حاکمیت دارد.»

مردم تنها زمانی قادر به مشارکت واقعی در روند دموکراتیک هستند که اطلاعاتی در مورد فعالیتها و سیاستهای دولت داشته باشند. دسترسی آزاد به اطلاعات، به عنوان محصول شفافیت، سلاحی برای

مبارزه با فساد است زیرا دسترسی آزاد و تضمین شده به اطلاعات، شهروندان، رسانهها و سازمانهای جامعه مدنی را قادر میکند تا موارد فساد و سوءمدیریت را کشف و گزارش کنند و همین به یک عامل بازدارنده تبدیل میشود تا افرادی که در راس امور قرار دارند محتاطانه عمل کنند. این موارد، در نهایت، سبب افزایش کارآمدی دولتها میشود.

برای آشنایی بیشتر با «حکمرانی خوب» و تاثیرات آن، مطالب «ایران وایر» را اینجا دنبال کنید.

احتمالا با مشاهده نام کشورهایی که بالاترین کیفیت زندگی در جهان را در ایندکس های مختلف (مثل ایندکس «شاخص رفاه لگاتوم» (THE LEGATUM PROSPERITY) که به بررسی وضعیت امنیت، آزادی، کارآمدی حکومت، سرمایه اجتماعی، محیطزیست، کارآفرینی، زیرساختها، کیفیت معیشت، سطح زندگی، سلامت، بهداشت، آموزش و محیط طبیعی و انرژی در کشورهای مختلف دنیا میپردازد.) دارند، این سوال برایتان پیش آمده که چرا کشورهای اسکاندیناوی (اروپای شمالی) و نیوزیلند، همواره بالاترین رتبهها را از آن خود میکنند؟ چرا این کشورها کمترین فساد و شادترین مردمان را دارند؟

پاسخ آن را باید در «حکمرانی خوب» و برخورداری از یکی از مهمترین اصول آن، یعنی «پاسخگویی» جستجو کرد.

کلید حکمرانی خوب، «پاسخگویی» است زیرا پاسخگویی، پیش نیاز و نقشه راه کارآمدی دولت و امکانی است برای مهار قدرت. برای درمان گسست میان مردم و دولت و تشکیل دولتی در خور اعتماد مردم، پاسخگویی یک نسخه شفابخش است چراکه سیاستگذاری عمومی را به سمت تضمین منافع عمومی و ارائه خدمات ارزنده به جامعه، سوق میدهد و راهی است برای حفاظت از دموکراسی. دولت پاسخگو، اعتماد مردم را دارد و به استبداد منجر نمیشود.

در پی مسمومیتهای سریالی دانشآموزان در ایران، «ایران وایر» با انتشار مجموعه گزارشهایی واکنش مقامها و عملکرد آنها را پوشش داد. گزارش «مسمومیت دانشآموزان ایران؛ «بمبک بدبوی» وزارت اطلاعات» نمونهای از ارتباط میان «حکمرانی خوب» و «پاسخگویی»، را به ما نشان میدهد:

«پنج ماه پس از شروع مسمومیتهای مشکوک دانشآموزان خصوصا دختران در ایران، وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی طی بیانیهای در مورد مسمومیتهای گسترده دانشآموزان روایت مقامهای دولتی را در مقصر خواندن کودکان تکرار کرده است. بیانیه وزارت اطلاعات نشانی از عزم دولت برای حقیقتیابی و حفاظت از شهروندان در برابر تهدیدات شناخته و ناشناخته که از وظایف اصلی هر دولتی است، ندارد. بیانیه بیش از آنکه در پی روشن کردن یکی از مشکوکترین موارد سالهای اخیر در ایران باشد، گویا تلاشی است برای سرپوش گذاشتن و بستن پروندهای که نگرانی خانوادههای میلیونها دانشآموز را سبب شده است. بیانیه وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی، مسمومیتها در مدارس عمدتا دخترانه را به چند دسته استفاده از «بمبک بدبو» برای شوخی، شیطنت و بازیگوشی دانشآموزان، «تمارض» برای فرار از مدرسه و همچنین ایجاد مسمومیت با هدف فیلمبرداری از اعتراضات به آن، تقسیم کرد.»

چگونه میتوان دولت را مسئولیت پذیر و پاسخگو کرد؟

بخشی از روند مسئولیتپذیری و پاسخگویی به ساختار حکومتی و بخشی از آن به مسئولیتپذیری شهروندان باز میگردد. بنابراین میتوان با این اقدامها، دولت را پاسخگو کرد:

۱- شهروندان مسئول و پرسشگری که قادرند با اعمال فشار موثر به دولت، مقامها را به پاسخگویی وادار کنند.

۲- پیگیری وعدهها و مقاومت مدنی در برابر فرار از پاسخگویی به شیوههای مختلف از جمله تماس مستمر با آنها، شرکت در جلسات علنی که آنها حضور دارند، شرکت در تجمعات، راهپیماییها و اعتراضات جمعی به سیاستهای دولت و یا به چالش کشیدن آنها از طریق شبکههای اجتماعی.

۳- ایجاد سیستم کنترل و حسابرسی که بتواند سوءاستفاده از قدرت را مهار و پاسخگویی دولت در برابر مردم را تضمین کند. اصل تفکیک قوا، ایجاد نهادهای بازرسی و حسابرسی کارآمد، تقویت نهاد پارلمان و واقعی کردن انتخابات، بخش تاثیرگذار چنین سیستمی است.

۴- اعلام نظر در مورد تصمیمات حکومتی، سیاستگذاران را مجبور به پاسخگویی میکند، چراکه آنها در مییابند که سیاستها و اقدامات آنها تحت نظارت مردم قرار دارند.

برای آشنایی بیشتر با «حکمرانی خوب» و تاثیرات آن، مطالب «ایران وایر» را اینجا دنبال کنید.

مسئولیت ویژه رسانهها در جوامع مدرن که حکمرانی خوب را ممکن میسازد، ناشی از دو تحول اساسی است:

۱- جریان آزاد اطلاعات؛

۲- تمایل شهروندان به شفافیت؛

بدون وجود رسانههای آزاد، مستقل و حرفهای، نه جریان آزاد اطلاعات و نه شفافیت محقق نمیشود.

حکمرانی ذاتا به ارتباطات درون قدرت، شفافیت در تصمیم گیری، تفکیک قوا و نظارت رسانهها مرتبط است. بنابراین میتوان گفت که آزادی رسانهها و آزادی بیان، جنبه تزئینی و تشریفاتی ندارد، بلکه لازمه بهرهمندی شهروندان از حکمرانی خوب است.

رسانههای آزاد، مستقل، پایدار، متکثر و حرفهای، عاملی اساسی در حکمرانی خوب به شمار میآیند و شفافیت و پاسخگویی را ممکن میکنند.

فقدان حکمرانی خوب در ایران، دلایل متعددی میتواند داشته باشد ولی یکی از مهمترین دلایل آن را باید در فقدان آزادی رسانهها جستجو کرد. «ایران وایر» در گزارشی با عنوان «ردهبندی جهانی آزادی رسانهها: ایران از میان ۱۸۰ کشور در رتبه ۱۷۴ جا گرفت» از قرار گرفتن نام ایران در میان ۱۰ کشور اول دنیا با بیشترین محدودیت برای رسانهها خبر داد.

در این گزارش که توسط سازمان گزارشگران بدون مرز منتشر شده، آمده: «ایران در حیطه اطلاعرسانی آزاد در میان ۱۸۰ کشور جهان که مورد بررسی قرار گرفته، رتبه ۱۷۴ را دارد. به عبارتی، ایران همچنان یکی از کشورهایی است که با محدودیت اطلاعرسانی مواجه است. مقامات حکومتی افزون بر مهار اطلاعات در رسانههای سنتی، رسمی و در اینترنت تهدید، احضار و بازداشت و محکوم کردن روزنامهنگاران و شهروندخبرنگاران را افزایش دادهاند. از سوی دیگر ایران در ۵۰ سال گذشته بیشترین شمار احکام اعدام علیه روزنامهنگاران را صادر و یا اجرا کرده است.»

ممکن است این پرسش مطرح شود که وقتی در نبود آزادی رسانهها، حکمرانی خوب محقق نمی شود، چگونه میتوان این خلاء را پر کرد؟ چگونه رسانهای میتواند موثر باشد؟

در پاسخ باید گفت این معادله واقعی و انکارناپذیر است که بدون دموکراسی، دولت موثر، کارآمد و پاسخگو محقق نمیشود و بدون استقلال و آزادی رسانهها، دموکراسی پدیدار نمیشود. حال برای اینکه این خلاء به طریقی جبران شود دو فعالیت می تواند موثر باشد: اول مطالبهگری، به معنای تبدیل «آزادی رسانه ها» به یک مطالبه ملی، دوم استفاده از فرصت شبکههای اجتماعی برای مقابله با کمپینهای ضد اطلاعات، اطلاع رسانی و به چالش کشیدن سیاستهای ناقض حقوق شهروندی.

