حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی ایران، روز چهارشنبه گفت آمریکا هر طور که به برجام برگردد، به تدریج یا یکباره، ما هم همان طور برمی‌گردیم، و اگر هم برنگردد «اهلا و سهلا».
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، هم در همین روز بار دیگر بر «عمل در برابر عمل» تاکید کرد.
در روزهای اخیر انبوهی از گفت و واگفت‌ها بین مقام‌های ایران و آمریکا و اروپا رد و بدل شده، تهران مرتب با کارت پنجم اسفند بازی کرده و حمله راکتی در اربیل هم بر پیچیدگی ماجرا افزوده است.
چماقی به نام پنجم اسفند
قانون هسته‌ای جدیدی که دو ماه پیش در مجلس به تصویب رسید مقرر می‌کند در صورتی که تحریم‌های آمریکا علیه ایران لغو نشود، ایران فعالیت‌های هسته‌ای خود را افزایش می‌دهد، از نظارت‌های بین‌المللی می‌کاهد و مهم‌تر از همه، از پنجم اسفندماه به اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی پایان می‌دهد.
روحانی در آن زمان از تصویب این قانون عصبانی بود و حتی روز بعدش حاضر نشد برای ارائه لایحه به مجلس برود. البته بعدا گفت با اینکه مصوبه مجلس را «مضر» می‌داند و با آن موافق نیست اما عدم حضورش در مجلس به خاطر محدودیت‌های کرونایی بود.
برخی مقام‌های ارشد شورای عالی امنیت ملی هم طرف مجلس را گرفتند و در عمل نشان دادند روحانی، رئیس شورا، از تصمیم ابلاغ‌شده از سوی رهبر بی‌خبر است.
اما مخالفت ظاهری حسن روحانی طولانی نبود و از جایی به بعد او و وزیر خارجه‌اش، محمدجواد ظریف، بارها و بارها بر اجرای قانون جدید هسته‌ای و ضرب‌الاجل پنجم اسفند تاکید کردند.
دولت روحانی از نظر سیاسی و اقتصادی به شدت نیازمند احیای برجام است و رهبر جمهوری اسلامی و بازوهای اجرایی‌اش نیز به شدت محتاج لغو تحریم‌ها و دسترسی به منابع پولی و بانکی هستند.
با اینکه کاظم غریب‌آبادی، نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در گفت‌وگو با خبرنگاران و با انتشار توییت بر سر اعلام رسمی ضرب‌الاجل پنجم اسفند به آژانس تبلیغات می‌کند، اما نگرانی اصلی دولت روحانی این است که مباد این تهدید ثمری جز پیچیده‌تر کردن مسیر بازگشت آمریکا به برجام نداشته باشد.
سخنان روحانی و خامنه‌ای
روحانی روز چهارشنبه در جلسه هیات دولت گفت: «مردم شک نداشته باشند، ما آمریکا را شکست دادیم. مردم شک نداشته باشند، آمریکا ناچار است برگردد، راهی برایش وجود ندارد.»
او با اشاره به اینکه هنگام حضورش در سازمان ملل، دونالد ترامپ «تا بعدازظهر ۸ بار پیام داد که ملاقات کنیم که رد کردیم» گفت حتی حاضر نشد این پیشنهاد را بپذیرد که موضوع فعالیت‌های موشکی ایران و اقدامات جمهوری اسلامی در منطقه «حتی در حد عنوان» به توافق قبلی اضافه شود. مقام‌های دولت ترامپ هنوز واکنشی به این اظهارات روحانی نشان نداده و آن را تایید نکرده‌اند.
در چند ماه اخیر شماری از مقام‌های اروپایی نیز با تاکید بر لزوم بازگشت به برجام گفته‌اند درباره دو موضوع موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی با آمریکا هم‌نظرند و توافقی جدید در این زمینه لازم است.
روحانی روز چهارشنبه گفت: «اروپا بداند، اگر ما مساله موشک و منطقه را می‌خواستیم، نه اینکه اضافه کنیم، بلکه به عنوان عنوان بحث قبول کنیم برای آینده، ترامپ همان اولش برگشته بود.»
ساعتی بعد از سخنان روحانی، رهبر جمهوری اسلامی نیز یک سخنرانی عمومی داشت اما ترجیح داد از برجام فقط در انتهای سخنرانی‌اش یاد کند: «حرف و وعده فایده ندارد. این دفعه فقط عمل؛ عمل از طرف مقابل ببینیم ما هم عمل خواهیم کرد. با حرف و وعده، جمهوری اسلامی این دفعه مثل گذشته قانع نخواهد بود.»
حمله اربیل
اگر موضوعات مربوط به برجام فقط در حرف‌ها و اظهار نظرها شنیده می‌شد، اتفاق عملی در اربیل افتاد.
روز دوشنبه اطراف فرودگاه اربیل، نزدیک به پایگاه نیروهای آمریکایی، هدف شلیک ۱۴ راکت قرار گرفت که یک پیمانکار آمریکایی کشته و پنج نفر زخمی شدند. دست‌کم یکی از زخمی‌ها نیز آمریکایی بود.
این حمله را می‌توان شدیدترین عملیات در ماه‌های اخیر علیه نیروهای آمریکایی تلقی کرد. مسئولیت حمله را گروهی نوظهور و کمتر شناخته، به نام «سرایا اولیاء الدم»، برعهده گرفت؛ گروهی که سال گذشته اعلام موجودیت کرد و به باور تحلیلگران، از گروه‌های ساخته دست جمهوری اسلامی در عراق است.
وزیران خارجه آمریکا و چهار کشور اروپایی (فرانسه، بریتانیا، آلمان و ایتالیا) در بیانیه‌ای مشترک این حمله را به شدت محکوم کردند و مقام‌های دولت جو بایدن نیز گفته‌اند عاملان حمله را «پاسخگو می‌کنند».
با این حال وزارت خارجه ایران این حمله را محکوم کرد و «شایعات مشکوک» درباره ارتباط آن با جمهوری اسلامی را رد کرد.
چشم‌انداز
در حال حاضر برخی پرسش‌های پیش رو از این قرار است: آیا برجام احیا خواهد شد یا آن را باید توافق مرده نامید؟ اگر دولت بایدن به برجام بازگردد آیا این امر در پنج ماه باقی‌مانده از دوره روحانی صورت خواهد گرفت؟ آیا برجام به شکل فعلی و بدون تغییر احیا خواهد شد؟ آیا آمریکا و اروپا در برابر تهدیدهای گفتاری و عملی جمهوری اسلامی کوتاه خواهد آمد؟
اغلب تحلیل‌ها در دو روز اخیر با اشاره به مهلت‌گذاری ایران و همچنین حمله اربیل عنوان شده است.
برخی تحلیلگران بر این باورند که تهدیدها و ضرب‌الاجل‌های اخیر جمهوری اسلامی به تغییر نظر دولت بایدن نینجامیده و تیم جدید کاخ سفید همچنان اصرار دارد پیش از هر اقدامی با متحدان، شرکا و دوستان ایالات متحده مشورت کند.
اجرای مراحل مختلف قانون جدید هسته‌ای ایران از ماه گذشته آغاز شده و از جمله فعالیت‌های هسته‌ای افزایش یافته و تاسیسات اصفهان به تولید فلز اورانیوم روی آورده است.
با اینکه ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، هفته گذشته گفت ایران همچنان در حال دورتر شدن از برجام است، با این حال آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، می‌گوید: «راه دیپلماسی باز است. ایران فاصله زیادی با اجرای تعهداتش دارد. باید ببینیم چه خواهد کرد.»
گروه دیگری از تحلیلگران بر این باورند که جمهوری اسلامی حمله اربیل را برای آزمودن دولت بایدن ترتیب داد و اگر آمریکا پاسخی درخورد ندهد عملا باید دولت جدید را در این موضوع ناکام پنداشت.
در این میان الیوت آبرامز، نماینده پیشین آمریکا در امور ایران، در یادداشتی نوشت واکنش دولت جدید آمریکا تنها در حد حرف بوده و باید اقدامی عملی در پیش گرفت.
به هر روی همان طور که برخی ناظران گفته‌اند، حتی اگر دو طرف اراده‌ای جدی برای بازگشت به برجام داشته باشند، شرایط کنونی انبوهی از چالش‌ها را پدید آورده است که چنین بازگشتی همراه با آسانی نخواهد بود.
مطالب مرتبط:
سخنگوی کاخ سفید: بایدن در تماس با رهبران جهان به موضوع ایران هم می‌پردازد
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر