پیروزی «جو بایدن» در انتخابات ریاستجمهوری آمریکا میتواند به کابوس چهار ساله جمهوری اسلامی پایان دهد.
در حالی که پس از برجام مقامهای ایران، خرسند از پایان یک دوره فشار بینالمللی کمسابقه، در حال دستیابی به منابع مالی و پولهای مسدودشده بودند و مشتریان از دست رفته نفت را احیا میکردند، «دونالد ترامپ» تهدیدهای انتخاباتیاش را عملی کرد و به مشارکت در برجام خاتمه داد. در پی خروج ایالات متحده از برجام، تحریمهایی بیسابقه علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال شدند.
کشتن «قاسم سلیمانی»، فرمانده شاخه برونمرزی سپاه پاسداران، در عملیاتی که مستقیما زیر نظر ترامپ انجام شد و سپس حمله موشکی سپاه به پایگاه آمریکا در عراق شدیدترین رویارویی دو کشور از زمان جنگ نفتکشها در سال ۱۳۶۷ بودند.
فقط چند ماه قبل از این عملیات به نوشته «جان بولتون»، مشاور اخراجشده امنیت ملی ترامپ، برنامه حمله هوایی به چند هدف در ایران که به تلافی شلیک به پهپاد آمریکایی طرحریزی شده بودند، به شکل غیرمنتظرهای لغو شدند. حالا اگر تا پایان دو ماه باقیمانده دوره ریاستجمهوری ترامپ اتفاق عمدهای رخ ندهد، جمهوری اسلامی یکی از پرخطرترین دوران روابط خود با آمریکا را سپری کرده است. اما سوال این است که آیا تحولی اساسی در دوره ریاستجمهوری جو بایدن در انتظار است؟
بازگشت دولت جو بایدن به برجام؟
جمهوری اسلامی بیصبرانه در انتظار پایان تحریمهایی است که دولت ترامپ اعمال کرده است. در صورتی که دولت بایدن راسا به توافق برجام برگردد راه مذاکره میان دو طرف به آسانترین شکل ممکن باز میشود. احتمال این که در دولت «حسن روحانی» یک بار دیگر گفتوگوی مستقیم ایران و آمریکا شکل بگیرد، دور از انتظار نیست، اما این به شرطی است که دولت بعدی آمریکا در ماههای اول دوره خود به برجام بازگشته باشد و هنوز فرصت کافی برای دولت روحانی باشد.
وقتی دولت بایدن فعالیت خود را آغاز کند، حدود شش ماه به انتخابات ریاستجمهوری سال ۱۴۰۰ ایران باقی مانده است. در صورت حضور مجدد آمریکا در برجام اگر بدون پیششرطهایی همچون کاهش توسعه برنامه موشکی جمهوری اسلامی باشد، شروع روند رفع تحریم در برابر بازگشت کامل ایران به برجام، نیاز به زمینهسازی فراوان و پیچیدهای ندارد و طی چند هفته قابل انجام است. اما احتمال این که امور با همین سهولت پیش برود، زیاد نیست.
به غیر از مخالفان بسیار جدی دولت روحانی که راه مذاکره بیدردسر دولت او با ایالات متحده را دشوار خواهند کرد، «محمدجواد ظریف» هم در هفتههای اخیر مذاکره مجدد بر سر برجام با دولت بایدن را رد کرده است. وزیر خارجه گفته است اگر جمهوری اسلامی چنین تصمیمی داشت این کار را باید ماهها زودتر با دولت ترامپ انجام میداد.
جمهوری اسلامی بارها اعلام کرده که راه مذاکره مجدد با آمریکا بازگشت این کشور به توافق است و در آنجا میتوان هر موضوعی را به بحث گذاشت. احتمال دارد که دو طرف به جای ایجاد کانال مذاکرات غیرعلنی، از امکان فراهمشدهای که برجام ساخته استفاده کنند. اگر دولت بایدن با حضور در برجام و پیش از رفع تحریمها خواستار مذاکره بر سر توافق جدیدی شود، عمر دولت حسن روحانی احتمالا کفاف نخواهد داد.
آیتالله «علی خامنهای»، رهبر جمهوری اسلامی، مذاکرات غیرعلنی با دولت «باراک اوباما» را یک بار به دلیل نزدیکی انتخابات آمریکا و یک بار به دلیل در پیش بودن انتخابات ریاستجمهوری ایران متوقف کرده بود تا مذاکرات توسط دولتی که در هفتههای پایانی است، انجام نشود.
آرایش سیاسی ایران در مذاکره با آمریکا
در صورتی که دولت بایدن در صدد توافق جدیدی با ایران باشد و مذاکره را از کانال برجام پیش ببرد، رد کردن این مذاکره از سوی ایران کار آسانی نیست، چرا که در یک فضای پذیرفتهشده بینالمللی انجام میشود که جمهوری اسلامی به مدت دو سال و نیم آن را مطالبه میکرد.
پذیرش یا رد این وضعیت یک روند زمانبر است که احتمال رسیدن آن به پیش از انتخابات ریاستجمهوری ایران ضعیف است. بنابراین، بر اساس رویه پیشین، آیتالله خامنهای احتمالا مانع انجام این مذاکرات توسط دولت روحانی خواهد شد تا کار به دولتی تازهنفس واگذار شود.
چنین وضعیتی به معنی آن است که مذاکرات منجر به نتیجه تا پیش از شهریور ۱۴۰۰ یعنی ۱۰ ماه آینده میان ایران و آمریکا آغاز نخواهد شد. «علیاکبر صالحی»، وزیر خارجه ایران در زمان مذاکرات محرمانه با آمریکا، در خاطرات خود گفته است: «وقتی در اواخر سال ۱۳۹۰ به آمریکاییها اطلاع دادیم که برای مذاکره آمادهایم، آنها انتظار داشتند که ما ظرف یکی دو هفته حاضر شویم، ولی نمی دانستند که آماده شدن ما با توجه به شرایط داخل کشور دو سه ماهی طول میکشد، چون در داخل کشور ما نیازمند هماهنگی و اخذ نظر برخی از مراکز و شخصیتهای ذیربط هستیم.»
در صورتی که تمام زمینههای مذاکره دولت بعدی ایران با ایالات متحده آماده باشد، شهریور ۱۴۰۰ تازه زمان شروع مذاکرات است و به نتیجه رسیدن آن احتمالا هفتهها طول خواهد کشید و با توجه به بحران مالی که جمهوری اسلامی با آن دست به گریبان است این زمان زیادی محسوب میشود.
خواستههای دولت بایدن احتمالا همراهی سازمانهای بینالمللی و جامعه جهانی را با خود خواهد داشت. بنابراین، ایران حمایتی را که در دولت ترامپ داشت همانند سابق در اختیار نخواهد داشت.
از این منظر اگر دولت بایدن فورا وارد برجام نشود، تحریمها را در برابر بازگشت ایران به تعهدات اتمی خود لغو نکند و آن را موکول به خواستههای جدیدی کند، راه رسیدن به توافق تازه آسان نیست. پرونده فعالیتهای منطقهای و توسعه موشکی ایران حتما یکی از موضوعاتی است که دولت آینده آمریکا آن را پیش خواهد کشید. این دو در همه این سالها «خط قرمز نظام» بودهاند.
مذاکرات احتمالی آینده ایران و آمریکا از نظر داخلی مخالفان جدیتری از زمان مذاکرات برجام در داخل جمهوری اسلامی ایران دارد. مخالفان که دولت روحانی را غربگرا و شکستخورده در برابر دولت ترامپ میدانند، هر توافقی را با ایالات متحده کماثر جلوه میدهند و اطمینانی به دولت بعد از بایدن برای اجرای توافق احتمالی ندارند.
این طیف با تبلیغات وسیع ضدآمریکاییشان در این سالها چنان هویتی در تضاد با ایالات متحده برای خود آفریدهاند که حالا اگر نوبت خود آنها برای مذاکره در سال ۱۴۰۰ برسد، در این تاروپود خودبافته درگیر خواهند شد و زمانی را که صالحی گفته بود برای ایجاد زمینه لازم است، طولانیتر خواهند کرد.
بنابراین، دولت بایدن اگر فورا به برجام بازنگردد و دست به لغو تحریمها در برابر بازگشت ایران به اجرای کامل تعهداتش نزند، مسیر بسیار سخت و طولانی در برابر جمهوری اسلامی ایران برای رفع تحریمها باقی میماند.
مطالب مرتبط:
آیا می توان تحریم های امریکا را به نفع ایران بی اثر کرد؟
اگر با احترام با ايرانی ها صحبت کنید، بیش از آنچه استحقاق دارید به شما می دهند
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر