غلامعلی رشید؛ سرلشکر استراتژیست

فرماندهان و سرداران، صحنه‌گردان‌های اصلی نهاد عریض و طویل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هستند. هر کدام از آن‌ها نقش اول یکی از زیر مجموعه‌های این لابیرنت بی انتها را به عهده دارند. از آن‌ها چه می‌دانیم؟ از کجا امده‌اند؟ چه کرده‌اند؟ مواضع‌شان چیست؟ زندگی شخصی‌شان چگونه است؟

در این مجموعه سعی کرده‌ایم نگاهی بیاندازیم به زندگی مهمترین سرداران سپاه پاسداران، از گذشته تا روزی که به سپاه پیوستند و جایگاهی که امروز در آن قرار دارند.

***

«محسن رضايی» او را «استراتژيست» می‎خواند و «حسین علایی» از «طراحان خوش‎فكر سپاه».
سرلشکر «غلامعلی رشید» یکی از گزینه‏های پیشنهادی محسن رضایی به آیت‎الله «علی خامنه‎ای» برای فرماندهی سپاه پاسداران پس از استعفایش بود. او از فرماندهان ستادی سپاه پاسداران به شمار می‌رود که ردپایش در اکثر عملیات‌ها و اتفاق‌های مربوط به جنگ وجود دارد. خودش نیز می‎گوید عملیات و صحنه‎ای از جنگ نبوده است که در کنار محسن رضایی حضور نداشته باشد. در فیلم‎های مستند جنگ نیز بارها صدا و تصویر مکالمات او با دیگر فرماندهان پخش شده است.

رشید جزو فرماندهان خوزستانی جنگ و متولد ۱۳۳۲ در دزفول است. گفته می‌شود که در کودکی به داستان‎های «شاهنامه»، «امیر ارسلان نامدار» و «حسین کردشبستری» علاقه داشته است. در دوره دبیرستان به رمان‎های پلیسی و عشقی علاقه‌ یافت و پس از  آشنایی با مجله «مکتب اسلام» در سن ۱۵ یا ۱۶ سالگی، جذب منابع دینی شد و فعالیت سیاسی را آغاز کرد.

به گفته خودش، از سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۷ علیه رژیم شاه مبارزات سیاسی می‌کرده و از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۷ به تناوب در زندان بوده است.

سال ۱۳۵۰ در حالی که حدود ۱۹ سال داشته، به همراه شش نفر بازداشت می‎شود. می‎گوید بعد از حدود یک ماه، مقاومتش زیر کتک‏های «ساواک» شکسته شده و حتی مسوولیت کارهایی را پذیرفته که انجام نداده بوده است؛ از جمله مسوولیت تعدادی انفجار در دزفول. با این حال، با وجود این اعترافات، همه آن‌ها پس از مدتی آزاد و سال ۱۳۵۳ مخفی شده‏ اند اما سال ۱۳۵۵ دوباره بازداشت می‌شوند.

پس از انقلاب، عضو سپاه پاسداران و کمیته انقلاب اسلامی شد. گفته می‎شود که تمام وقت خود را صرف سپاه می‌کرده و حتی بعد از انقلاب در اسلحه خانه سپاه می‎خوابیده است تا از اسلحه‎ها محافظت کند.

او مربی تاکتیک بوده و براساس روایت‎ها، آموزش‎های سخت او نیروهای کمیته و سپاه را فراری می‎داده است.

رشید در ابتدای جنگ مسوول اطلاعات و عملیات سپاه دزفول بود. او حدود چهار ماه پس از آغاز جنگ، به اهواز رفت و در ستاد فرماندهی عملیات جنوب مشغول به فعالیت شد. مدتی بعد جانشینی ستاد عملیات جنوب و فرماندهی «قرارگاه فتح» در عملیات «بیت‌المقدس» را برعهده گرفت.

او در زمان جنگ، مسوول عملیات فرمانده کل سپاه هم بود و به تشخیص فرمانده سپاه، در راس یکی از قرارگاه‎های عملیاتی قرار می‎گرفت.

هم‎رزمانش می‎گویند که در منطقه دزفول، با ايجاد يك قرارگاه فرماندهی در «پادگان كرخه»، استعدادی در حد يك گروهان از نيروهای سپاه را در «عينخوش» آرايش داد.

رشيد در عمليات «ثامن الائمه» و تصرف ارتفاعات «الله اكبر» شركت داشت. محسن رضايی فرماندهی عمليات «طريق القدس» را نیز به غلامعلی رشيد سپرد. از ارتش هم سرهنگ «منفرد نياكی» هدايت عمليات را برعهده داشت. اين دو به طور مشترك عمليات را فرماندهی كردند.

فرماندهان سپاه می‎گویند در كنار «حسن باقری»، نقش موثری در تدوين راهبردهای نظامی جنگ و گسترش «سازمان رزم» سپاه ايفا كرده است.

«حسين اردستانی»، از پژوهش‎گران حوزه جنگ ایران و عراق گفته بود: «تيم متشكل از صفوی، رشيد و باقری قبل از مقطع آزادسازی، در تحول شيوه جنگ، از جنگ كلاسيك به جنگ مردمی و جنگ انقلابی كه با واقعيت‎های صحنه نبرد و خروج از بن‎بست مطابقت داشت، نقش مهمی ايفا كرد.»

غلامعلی رشید در بسیاری از تحولات پشت پرده جنگ نیز نقش داشته است. حسين علايی در كتاب «تاريخ تحليلی جنگ ايران و عراق» نوشته است: «شدت آتش و گستردگی پاتك‎های ارتش عراق در عمليات «كربلای5» به حدی بود كه فرمانده كل سپاه در روزهاي پايانی اين عمليات، آقايان رفيق‎دوست و غلامعلی رشيد را به تهران اعزام كرد تا در جماران خدمت حضرت امام خمينی برسند و ضمن ارايه گزارشی از عمليات، از ايشان بخواهند نيازمندی‎های عمليات را تامين کنند.»

او هم‎چنین در جلسه‏ای که برای توجیه مسوولان ارشد جمهوری اسلامی برای پذیرش «قطع‎نامه ۵۹۸ذ» تشکیل شده بود، حضور داشت. قطع‎نامه ۵۹۸ یکی از قطع‎نامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد است که در ۲۹ تیر ۱۳۶۶ برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق صادر شد.

چهار روز پیش از پایان جنگ، رشید به همراه «علی شمخانی» که فرماندهی نیروی دریایی ارتش را برعهده داشت و «حسین حسنی سعدی»، فرمانده نیروی زمینی ارتش، به خانه «اکبر هاشمی رفسنجانی» می‎روند تا پیشنهاد دهند یگان‎های ارتش یک گام عقب نشینی کنند. اما هاشمی رفسنجانی به آن‌ها می‌گوید روز یک‎شنبه به نهاد ریاست جمهوری بیایید، تصمیم مهمی می‎گیریم.

رشید می‎گوید در این جلسه از متن نامه پذیرش قطع‎نامه که توسط «احمد خمینی» خوانده شد، شوکه شده و در گوش علی شمخانی گفته که آیت‏الله خمینی فوت شده است.

رشید دل‌داده محسن رضایی است و مانند برخی از دیگر فرماندهان جنگ، اکبر هاشمی رفسنجانی و دولت «میرحسین موسوی» را به عدم حمایت لازم از سپاه پاسداران در جنگ متهم می‎کند.

عضویت در کمیته مذاکرات ژنو درباره قطع‎نامه ۵۹۸

او یکی از ۵۴ فرمانده سپاه و ارتش بود که به دلیل نقشی که در عملیات بیت‎المقدس و آزادسازی خرمشهر در سال ۱۳۶۱ ایفا کردند، از رهبر ایران نشان «فتح» گرفتند.

هنگام مذاكره درباره قطع‎نامه ۵۹۸ ، هشت كميته مختلف تشكيل شد كه روسای اين كميته‎ها برای مذاكره به ژنو اعزام شدند. غلامعلی رشيد هم از سوی نيروهای مسلح در اين مذاكرات شركت كرد.

پس از جنگ، از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۲ ، معاون لجستیک و تحقیقات صنعتی ستاد کل نیروهای مسلح شد. از سال ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۸ ، معاون اطلاعات و عملیات این ستاد بود. به مدت ۱۷ سال، از سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۹۵ ، جانشینی رییس ستاد کل نیروهای مسلح را برعهده داشت و از سال ۱۳۹۵ تا کنون فرمانده قرارگاه مرکزی «خاتم‎الانبیا» است. رشید مسوولیت‎های دیگری، از جمله معاونت امور دفاعی دبیرخانه «شورای عالی امنیت ملی» را نیز داشته است.

این سرلشکر سپاه پاسداران درباره موضوعات سیاسی داخلی موضع‎گیری نمی‎کند و کم‎تر اهل مصاحبه و سخن‎رانی است.

ازدواج به دستور محسن رضایی در ۴۸ ساعت

رشید می‎گوید که روحیات و شرایطش در قبل و پس از انقلاب ۱۳۵۷ ، هیچ تناسبی با ازدواج نداشته است اما سال ۱۳۶۱ ، در حالی که به همراه محسن رضایی و سرلشکر «علی صیاد شیرازی»، از فرماندهان وقت نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی از جنوب لبنان باز می‏گشتند، رضایی در پای پله‎های هواپیما به او می‎گوید: «بروید ازدواج کنید و برگردید!»

بعد از این درخواست و یا به تعبیری دستور، او نزد خواهرانش می‎رود و می‎خواهد فردی را برای ازدواج پیشنهاد کنند. رشید در مدت ۴۸ ساعت همسرش را انتخاب می‎کند. خطبه عقدشان را آیت‎الله «قاضی»، امام جمعه وقت شهر دزفول می‎خواند، سپس به قرارگاه برمی‎گردد و طراحی عملیات «رمضان» را پی‎گیری می‎کند.

مطالب مرتبط:

احمد کاظمی، «فاتح خرمشهر»

محمدرضا نقدی؛ ارتقا پس از شکنجه شهرداران

محمدباقر ذوالقدر؛ سردار ستادی و حامی گروه‌های فشار

قاسم سلیمانی، سردار افسانه‌ها

حسن طهرانی مقدم، افسانه‌های پدر موشکی ایران

محسن رضایی؛ بازنده جنگ و اقتصاد و سیاست

محمدعلی جعفری، معماری که سردار شد

علی شمخانی؛ طراح تغییرات ساختاری در سپاه

یحیی رحیم صفوی؛ فرمانده ای که در فهرست پیشنهادی محسن رضایی نبود

سردار سرکوب اعتراض ها در ایران و سوریه

چارت تشکیلاتی و شرح وظایف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی؛ چارت تشکیلاتی و شرح وظایف

فرماندهی کل سپاه و چارت تشکیلاتی آن

علی فضلی، سردار سرکوب شورش‌های شهری

حسن و محمد باقری، برادران اطلاعات وعملیات

برادران باکری؛ مشهور در سیاست و جنگ