رسانههای متضمن حکمرانی خوب چه ویژگیهایی دارند؟

رسانهای که بتواند:

- دسترسی عموم مخاطبان را به اطلاعات فراهم کند؛

- آگاهی عمومی را نسبت به قوانین و سیاستهای مربوط به دسترسی آزاد به اطلاعات افزایش دهد و به آنها بیاموزد چگونه از اطلاعات برای پاسخگو کردن دولت بهره ببرند؛

- متعهد به گزارشنویسی عادلانه و حرفهای باشد؛

- متعهد به افشای فساد، نقض حقوق بشر، تجاوز به محیط زیست باشد؛

- متعهد به پاسخگو کردن دولت در برابر سوءاستفاده از قدرت باشد؛

- متعهد به انتقال پیام مردم به دولت باشد؛

- خود را متعهد به برنامهریزیهای آموزشی مداوم، برای روزنامهنگاران جهت تقویت استانداردهای حرفهای و اخلاقی بداند؛

- مشارکت مردم در فرآیند حکمرانی را ارتقاء دهد؛

به همین دلیل حکمرانی خوب، رسانه دولتی را به رسانه عمومی تبدیل و امکان استقلال حرفهای و مالی آنها را فراهم میکند، چراکه در حکمرانی خوب این فرض پذیرفته شده که بدون اینکه رسانهها به عنوان ناظر بر عملکرد دولت عمل کنند، اطمینان از کارایی، اثربخشی و پاسخگویی سازمانهای دولتی دشوار خواهد بود.

برای آشنایی بیشتر با «حکمرانی خوب» و تاثیرات آن، مطالب «ایران وایر» را اینجا دنبال کنید.

ترویجگری دیجیتالی با ابزاری به نام شبکههای اجتماعی، لازمهی هر برنامه حمایتگری است. شبکههای اجتماعی مهمترین ابزار دنیای امروز برای ارتباطگیری، اطلاعرسانی و بسیج گروهی است، چراکه:

- دسترسی به سیاستگذاران در شبکههای اجتماعی و امکان تاثیرگذاری بر آنها وجود دارد.

- هزینه راهاندازی کمپین دیجیتالی پایین است.

- مخاطبان و شبکه حامیان در دسترس هستند.

- پیام کمپین را به صورت آنی میتوان با مخاطبان به اشتراک گذاشت.

- امکان دریافت بازخورد از مخاطبان و ایجاد رابطه تعاملی با آنها ممکن است.

موفقیت ترویجگری دیجیتالی به این بستگی دارد که بدانیم حامیان و ذینفعان کمپین ما چه کسانی هستند، اطلاع پیدا کنیم که از کدام شبکه اجتماعی استفاده کنیم، برنامه زمانبندی شده برای انتشار پیام و پستها داشته باشیم، اهداف مشخص و برنامه عملیاتی داشته باشیم و به موقع مخاطبان را به اقدام تشویق کنیم.

در نظر داشته باشیم که وقتی صحبت از «حکمرانی خوب» میشود، شبکههای اجتماعی تنها ابزاری در اختیار ترویجگران نیست، بلکه دولت نیز از آن برای ترویج ایدهها و روشهای حکمرانی خود استفاده میکند. پس در این رقابت، توسعه دادن شبکه حمایتی و تولید دقیق محتوا میتواند فضای رقابتی را به نفع کمپین تغییر دهد. شبکههای اجتماعی بازتاب دهنده صدای جامعه هستند و این بهترین امکان برای دریافت نظرات مردم در مورد سیاستها و ایجاد تغییرات اجتماعی است. به همین دلیل شبکههای اجتماعی در فعالیتهای ترویجگری، کارکرد دو گانه دارد: هم فعالان کمپین را قادر میسازد تا این صداها را با اهداف کمپین هماهنگ سازند و هم دولت را قادر میسازد تا نبض جامعه را احساس و سیاستگذاری مشارکتی را در دستور کار قرار دهد.

یکی از مهمترین اقدامات برای ترویج «حکمرانی خوب» در شبکههای اجتماعی، تلاش برای ارتباطگیری موثر با سیاستگذاران است. شبکههای اجتماعی تماس با سیاستگذاران را بسیار آسان کرده است. امروزه کمتر سیاستمداری است که در شبکههای اجتماعی فعال نباشد. فالو کردن آنها، گذاشتن کامنت در زیر پستهای آنها، شرکت در نشستهای لایو و طرح پرسشهای مرتبط با کمپین از اقداماتی است که برای ارتباطگیری و تاثیرگذاری بر سیاستگذاران باید در دستور کار داشت. با این حال ممکن است آنها اعتنای چندانی به کامنتها نداشته باشند، به همین دلیل دیدار با آنها در نشستهای عمومی، حضور در دفاتر نمایندگان مجلس و یادآوری کامنتها و پستها در ارتباط چهره به چهره با آنها، میتواند آنها را مجاب به دیده شدن کامنتها کند.

برای آشنایی بیشتر با «حکمرانی خوب» و تاثیرات آن، مطالب «ایران وایر» را اینجا دنبال کنید.

حقوق بشر مجموعهای از استانداردهایی است که دولت را در برابر شهروندان و جامعه مدنی صرف نظر از نژاد، جنسیت، ملیت، قومیت، زبان، مذهب یا هر موقعیت دیگری مسئول و پاسخگو میکند و حکمرانی خوب، تحقق استانداردهای حقوق بشر را ممکن میسازد. مثلا وقتی مبنای سیاست و قانونگذاری حقوق بشر باشد، دولت سطح بالاتری از انتظارات شهروندان را در سیاستگذاری تحقق بخشیده و وقتی حکمرانی خوب به معنای کارآمدی، پاسخگویی، مسئولیت پذیری و مشارکتپذیری، عملیاتی میشود، یعنی حاکمیت قانون، عدالت، برابری و آزادی به عنوان مبانی حقوق بشر، تحقق یافته است. پس برای برخورداری از حکمرانی خوب باید استیفای حقوق بشر، مطالبهای ملی شود و برای لذت بردن از زندگی مبتنی بر حقوق بشر، باید برای تحقق حکمرانی خوب مبارزه کرد.

در مقابل، جایی که حقوق بشر رعایت نمیشود، انتظار حکمرانی خوب، بیهوده است و وقتی حکمرانی خوب وجود ندارد، نقض حقوق بشر نیز پدیدهای رایج میشود. به این گزارش «ایران وایر» که با عنوان «معادله چند مجهولی مسمومیت سریالی دانشآموزان؛ سکوت والدین، معلمان و کادر درمان» منتشر شده دقت کنید. در این گزارش که به تکرار پدیده مسمومیت دانشآموزان مدارس قم پرداخته، بر این نکته تصریح دارد که در حکومت نشانهای از پاسخگویی و مسئولیتپذیری در برابر امنیت جانی و روانی دانشآموزان دیده نمیشود.

با تمرکز بر این گزارش، میتوان به درک بهتری از پیوند حکمرانی خوب و حقوق بشر رسید. این پیوند را در چهار حوزه کلی میتوان اینگونه ارزیابی کرد:

۱- استقرار نهادهای دموکراتیک

مشارکت مردم در سیاستگذاری و تشویق مردم و جامعه مدنی در شناسایی و حل مشکلات موجود، مستلزم بنیان نهادن و تقویت نهادهای دموکراتیک مبتنی بر حقوق بشر است. حکمرانی برآمده از دل چنین نهادهایی، وفادار به حقوق بشر و متضمن استیفای حقوق شهروندان است.

۲- ارائه خدمات عمومی

ارائه خدماتی همچون آموزش، بهداشت، تغذیه، امنیت، ظرفیت دولت برای ارتقاء حقوق بشر را افزایش میدهد. یعنی دولتی که قادر است خدمات عمومی شایسته به شهروندان ارائه کند، از ظرفیت بالاتری برای حمایت از حقوق بشر نیز برخوردار است و برعکس وقتی حکمرانی قادر به تامین خدمات عمومی مورد نیاز شهروندان نیست، در نقض حقوق بشر نیز پیشروتر میشود چون بقای خود را به مسدود کردن مشارکت عمومی و بیان آزادانه انتقادات و اعتراضات گره میزند.

۳- حاکمیت قانون

استقلال قضایی، اصلاح نظام قانونگذاری با هدف بهبود قوانین، افزایش آگاهی عمومی نسبت به چارچوبهای قانونی داخلی و بینالمللی، ظرفیتسازی و اصلاح نهادهای اجرایی، به عنوان نتایج حاکمیت قانون، هم تضمین کننده حقوق بشر و هم مقوم حکمرانی خوب است. اما وقتی حاکمیت قانون جای خود را به مصلحتسنجی و اولویتبخشی به منافع فردی و گروهی میدهد، به سادگی دستگاه قضایی به ابزار اعمال قدرت نهادهای امنیتی تبدیل و چیزی از حقوق بشر و حکمرانی خوب باقی نمیماند.

۴- فساد زدایی

حلقه چهارم پیوند حکمرانی خوب و حقوق بشر، در فساد زدایی است. فساد زدایی به عنوان یکی از اصول حیاتی حکمرانی خوب، وقتی تحقق پیدا میکند که شفافیت، پاسخگویی و مشارکت، به مبنای برنامههای عملیاتی ضد فساد تبدیل میشود، اصولی که زیربنای حقوق بشر است.

اگر تراژدی مسمومیت دختران دانشآموز به سریال تبدیل میشود و بیپاسخ میماند، نتیجه فقدان اعتقاد به حقوق بشر و تعهد به حکمرانی خوب است. شناخت اصول حکمرانی خوب گام اول این مبارزه است و «شفافیت» اصل اول آن.

برای آشنایی بیشتر با «حکمرانی خوب» و تاثیرات آن، مطالب «ایران وایر» را اینجا دنبال کنید.

حکمرانی خوب در ورزش یعنی زمینه سازی برای کسب موفقیت ورزشکاران، ارتقای سلامت روانی و جسمی افراد جامعه، احساس غرور و تعلق جمعی، ایجاد هیجان میان جوانان از طریق برگزاری مسابقات ورزشی، به رسمیت شناختن ورزش حرفه ای، افزایش مهارت رهبری میان جوانان و توجه به بعد اقتصادی ورزش.

حکمرانی خوب در ورزش، در تضاد با مداخله سیاسی-امنیتی در مدیریت ورزش است. برخورد ایدئولوژیک و ایجاد نابرابری جنسیتی در ورزش، مغایر با حکمرانی خوب است. این موارد در دو نمونه از گزارشهای «ایران وایر» قابل مشاهده است :

یک گزارش با عنوان «جریمه ۳۰۰هزار دلاری فدراسیون فوتبال به علت تقلب در صدور مجوز حرفهای»

در این گزارش «کنفدراسیون فوتبال آسیا با ارسال نامه ای به فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی از جریمه ۳۰۰ هزار دلاری به علت تقلب در صدور مجوز حرفهای باشگاهها خبر داد. پیشتر در سال ۲۰۲۰ هم کنفدراسیون فوتبال آسیا، فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی را به دلیل تقلب در صدور مجوز حرفهای باشگاه ها به پرداخت جریمه نقدی ۱۲۰ هزار دلاری محکوم کرده بود. نامه جدید کنفدراسیون فوتبال آسیا به فدراسیون فوتبال ایران به دلیل تقلب دوباره در بحث صدور مجوز حرفهای باشگاهها در سال ۲۰۲۱ ارسال شده است و رقم جریمه جدید بیش از دو برابر جریمه قبلی بوده است.» یا در گزارشی دیگر با عنوان بیانیه ملوان؛ فقط فدراسیون فوتبال مخالف حضور زنان انزلی در ورزشگاه است: در این گزارش هم «مهدی تاج رئیس فدراسیون فوتبال مدعی شده بود که زنان میتوانند از این هفته در تمامی ورزشگاههای کشور حضور داشته باشند. باشگاه ملوان در بیانیهای رسمی اعلام کرده است که با وجود رایزنیهای صورت گرفته و موافقت شورای تامین امنیت استان، جهت حضور زنان هوادار این تیم در ورزشگاه، فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی با ورود زنان به ورزشگاه در بازی این تیم مقابل ملوان مخالفت کرده است. مهدی تاج عضو سابق اطلاعات سپاه اصفهان است. براساس اسناد منتشر شده پس از هک خبرگزاری فارس توسط گروه هکری «بلک ریوارد»، مهدی تاج با وعده «اجرای منویات رهبر جمهوری اسلامی در فوتبال ایران» و با حمایت سپاه پاسداران به ریاست این فدراسیون رسید.»

با حکمرانی خوب، نقش دولت در ورزش شفاف و سازمانهای ورزشی فراگیرتر و سطح مشارکت ذینفعان در پروسه تصمیمگیری بیشتر میشود. از سوی دیگر، فدراسیونهای ورزشی برای حفظ حیثیت و اقتدار خود، برخورد سختگیرانهتری با دوپینگ، فساد و تبانی دارند. ضمن اینکه پذیرش استقلال نهادهای

نظارتی از سوی دولت و فدراسیونها، امکان مبارزه با فساد در ورزش و در نتیجه توسعه ورزش را ممکن میکند.

در پاسخ به این سوال که چگونه میتوان به «حکمرانی خوب» در حوزه ورزش رسید، باید گفت که این مهم از مسیر پاسخگویی میگذرد. در سری مطالب «ایران وایر» درباره «حکمرانی خوب» اشاره کردیم که شهروندان پرسشگر از طریق تماس با مسئولان و پیگیری وعدههای آن، با کمک شبکههای اجتماعی و یا حضور در نشستهای آنها، یا به شیوهی ترویجگری دیجیتالی میتوانند آنها را وادار به پاسخگویی کنند. پاسخگویی، پیش نیاز و نقشه راه کارآمدی دولت و امکانی است برای مهار قدرت.

برای آشنایی بیشتر با «حکمرانی خوب» و تاثیرات آن، مطالب «ایران وایر» را اینجا دنبال کنید و برای پیگیری گزارشهای ورزشی «ایران وایر»، اینجا را کلیک کنید.

«اشتغال آفرینی» برای جوانان یک خصیصه در حکمرانی خوب است. چراکه شغل به جوانان فرصتی میدهد تا مسئولیت پذیر شده و احساس موفقیت بیشتری در زندگی داشته باشند، خود را بیشتر بشناسند، مدیریت مالی در زندگی شخصی را تجربه کنند و دوره گذار از نوجوانی و جوانی به بزرگسالی را با موفقیت بیشتر طی کنند.

اینجا این پرسش مطرح است که نقش حکمرانی خوب در ایجاد اشتغال برای جوانان و نوجوانان چیست؟

تقریبا در همه جای دنیا درصد بیکاری نوجوانان و جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله، از نرخ بیکاری کلی بالاتر است، چراکه معمولا در همه کشورها «کمبود کار» برای جوانان وجود دارد؛ نوجوانان و جوانان «مهارت کافی» ندارند؛ یا میان نیاز بازار کار و تطابق شرایط جوانان با فرصتهای شغلی با موانعی روبروست (مثل کمبود تجربه یا دانش). حکمرانی خوب در ایجاد اشتغال برای جوانان یعنی شناخت موانع اشتغال جوانان و رفع آن.

جوانان برای رشد و بالندگی به شغل، کسب درآمد، شناخت خود، توانمند شدن و … نیاز دارند. حکمرانی خوب با به رسمیت شناختن حق اشتغال جوانان، میکوشد علاوه بر مقابله با استثمار نوجوانان و جوانان، با ارتقای نظام آموزشی، آنان را برای ورود به بازار کار آماده سازد، مهارتهای آنها را توسعه میدهد، سرمایه گذاری در انتقال دانش، مهارت و ایجاد ظرفیتهای لازم برای کسب اشتغال آنها را در دستور کار قرار میدهد و خدمات اطلاعاتی و مشاورهای را در دسترس آنان قرار میدهد، تا بتوانند از فرصتهای شغلی و قوانین حفاظتی بیشترین استفاده را ببرند. از سوی دیگر، حکمرانی خوب با توسعه حرفهای و تقویت بهرهوری اقتصادی، بازار کار را برای جذب جوانان آماده میکند.

ارتقای ایمنی، سلامت، رفاه و ایجاد فرصتهای آموزشی کارگران جوان، کار حکمرانی خوب است. پر کردن شکاف میان مهارتهای جوانان و نیازهای بازار کار، مشارکت دادن سرمایهگذاران بازار کار به آموزش جوانان و آماده کردن آنها برای پرکردن فرصتهای شغلی، تضمین بهداشت جنسی محیط کار برای جوانان بدون حکمرانی خوب ممکن نیست.

وقتی حکمرانی خوب وجود نداشته باشد، نه فرصت شغلی مناسبی برای نوجوانان و جوانان ایجاد میشود و نه کسی به نیاز مالی و هویتی آنان توجه نشان میدهد. به این گزارش «ایران وایر» با عنوان «فاجعه اشتغال در ایران؛ فقط ۱۱ میلیون شغل تمام وقت» دقت کنید.

در این گزارش آمده از جمعیت ۸۲ میلیون نفری ایران در سال ۲۰۱۷ تنها ۱۱ میلیون و ۱۸۳ هزار نفر شغل تمام وقت داشته اند.

طبیعی است که وقتی آمار بیکاری بالا باشد جوانان و زنان اولین حذف شدگان بازار کار باشند چراکه معدود فرصت های شغلی در اختیار مردان و کسانی که تجربه بیشتری دارند تعلق می گیرد. پس طبیعی است که در چنین جوامعی نرخ آسیبهای اجتماعی و نرخ مهاجرت بالا باشد.

«حکمرانی خوب» نظام آموزشی، دولتهای محلی و سرمایهگذاران را بر توانمندسازی جوانان و آماده سازی آنها برای کسب فرصتهای شغلی و پرکردن شکاف مهارتی آنها و نیاز بازار کار، سوق میدهند.

برای آشنایی بیشتر با «حکمرانی خوب» و تاثیرات آن، مطالب «ایران وایر» را اینجا دنبال کنید.

فرض کنید در یک نظام آلوده به فساد بخواهید کسب و کار شخصی شروع کنید:

بخشی از منابع شما باید صرف پرداخت رشوه در مرحله دریافت مجوزها شود و بخشی از انرژی شما باید صرف پیدا کردن ارتباطهایی برای دریافت تسهیلات بانکی شود. در چنین محیطی، سرمایهگذار خصوصی، ریسک سرمایهگذاری در یک محیط غیرشفاف و رانتی را نمیپذیرد یا سهم بیشتری از عایدی شرکت را به دلیل وجود ریسک، طلب میکند. در نتیجه، شما اگر قید این کار را نزنید باید برای جبران هزینهها، از نیروی انسانی و بخشی از بودجه توسعه کم کنید، هزینههای تولید را بالاتر در نظر بگیرید و چشمانداز و برنامه طولانی مدتتری برای توسعه طراحی کنید. همهی اینها ریشه در «فساد» دارد. فساد به سود و منفعت ضربه میزند، بر رشد سرمایهگذاری تاثیر منفی دارد، و امکان ایجاد توسعه و اشتغال را از بین میبرد. به همین دلیل یکی از مهمترین وظایف دولت برای ایجاد اشتغال مولد، «طراحی استراتژیهای ضد فساد» است. مبارزه با فساد نیز اتفاق نمیافتد جز با «حکمرانی خوب». چطور؟

حکمرانی خوب با شفافیت، پاسخگویی، حسابرسی و قانونمداری عجین است. برای رسیدن به این مهم بیایید فرض کنید ساختارهای محلی مثل شوراها و شهرداریها، ادارات و سازمانهای محلی کارآمد و در برابر مردم پاسخگو باشند، در ارائه خدمات شفاف، قانونمدار و برخورد حمایتی داشته باشند و نسبت به بهبود فضای پایدار برای سرمایهگذاری بکوشند. در چنین فضایی دو اتفاق مهم رخ میدهد: فساد کاهش و سرمایهگذاری افزایش پیدا میکند. در نتیجه کسب و کار رونق و اشتغال ایجاد میشود. چنین اتفاقی در سطح ملی، منجر به توسعه ملی میشود.

حال بیایید چنین محیطی را با وضعیتی مقایسه کنید که حکمرانی بد سرکار است. «ایران وایر» در گزارشی با عنوان «قطعی اینترنت در ایران روزانه هزار میلیارد تومان خسارت دارد» به نقل از سازمان نظام صنفی رایانهای تهران آورده: با قطع اینترنت بیش از ۴۱ درصد شرکتها ۲۵ تا ۵۰ درصد درآمد خود را در این مدت از دست داده و حدود ۴۷ درصد آنها، بیش از ۵۰ درصد کاهش فروش داشتهاند.

قطع اینترنت در دنیای امروز یعنی مبارزه با شفافیت؛ یعنی بیتفاوتی نسبت به امنیت فضای کسب و کار و امنیت سرمایهگذاری؛ یعنی اشتغالزدایی؛ یعنی برخورد غیرمسئولانه و پاسخگو نبودن در برابر مردم؛ و در یک کلام یعنی محرومیت از حکمرانی خوب. در نبود حکمرانی خوب نه میتوان انتظار شفافیت و پاسخگویی داشت و نه میتوان به شعار اشتغالزایی و مبارزه با فساد، امید بست. اشتغال مولد نیازمند سرمایهگذاری و رونق فضای کسب و کار است و این مهم بدون داشتن حکمرانی خوب و مجهز به استراتژی فسادزدایی ممکن نیست.

حکمرانی خوب زمانی محقق میشود که شهروندان در زندگی احساس ناتوانی، بیقدرتی و بیصدایی نکنند و قادر باشند در تصمیمگیری و ساختن آینده بهتر برای خود و سایرین مشارکت داشته باشند و از

مزایای دولت پاسخگو، مسئولیتپذیر و کارآمد بهره ببرند. تا تحقق چنین حکمرانیای، باید تلاش کنیم و بدانیم که بدون حکمرانی خوب، مبارزه با فساد و اشتغال زایی در حد شعار باقی میماند.

برای آشنایی بیشتر با «حکمرانی خوب» و تاثیرات آن، مطالب «ایران وایر» را اینجا دنبال کنید.

تحقق دولت باز، مستلزم راهاندازی یک «جنبش اصلاحی» حول مدیریت بخش عمومی با تمرکز بر سه ارزش اصلی است: «شفافیت»، «پاسخگویی» و «مشارکت».

شفافیت، پاسخگویی و مشارکت به عنوان ارکان دولت باز، جزو مهمترین خصیصههای حکمرانی خوب است و وقتی گفته میشود دولت باز محقق نمیشود مگر با راهاندازی یک کارزار اصلاحی و ترویجگری حول این سه شاخص، در مییابیم که هنر چگونه میتواند، تحقق دولت باز را ممکن سازد.

شاید در نگاه اول هیچ رابطهای بین دولت باز و نقش هنر به نظر نیاید ولی وقتی بدانیم برای تحقق دولت باز، باید کمپینی اصلاحی و در سطح ملی راه اندازی شود، با مسائلی همچون ابتکار، خلاقیت، نوآوری، ارتباطات و بسیج ملی مواجه می شویم. مسائلی که با خلق اثر هنری ارتباط پیدا میکند. از این رو، میتوان گفت که حکمرانی خوب، در دل خود حکمرانی فرهنگی را جای داده و میکوشد از ابتکارات هنرمندان استفاده و از آنها به عنوان حلقه واسط برای انتقال خلاقانه ارزشهای دولت باز بهره جوید.

در دوره دیجیتالی امروز، بخشهای هنری و فرهنگی شامل صنایع فرهنگی-هنری خلاق، میراث فرهنگی، تنوع فرهنگی، آزادی بیان هنری، تحرک هنرمندان و تحول دیجیتالی یک اکوسیستم سیاسی پیچیدهای ایجاد کرده که در آن سازمانها، نهادها، فدراسیونها، انجمنها و اتحادیههای هنری، قادرند در سیاستهای فرهنگی یک دگرگونی دموکراتیک ایجاد کنند. به نظر میرسد در آینده نزدیک، حکمرانی خوب، با تمرکز بر هنرمندان خلاق و سوق دادن آثار هنری به ترویج دولت باز، زمینه گسترش روابط بخشهای فرهنگی-هنری با اهداف کلان توسعه پایدار مثل آموزش، بهداشت، سلامت و امنیت را ایجاد کنند.

حکمرانی خوب شرایطی ایجاد میکند که هنرمندان بتوانند با برخورداری از دادههای باز، ایدههای خلاقانه بیشتری تولید و حکمرانی فرهنگی را ممکن و خطوط و مرزهای جدیدی برای دولت باز در حوزه سیاسی ایجاد کنند. اما در نقطه مقابل، حکمرانی غیرمشارکتی و اقتدارگرا، عرصه را برای هنرمندان تنگ میکند. برای نمونه به این گزارش «ایران وایر» با عنوان «ابراز نگرانی کارشناسان حقوق بشر سازمان ملل از بازداشت و اعدام هنرمندان» دقت کنید. این گزارش به بیانه کارشناسان سازمان ملل متحد در اعتراض به «کوبیدن خلاقیت هنری» میپردازد که با اشاره به دستگیری و حبس دست کم ۴۰ هنرمند، نویسنده، شاعر، بازیگر، فیلمساز و موسیقیدان ایرانی «تاکید کردهاند که خلاقیت هنری برای توسعه فرهنگهای پویا و جوامع دموکراتیک کارآمد، ضروری است.»

بنابراین شفافیت، مشارکت عمومی و پاسخگویی به عنوان سه ارزش دولت باز، سنگ بنای حکمرانی خوب است. حکمرانی که هم در سیاستگذاری و هم در اجرا شفافیت را رعایت، دادههای باز را در اختیار جامعه میگذارد، به پاسخگویی و مسئولیتپذیری تن میدهد. حکمرانی وقتی واجد صفت «خوب»

میشود، نه تنها به ارزشهای دولت باز تن میدهد بلکه میکوشد از طریق خلاقیت، نوآوری و ابتکارات جامعه هنری، دولت باز را محقق و شهروندان را برای برخورداری از دولت باز توانمند میسازد.

با این وجود باید دانست که دولت باز و حکمرانی خوب بدون برخورداری از سطح قابل قبولی از آزادیهای مدنی، دسترسی قانونی به اطلاعات، شفافیت مالی و انتشار داراییهای عمومی، ممکن نیست.

حکمرانی خوب زمانی محقق میشود که شهروندان در زندگی احساس ناتوانی، بیقدرتی و بیصدایی نکنند و قادر باشند در تصمیمگیری و ساختن آینده بهتر برای خود و سایرین مشارکت داشته باشند و از مزایای دولت پاسخگو، مسئولیتپذیر و کارآمد بهره ببرند. تا تحقق چنین حکمرانیای، باید بسیار، تلاش کنیم و بدانیم که بدون حکمرانی خوب، ادعای دولت باز، شعاری بیش نیست.

برای آشنایی بیشتر با «حکمرانی خوب» و تاثیرات آن، مطالب «ایران وایر» را اینجا دنبال کنید.