در اعتراضات آبان ۱۳۹۸، نام برخی از شهرها برای نخستین بار به شکل گسترده در فضای عمومی مطرح شد؛ شهرهایی در غربیترین و یا جنوبیترین نقاط ایران که مردمانش خسته از شرایط موجود، به خیابانها ریختند و شعار دادند. این شهرها در عین اشتراک در اعتراضات، ویژگیهای متفاوتی نیز دارند. اعتراضات در برخی از این شهرها شدیدتر بود و به کشته شدن تعدادی از معترضان منجر شد.
«ایرانوایر» در این ویژهنامه، ویژگیهای مختلف شهرهایی که مردمانش در اعتراضات آبانماه حضور چشمگیری داشتند را از جنبههای مختلف، از مذهبی و قومیتی تا وضعیت اقتصادی و اجتماعی مورد بررسی قرار داده است.
در این گزارش به وضعیت اجتماعی استان کردستان پرداخته شده است. نام مریوان و سنندج، دو شهر بزرگ این استان در اخبار مربوط به اعتراضات آبان سال جاری بارها تکرار شد.
***
درگیری حتی از نوع مسلحانه آن، در استان کردستان موضوعی بیسابقه نیست اما در اعتراضات آبان ۱۳۹۸، بخشی از معترضان جدید نیز در کنار معترضان سنتی سیاسی قرار گرفتند.
این استان یکی از استانهای غربی ایران است با ۲۱۱ کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق که از نظر وسعت در میان استانهای ایران، در رتبه شانزدهم قرار دارد.
جمعیت استان کردستان در رتبه هجدهمین استان پرجمعیت ایران قرار گرفته و در حدود دو درصد از کل جمعیت کشور را در خود جای داده است. اما از نظر شاخص تراکم جمعیت، از جمله استانهای کم تراکم ایران به حساب میآید.
کمتر از دو درصد از تولید ناخالص داخلی ایران در استان کردستان تولید میشود و این استان در رتبه چهارمین استان پایین به لحاظ درآمد سرانه غیرنفتی در ایران قرار دارد.
ساکنان استان کردستان عمدتا اهل تسنن و شافعی مذهب هستند و در تقسیمبندیهای رسمی و دولتی، «اقلیت مذهبی» محسوب میشوند.
شاخص توسعه انسانی در استان کردستان کمتر از میانگین کشوری است.
تنشهای مداوم نیروهای منتقد سیاسی در استان و تحمل تبعات جنگ هشت ساله ایران و عراق باعث شدهاند این استان به لحاظ امور زیربنایی و زیرساختها و همچنین میزان سرمایهگذاری و تخصیص اعتبارات عمرانی، وضعیت مناسبی نداشته باشد.
تجربه درگیریهای مداوم بین گروهها و احزاب کردی اپوزیسیون با نیروهای امنیتی و نظامی در سطح استان کردستان، نتیجهای جز بیاعتمادی نسبت به نهادهای دولتی و حکومتی نداشته است.
سرمایه اجتماعی در این استان به طور عمومی در سطح نازلی قرار دارد و آن طور که در یکی از گزارشهای سازمان برنامه و بودجه استان آمده است، ساکنان آن گرایشی به مشارکت در امور محلی و عمومی ندارند. دلیل آن، حاکم بودن جو امنیتی در استان و سوابق گذشته مبنی بر برخوردهای نامناسب با فعالان اجتماعی عنوان شده است.
احساس عمومی دیکتهشدن سیاستها و برنامههای فرهنگی از سطوح بالا و ورود دستگاههای امنیتی و نظامی به تمامی موضوعات و عرصهها از تهدیدهایی هستند که در استان کردستان وجود دارد.
حس تبعیض ساکنان استان در رسیدن به مناصب اداری و مقامهای دولتی که به باور اهالی، نشات گرفته از تفاوتهای مذهبی یا قومی کُردها با تصیمگیران حاکم در سطح کشوری است، از جمله موارد ایجاد گسل و عمیق شدن فاصله بین اهالی و حکمرانان است.
سنندج مرکز استان کردستان که بیش از ۳۱ درصد از کل جمعیت استان را در خود جای داده است، به لحاظ بهرهمندی از امکانات رفاهی، فرهنگی و زیرساختها، وضعیتی مناسبتر از دیگر شهرستانهای استان دارد. هرچند که به لحاظ شاخص منزلت اجتماعی، سنندج نیز نتوانسته است در وضعیتی بهتر از حد متوسط قرار گیرد.
نرخ بیکاری بالای استان کردستان در شهر سنندج نیز مشاهده میشود که معیشت خانوارها را با مشکلاتی روبهرو ساخته و بیکاری برای جوانان به شکل حادتر و شدیدتری برقرار است.
در چهار دهه گذشته، سنندج گاه و بیگاه، در سالهایی بیشتر و در سالهایی کمتر، شاهد فعالیت گروههای سیاسی و احزاب کُردی همچون «کومله» و «دموکرات» و همینطور احزاب غیرکُردی با گرایشهای چپ بوده که منجر به درگیریهای خونینی شده است.
از این لحاظ، سنندج نیز همچون دیگر نقاط استان کردستان، شهری سیاسی محسوب میشود.
مریوان از جمله دیگر شهرهای استان کردستان بود که در اعتراضهای آبان ۱۳۹۸، شاهد درگیریهایی بود اما درگیری بین نیروهای امنیتی انتظامی با معترضان سیاسی اقتصادی یا اجتماعی در مریوان طی سالهای اخیر امری غیرعادی تلقی نمیشود.
اختلافهای سیاسی گروهها و احزاب کُردی با سیاستهای جمهوری اسلامی، وضعیت نامناسب معیشتی و اقتصادی در مریوان و کشتهشدن کولبرانی که از زور بیکاری روی به کولبری آوردهاند و هدف گلوله مرزبانان قرار میگیرند، موضوعاتی بوده که به طور متناوب اعتراضات یا حتی درگیریهای مسلحانهای را در شهر مریوان رقم زده است.
مسوولان این شهر با وجود دارا بودن جاذبههای گردشگری همچون دریاچه «زریوار»، مرز و گمرک «باشماق» و نیز ایجاد بازارچه مرزی، کماکان نتوانستهاند جایگاه درخوری برای تغییر در وضعیت معیشت و رفاه ساکنان آن ایجاد کنند.
تغییر برنامهها و سیاستهای حاکم بر تجارت و بازرگانی مرزی و صدور بخشنامهها و دستورالعملهای متفاوت و متضاد عملا امکان بهرهگیری اهالی از امکان تجارت و بازرگانی در این بازارچهها را فراهم نکرده است.
بخشی از این مشکلات ناشی از بیاعتمادی و نگاه همراه با ظن به اهالی منطقه است که با گشوده شدن پای نظامیها و امنیتیها، عملا امکان فعالیت اقتصادی را از بین میبرد.
گسترش سکونتگاههای غیرمجاز، افزایش جمعیت ۱۰هزار نفری حاشیهنشین در مریوان و آسیبپذیری این شهر در برابر فعالیتهای توسعهای، به تهدیدهای جدی برای مریوان و اهالی آن بدل شده است.
بر اساس یک گزارش پژوهشی که سازمان برنامه و بودجه استان کردستان انجام داده، شهرستان مریوان در رتبهبندی شهرهای استان کردستان از لحاظ سرمایه اجتماعی، پایینترین امتیاز را کسب کرده و در قعر این فهرست جای گرفته است.
بیکاری رو به افزایش در این شهرستان و همچنین آلودگیهای زیست محیطی، از جمله پدیده گردوغبار، از تهدیدهای جدی برای وضعیت آینده مریوان به شمار میآیند.
مطالب مرتبط
کهگیلویه و بویراحمد؛ فقر و خودسوزی زنان
ماهشهر؛ شهری که نفت آن را دوتکه کرد
اقتصاد استان البرز؛ بلیت یکطرفه مهاجران
اسامی تایید شده و تایید نشده جانباختگان و بازداشتشدگان اعتراضات پاییز ۹۸
ماهشهر پشت ابر تبعیض و نابرابری
بهبهان و رامهرمز؛ مدیران خوزستانی، درگیری بین طوایف
نیمی از جوانان شهرهای بهبهان و رامهرمز بیکارند
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر