در اعتراضات آبان ماه سال جاری، نام برخی از شهرها برای نخستین بار به صورت گسترده در فضای عمومی مطرح شد. شهرهایی در غربیترین و یا جنوبیترین نقاط ایران که مردمانش خسته از شرایط به خیابانها ریختند و شعار دادند. این شهرها در عین اشتراک در اعتراضات، ویژگیهای متفاوتی نیز دارند.
اعتراضات در برخی از این شهرها شدیدتر بود و به کشته شدن تعدادی از معترضان منجر شد. ایران وایر در این ویژهنامه ویژگیهای مختلف شهرهایی که مردمانش در اعتراضات آبان ماه حضور چشمگیری داشتند از جنبه های مختلف از مذهب و قومیت تا وضعیت اقتصادی و اجتماعی مورد بررسی قرار داده است.
این گزارش به وضعیت اقتصادی ماهشهر میپردازد از تورم و نرخ بیکاری تا دخل و خرج مردمان ماهشهر . آنها که در اعتراضات آبان ماه در اعتراض به فقر و نابرابری از خانهها بیرون آمدند اما خیلی هایشان دیگر برنگشتن. سرکوب معترضان در ماهشهر توسط جمهوری اسلامی یکی از تراژیکترین روایت های سرکوب اعتراضات اخیر است.
نام بندر ماهشهر تا پیش از اعتراضهای آبان ۱۳۹۷، با واژگانی چون «قطب پتروشیمی» و «سرمایهگذاری» همنشین بود؛ اما این تصویر به ناگاه پس از اعلام اخبار مربوط به اعتراضها و سرکوبی معترضان، تغییر کرد. با انتشار ویدیوهای تیراندازی و خشونت بیپروای نیروهای حکومتی علیه معترضان ماهشهری آن تصویر مخدوش، بهکل فروریخت.
روایتهای رسمی بر مسلح بودن شماری از معترضان و تبادل آتش حکایت میکرد، در این روایتها تلاش میشد تا صف معترضان از آنها که «اشرار مسلح» خوانده میشدند، جدا شود.
اما معترضان هم نمایشی از ویژگیهایی بودند که از بنیان با تصویر اولیه در خاطرمانده ماهشهر تفاوت داشت.
معترضان از بیکاری، تبعیض، تورم و معیشت نابسامان خود میگفتند، عذابشان از جنس اقتصاد بود حالآنکه در دوردست جایی که ایستاده بودند، غولهای پتروشیمی قد علم کرده بودند.
با استفاده از شاخصهای اقتصادی اعلامشده از سوی مراکز آماری شاید بتوان تصویری دقیقتر از اوضاع اقتصادی ماهشهر ارایه کرد.
آخرین گزارش مرکز آمار ایران از بیکاری، مربوط به پاییز ۱۳۹۸ است؛ گزارشی که متوسط نرخ بیکاری کل ایران، ۱۰.۶ درصد اعلام شد، نرخ بیکاری استان خوزستان در این مقطع زمانی، ۱۴.۵ درصد است، ۳.۹ واحد درصد بیشتر از متوسط نرخ بیکاری در کل کشور.
خوزستانیها ناامیدتر نسبت به بازار کار
دیگر شاخص مهم در گزارش مرکز آمار ایران از بازار کار پاییز ۱۳۹۸، نرخ مشارکت اقتصادی است. نرخ مشارکت اقتصادی در ایران در این مقطع زمانی ۴۴.۳ درصد بوده است، در همان فصل نرخ مشارکت اقتصادی در استان خوزستان ۴۳.۹ درصد اعلام شد.
مقایسه این دو نرخ نشان میدهد که درصد کمتری از جمعیت فعال اقتصادی خوزستان، تمایلی به حضور در بازار کار داشتهاند که میتواند ناشی از ناامیدی آنها از یافتن کار و خستگی از این جستوجو باشد.
شاخص نسبت اشتغال نیز شاخص گویایی برای بررسی اوضاع بازار کار بهحساب میآید، نسبت اشتغال در پاییز ۱۳۹۸ در سراسر ایران، ۳۹.۶ درصد بوده است، همین شاخص در همان مقطع برای استان خوزستان، ۳۷.۵ درصد اعلام شد که ۲.۱ واحد درصد پایینتر از متوسط ایران است.
به این معنی که شمار کمتری از جمعیت فعال ۱۵ ساله و بیشتر در این استان شاغل هستند.
این مقایسه نشان میدهد که درمجموع اوضاع بازار کار استان خوزستان نسبت به متوسط ایران، وضعیت نامناسبتری است.
فلاکتبارتر از متوسط کشوری
اما اوضاع تورم در این استان چگونه بوده است؟
گزارش مرکز آمار ایران از تورم آذرماه امسال، نرخ تورم نقطهبهنقطه در ایران را ۲۷.۸ درصد اعلام کرد در همین گزارش نرخ تورم نقطهبهنقطه استان خوزستان ۲۵.۵ درصد اعلام شده که اندکی کمتر است.
همچنین نرخ تورم میانگین در آذرماه برای کل ایران ۴۰ درصد گزارش شد، نرخ تورم متوسط در این دوره زمانی برای استان خوزستان ۴۱.۸ درصد بود که حدود ۲ واحد درصد بالاتر از میانگین کشوری است.
اختلاف چندانی بین تورم در مناطق شهری و روستایی در استان خوزستان قابلمشاهده نیست.
با توجه با آن نرخ بیکاری و این نرخ تورم، میتوان شاخص فلاکت که سرجمع این دو شاخص اقتصادی است محاسبه کرد. شاخص فلاکت در استان خوزستان در پاییز امسال به ۵۶.۳ درصد بالغ میشد.
شاخص فلاکت در پاییز ۱۳۹۸ برای کل ایران متوسطی در حدود ۵۰.۶ درصد بود.
با بهرهگیری از شاخص فلاکت، تصویر کلان استان خوزستان، تصویری با فلاکت بیشتر از متوسط کشوری است که عمدتا بالا بودن نرخ بیکاری در سطح این استان، ناشی میشود.
بیکاری ماهشهر در محدوده میانی
برای واکاوی دقیقتر و جزییتر بازار کار و وضعیت بیکاری در بندر ماهشهر، بهروزترین آمار رسمی در دسترس، نتایج گزارش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از وضعیت بازار کار شهرستانهای ایران در سال ۱۳۹۵ است.
در این گزارش نرخ بیکاری در شهرستان بندر ماهشهر ۱۱.۱ درصد اعلام شد، اگر بخواهیم این نرخ را به تفکیک مناطق شهری و روستایی این شهرستان بسنجیم تفاوت چندان بزرگ و معناداری به دست نمیآید.
در این گزارش نرخ بیکاری در مناطق شهری شهرستان بندر ماهشهر ۱۱.۵ درصد اعلام شد و رتبهای که مناطق شهری ماهشهر ازلحاظ بیکاری در این فهرست کسب کرد رتبه ۱۱۱ از ۱۶۸ بود، هر چه رتبه شهرستان به رتبه ۱۶۸ نزدیکتر بود به معنای کمتر بودن نرخ بیکاری بهحساب میآمد.
همچنین نرخ بیکاری در مناطق روستایی بندر ماهشهر در سال ۱۳۹۵ نیز رقم ۱۰.۵ درصد گزارش شد، رتبه مناطق روستایی بندر ماهشهر ازلحاظ بیکاری رتبه ۹۳ از میان ۱۶۶ رتبهای بود که درمجموع ۴۲۹ منطقه روستایی شهرستانهای ایران را در برمیگرفت.
اما نرخ بیکاری جوانان هم در مناطق شهری و هم در مناطق روستایی ماهشهر بهمراتب بالاتر از نرخ بیکاری میانگین فارغ از سن و سال جمعیت فعال اقتصادی است.
در این گزارش مربوط به سال ۱۳۹۵، نرخ بیکاری جوانان در شهرستان بندر ماهشهر ۴۱.۱ درصد اعلام شده است.
این نرخ به تفکیک نرخ بیکاری جوانان در مناطق شهری بندر ماهشهر ۴۳ درصد و نرخ بیکاری جوانان در مناطق روستایی ماهشهر ۴۰.۹ درصد گزارش شد.
البته بالا بودن نرخ بیکاری در میان جوانان مختص بندر ماهشهر نبوده و در این گزارش سطح بیکاری جوانان در دیگر شهرستانها نیز به همین نسبت بالا بوده است.
در تحلیل آمار مربوط به بیکاری باید این نکته را توجه داشت که جمعیت بیکار عمدتا جمعیت بومی شهرستان هستند و آمار شاغلین را مهاجرانی تشکیل میدهند که اساسا با پیشنهاد کاری از دیگر نقاط ایران به این شهرستان صنعتی مهاجرت کردهاند.
دخلوخرج بهتر روستاییان خوزستان
شاخص دیگری که میتوان با کمک آن وضعیت اقتصادی خانوارها را سنجید، گزارش مرکز آمار ایران از هزینه و درآمدهای خانوارهای شهری و روستایی ایران است.
در سال ۱۳۹۵، میانگین درآمد سالانه خانوارهای شهری ایران، ۳۶ میلیون و ۶۴۹ هزار و ۷۰۰ تومان بود، میانگین هزینه سالانه خانوارهای شهری ایران در آن سال به ۳۲ میلیون و ۹۵۲ هزار و ۵۰۰ تومان بالغ شد که درنهایت در پایان سال ۱۳۹۵، هر خانوار شهری ایرانی بهطور متوسط تراز مثبتی به میزان سه میلیون و ۷۴۲ هزار و ۲۰۰ تومان داشت.
این وضعیت در استان خوزستان در همان سال با اعداد و ارقام متفاوتی تکرار شد، میانگین درآمد هر خانوار شهری خوزستانی با ثبت رقم ۳۲ میلیون و ۸۴۹ هزار و ۶۰۰ تومان کمتر از میانگین درآمد سالانه کل بود، اما میانگین هزینه سالانه خانوار شهری در استان خوزستان نیز پایینتر از هزینه سالانه کل رقم خورد و به ۳۰ میلیون و ۵۳۴ هزار و ۸۰۰ تومان رسید تا در پایان سال ۱۳۹۵، تراز بودجه خانوارهای شهری خوزستانی بهطور میانگین رقمی معادل دو میلیون و ۳۱۴ هزار و ۸۰۰ تومان باشد.
خانوارهای روستایی اهل خوزستان هم در سال ۱۳۹۵، تراز بودجهای مثبت به میزان دو میلیون و ۷۳۵ هزار تومان داشتند که از میانگین تراز بودجه خانوارهای روستایی کل ایران در آن سال ۴۱۷ هزار و ۸۰۰ تومان بیشتر بود.
در سال ۱۳۹۵، میانگین درآمد سالانه خانوارهای روستایی اهل خوزستان ۲۲ میلیون و ۴۶۵ هزار و ۵۰۰ تومان و میانگین سالانه هزینه این خانوارها در آن سال بالغبر ۱۹ میلیون و ۷۳۰ هزار و ۵۰۰ تومان بود.
توسعه ناپایدار در بستر تبعیض
در مطالعهای دانشگاهی که دادههای آن مربوط به سال ۱۳۹۰ میشود و به بررسی توزیع فضایی و رتبهبندی توسعه اقتصادی در استان خوزستان میپردازد، نرخ شهرنشینی در بندر ماهشهر ۹۲ درصد برآورد شده که بالاترین نرخ در میان شهرستانهای استان خوزستان بهحساب میآید.
در این مطالعه با استفاده از ۱۳ شاخص و خوشهبندی شهرستانهای استان، به این نتیجهگیری رسیده که شهرستان بندر ماهشهر در زمینه توسعهیافتگی اقتصادی در سطح اول توسعه بین شهرستانهای استان خوزستان قرار دارد.
در همین پژوهش دانشگاهی بر «تمرکز توسعه اقتصادی» و «تمرکز شدید امکانات و خدمات اقتصادی» در شهرستانهای بندر ماهشهر و اهواز تاکید شده است. همچنین نتیجه گرفتهاند که همبستگی قابلتوجهی بین نرخ شهرنشینی و توسعهیافتگی در استان وجود دارد به این معنا که شهرستانهایی توسعهیافتهترند که نرخ شهرنشینی در آنها بالاتر برآورد شده است.
نکته قابلتوجه در این مطالعه، تاکید بر این نکته است که توسعهیافتگی در بندر ماهشهر، «پایدار» نیست چراکه «توسعهای جامع» تلقی نشده و از «الگوی سیستمی» تبعیت نمیکند.
پژوهشگران درنهایت به این جمعبندی رسیدهاند که «عدم تعادل شدید در سیستم»، گریبانگیر بندر ماهشهر و اهواز را نیز خواهد گرفت.
این نکته کلیدی یعنی عدم تعادل و تبعیض را میتوان مکرر در گفتوگوها با اهالی بومی ساکن در بندر ماهشهر و در اظهارنظرهای مقامهای رسمی این شهرستان دید و شنید، آنجا که آنها از عدم تمایل کارفرمایان بزرگ پتروشیمی در بهکارگیری کارکنان و حتی کارگران ساده از میان نیروهای بومی گلایه میکنند.
تشدید حس تبعیض از «شرکتیها»
در یک گزارش رسمی که وزارت کار پیشتر منتشر کرده، یکی از دلایل بیکاری ساکنان محلی بندر ماهشهر، انتظار و توقع آنها برای یافتن کاری در پتروشیمیها اعلام کرده و از عدم تمایل و انگیزه اندک محلیها برای راهاندازی کسبوکار شخصی یا اشتغال در واحدهای کوچک سخن به میان آوردهاند.
چشم امید بیکاران ماهشهری به پتروشیمیها و واحدهای صنعتی است که ظاهرا چندان امید قابل تحققی نیست.
پدیده «مدیر پروازی» در پتروشیمیهای بندر ماهشهر حتی تا «کارگر پروازی» نیز تسری یافته است و به گواه مشاهدات ساکنان بندر ماهشهر امکانات رفاهی نظیر سینما، فضاهای روزشی و تفریحی مختص کارکنان و خانوادههای غیربومی شاغل در پتروشیمیهاست که «شرکتی» نامیده میشوند.
این دوگانگی که در عمده امور اقتصادی و اجتماعی بندر ماهشهر قابلشناسایی است منجر به تشدید حس تبعیض و نابرابری میشود که درنهایت برای ماهشهریها شرایطی آزاردهنده رقم میزند.
مدیران بالادستی و میانی شاغل در پتروشیمی ترجیح میدهند تا به دلایل مختلفی ازجمله اعتماد به حلقه دوستان و نزدیکان، قبیلهگرایی و همشهریبازی حتی نیروهای پاییندستی موردنیاز را از همشهریان خود در دیگر نقاط ایران تامین کنند؛ ازاینرو سهم ساکنان بومی ماهشهر از پتروشیمیها، آلودگی هوای ناشی از فعالیت آنها و تورم حاصل از گردش مالی غیربومیهاست که به حس تبعیض دامن میزند.
مطالب مرتبط:
شاهدان عینی در ماهشهر؛ با دوشکا و تیربار به روی مردم آتش گشودند
اسامی تایید شده و تایید نشده جانباختگان و بازداشتشدگان اعتراضات پاییز ۹۸
ماهشهر؛ شهری که نفت آن را دوتکه کرد
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر