در اعتراضات آبان سال جاری، نام برخی از شهرها برای نخستین بار بهصورت گسترده در فضای عمومی مطرح شد. شهرهایی در غربیترین و یا جنوبیترین نقاط ایران که مردمانش خسته از شرایط به خیابانها ریختند و شعار دادند. این شهرها در عین اشتراک در اعتراضات، ویژگیهای متفاوتی نیز دارند.
اعتراضات در برخی از این شهرها شدیدتر بود و به کشته شدن تعدادی از معترضان منجر شد. ایرانوایر در این ویژهنامه ویژگیهای مختلف شهرهایی که مردمانش در اعتراضات آبانماه حضور چشمگیری داشتند از جنبههای مختلف از مذهب و قومیت تا وضعیت اقتصادی و اجتماعی موردبررسی قرار داده است.
این گزارش به برسی وضعیت اقتصادی از نرخ بیکاری تا شاخصهای رفاه اجتماعی و ...دو شهر بهبهان و رامهرمز میپردازد. در آبانماه امسال نام این دو شهر بهکرات در ویدئوها و اخبار مربوط به اعتراضات آبانماه که با گران شدن ناگهانی بنزین شعلهور شد، شنیده شد.
***
یک مطالعه دانشگاهی که در تابستان سال ۱۳۹۳ در فصلنامه سیاستهای مالی و اقتصادی منتشر شده است، شهرستانهای رامهرمز و بهبهان از میان ۲۴ شهرستان استان خوزستان از لحاظ توزیع فضایی توسعه اقتصادی در ردههای ۸ و ۹ قرار گرفتهاند.
بر اساس نتایج این مطالعه، دو شهرستان رامهرمز و بهبهان در سطح چهارم توسعهیافتگی استان خوزستان از پنج سطح توسعه شناساییشده در این استان، قرار گرفته است، یعنی جایی در نزدیکیهای انتهای این سطحبندی.
تصویر کلان اقتصادی در استان خوزستان
بهطورمعمول رفاه و داشتن وضعیت قابلقبول معیشتی، پیامد تبعی و طبیعی توسعهیافتگی است و شاید برای داشتن تصویری از این وضعیت، شاخصهایی مانند تورم و بیکاری و بررسی هزینه-درآمد بودجه خانوار بتواند ارزیابی دقیقتری از استان خوزستان و مقایسه با وضعیت کلی ایران ارایه کند.
در این جداول تصویری کلان از وضعیت قابل مشاهده است.
نکتهای که برای فهم بهتر این وضعیت باید به آن اصرار کرد، تفاوت بین زندگی در میان شهرنشینان و روستاییان استان خوزستان است.
بر اساس یک پژوهش دانشگاهی که «سعید ملکی، رضا احمدی و انیس داودی منجزی»، مجریان آن بودهاند، نرخ شهرنشینی در شهرستان بهبهان که بر دادههای سال ۱۳۹۰ استوار است، ۷۰ درصد اعلام شده که نزدیک به میانگین نرخ شهرنشینی استان خوزستان است.
اما در ارزیابیهای این مطالعه دانشگاهی، نرخ شهرنشینی در شهرستان رامهرمز، ۶۶ درصد بوده که نرخی پایینتر از میانگین نرخ شهرنشینی در استان است.
تبعیض و بازتوزیع نابرابر امکانات
آنچه در استان خوزستان بهعنوان یک ویژگی استانی به شمار میآید، توزیع نابرابر امکانات و نامتوازن اقتصادی بین شهرستانهای استان و تکرار همین وضعیت نامتوازن و نابرابر بین مناطق شهری و روستایی در داخل محدوده یک شهرستان واحد است.
این نابرابری و تبعیض در سطحی پایینتر به شکل بازتوزیع درآمدی غیرمتعادل تجلی پیدا کرده است بهویژه در شهرستانهایی از استان که در جوار و نزدیکی پروژهها و تاسیسات نفتی یا پالایشگاهی و پتروشیمی قرار دارند و بهطورمعمول با مدیران و کارکنانی غیربومی اداره میشوند.
بررسی اخبار مربوط به تصمیمگیریهای نهادهای مدیریت شهری ازجمله شوراهای اسلامی این شهرستانها یا فرمانداریهایشان نشان میدهد که این نهادهای مدیریتی مصوباتی برای حل این مشکل داشتهاند تا شرکتها و کارخانههایی ازایندست ملزم شوند از نیروهای کار محلی و بومی استفاده کنند اما درعینحال اظهارنظرها و گلایههای بعدی مقامهای گوناگون نشان از آن دارد که این مصوبات و تصمیمها در عمل، اجرایی نشده است.
در چنین شرایطی حس ناخوشایند نابرابری درآمدی، بیکاری و معضلات اقتصادی با ابعاد بزرگتری بر اهالی تحمیل میشود.
گزارشی که رسانهای محلی به نام «عصربهبهان» پیشازاین حدود چهار سال قبل منتشر کرده و از سوی دیگر رسانهها در ماههای اخیر بازنشر شده، ادعا میکند که نرخ بیکاری در این بهبهان با میانگین نرخ بیکاری ایران فاصلهای ۱۲.۵ واحد/درصدی داشته است که در گزارشهای رسمی چنین ادعایی تایید نمیشود.
گزارش رسمی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مرتبط با سال ۱۳۹۵ نشان میدهد که نرخ بیکاری در شهرستان بهبهان در آن سال ۱۳.۴ درصد بوده که اگرچه از میانگین نرخ بیکاری در ایران بالاتر است اما این اختلاف فقط ۰.۸ واحد/درصد است.
باید توجه داشت که نرخ بیکاری بهبهان در سال ۱۳۹۵، از میانگین نرخ بیکاری در استان خوزستان که ۱۴.۳ درصد اعلام شده بود، حتی پایینتر است.
دیگر شاخص دارای اهمیت در گزارشهای مربوط به بازار کار، نرخ مشارکت اقتصادی است. در سال ۱۳۹۵، نرخ مشارکت اقتصادی شهرستان بهبهان ۳۹.۳ درصد گزارش شده که نزدیک به نرخ میانگین مشارکت اقتصادی ایران (۳۹ درصد) و البته کمتر از نرخ مشارکت اقتصادی استان خوزستان (۴۰.۸ درصد) است.
نرخ مشارکت اقتصادی نشان از آن دارد که چه نسبتی از جمعیت فعال که توانایی کار کردن دارند، در بازار کار چه بهعنوان شاغل و چه بهعنوان بیکار حضور دارند.
بیکاری جوانان در محدوده هشدار
اعداد و ارقام منتشره از نرخ بیکاری و نرخ مشارکت اقتصادی هم در بهبهان، هم در استان خوزستان و هم در کل ایران، در محدودهای باریک نوسان کردهاند؛ اما وقتی دامنه مقایسه نرخها را به بیکاری جوانان گسترش میدهیم، داستان متفاوت است. میانگین نرخ بیکاری جوانان در ایران ۳۲.۷ درصد بوده، اما همین نرخ در استان خوزستان به ۴۳.۴ درصد است.
در این گزارش در سال ۱۳۹۵ نرخ بیکاری جوانان در شهرستان بهبهان ۴۳.۶ درصد اعلام شده است.
آشکارا مشخص است که نرخ بیکاری جوانان در استان خوزستان و شهرستان بهبهان بیش از ۱۰ واحد/درصد بالاتر از میانگین نرخ بیکاری جوانان در کشور است.
نگاهی به صنایع فعال در شهرستان بهبهان گویای این واقعیت است که طیف تقریبا گستردهای از صنایع و سبک و سنگین در این شهرستان فعال است.
این طیف صنایع سنگین در حوزه نفت، پالایش و پتروشیمی تا صنایع معدنی مربوط به حوزه سیمان و سنگهای ساختمانی ازجمله صنایع فعال در این شهرستان است.
صنایع غذایی، تبدیلی و بستهبندی نیز زیرشاخههای دیگری از فعالیتهای و رشتههای صنعتی در بهبهان است.
اما بهرغم این طیف نسبتا گسترده صنعتی، آنچه حس ناخوشایندی از تبعیض برای اهالی به همراه دارد، سهم اندک کارگران محلی از اشتغال در صنایع سنگین منطقه و پدیده مدیران و کارگران فنی مهاجر در این شهرستانهاست.
اما یافتههای گزارش رسمی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مرتبط با سال ۱۳۹۵ درباره شهرستان رامهرمز چگونه است؟ بر اساس یافتههای این گزارش، بهرغم اینکه شمار واحدهای صنعتی در رامهرمز کمتر از بهبهان بوده اما وضعیت بازار کار در شهرستان رامهرمز از شهرستان بهبهان دستکم در سال مورد گزارش بهتر بوده است.
بر این اساس، نرخ بیکاری در رامهرمز ۱۱.۴ درصد، نرخ مشارکت اقتصادی ۴۰.۷ درصد و نرخ بیکاری جوانان رامهرمزی ۳۹.۲ درصد گزارش شده است که در هر سه حوزه تصویری مناسبتر ارایه میکند.
صنایع معدنی همچون کارخانههای آسفالت، شن و ماسه و سنگهای ساختمانی و همچنین تولید گچ، عمده رشتههای صنعتی غیرنفتی در رامهرمز هستند. بخشی از فعالیتهای اقتصادی شهرستان نیز حولوحوش حوزه کشاورزی اتفاق میافتد.
بااینحال، صنایع نفتی در کنار چاههای تولید نفت، اصلیترین فعالیتهای اقتصادی رامهرمز به شمار میرود.
سابقه درگیریهای طایفهای در این شهرستان نیز به پیچیدگی اوضاع میافزاید؛ رسیدن هر یک از اعضای یک طایفه به میز مسوولیتهای دولتی و حکومتی به معنای اشتغال دیگر اهالی و اعضای آن طایفه است که اعتراض دیگر طوایف را به همراه دارد.
از دیگر مشکلات شهرستان رامهرمز که مسوولان این شهرستان بر آن پافشاری زیادی دارند، موضوع مالکیت در رامهرمز است. بخش عمده زمینها و املاک رامهرمز موقوفه بودن املاک است که تلاش شده در این سالها به حل مشکل کمک شود، اما این عامل خود در شکلگیری نارضایی عمومی موثر بوده است.
نکته قالب توجه در گزارش وزارت کار از وضعیت اشتغال شهرستانهای ایران در سال ۱۳۹۵، نرخ تکاندهنده بیکاری جوانان شهری در شهرستانهای بهبهان و رامهرمز است که در آن سال با نرخهای بیکاری به ترتیب ۴۸.۴ و ۴۸.۷ درصدی روبرو بودهاند؛ یعنی نیمی از جوانان شهرنشین این شهرستانها بیکار بودند.
ویدیوهای منتشرشده از اعتراضهای آبانماه این دو شهرستان و اسامی و مشخصات کشتهشدگان در بهبهان و رامهرمز با نشانیهای این جمعیت جوان بیکار شهری مطابقتهایی دارد.
مطالب مرتبط:
اسامی تایید شده و تایید نشده جانباختگان و بازداشتشدگان اعتراضات پاییز ۹۸
ماهشهر پشت ابر تبعیض و نابرابری
ماهشهر؛ شهری که نفت آن را دوتکه کرد
بهبهان و رامهرمز؛ مدیران خوزستانی، درگیری بین طوایف
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر