آیتالله روحالله خمینی، بنیانگذار انقلاب اسلامی روز ۲۱فروردین۱۳۵۸ در جمع عشایر لرستان مدعی شد: «در جمهوری اسلامی برای فقرا فکر رفاه خواهد شد؛ مستمندان به حقوق خودشان میرسند.» او اظهار داشت: «اگر احکام اسلام پیاده بشود، مستضعفین به حقوق خودشان میرسند؛ تمام اقشار ملت به حقوق حقه خودشان میرسند؛ ظلم و جور و ستم ریشهکن میشود. در جمهوری اسلامی زورگویی نیست، در جمهوری اسلامی ستم نیست، در جمهوری اسلامی آزادی است، استقلال است. همه اقشار ملت در جمهوری اسلامی باید در رفاه باشند. در جمهوری اسلامی برای فقرا فکر رفاه خواهد شد؛ مستمندان به حقوق خودشان میرسند. در جمهوری اسلامی عدل اسلامی جریان پیدا میکند، عدالت الهی بر تمام ملت سایه میافکند. آن چیزهایی که در طاغوت بود، در جمهوری اسلامی نیست.»
آیا در جمهوری اسلامی فقرا به رفاه رسیدند؟ آیا در جمهوری اسلامی مستمندان به حقوقشان رسیدند؟ آیا فقر کمتر و رفاه عمومی افزایش یافت؟ «ایران وایر» در آستانه چهلودومین سال پیروزی انقلاب اسلامی، میکوشد با راستآزمایی ادعای رهبر انقلاب اسلامی، به این پرسشها پاسخ دهد.
فقر پیش و پس از انقلاب
آیا فقر پس از انقلاب کاهش یافت؟ پیش از پاسخ به این پرسش خوب است به این نکته توجه شود که فقر اساسا طی ۳-۴ دهه گذشته در کل جهان روند نزولی داشته است. گزارش ۲۰۲۰ بانک جهانی حاکی از آن است که در همه جای دنیا به نسبت ۴۰ سال پیش فقر کاهش یافته است که دلیل آن میتواند موثر بودن اقدامات جهانی برای فقرزدایی و کمک به کشورهای فقیر برای مقابله با این پدیده باشد.
بانک جهانی سه الگو را برای ترسیم وضعیت فقر در جهان مورد بررسی قرار داده است. در الگوی اول خط فقر را معادل درآمد روزانه ۱.۹۰ دلار در الگوی دوم خط فقر را معادل روزی ۳.۲ دلار و در الگوی سوم که معتبرترین الگو برای تعیین خط فقر ارزیابی شده، درآمد روزانه کمتر از ۵.۵۰ دلار را ملاک خط فقر دانسته است. نمودار فوق نشان میدهد که در هر سه الگو، خط فقر در جهان طی ۴ دهه گذشته رو به کاهش بوده است.
بانک جهانی گزارش داده که جمعیت فقرای جهان با در نظر گرفتن درآمد ۳.۲ دلاری در روز، در سال ۱۹۹۰ از ۲هزار و۹۳۱میلیون نفر به هزار و۸۱۱میلیون نفر در سال ۲۰۱۷ کاهش یافته است.
همین گزارش با در نظر گرفتن معیار ۵.۵ دلار در روز بهعنوان خط فقر، مدعی شده جمعیت فقرای جهان از ۳هزار و ۵۵۲میلیون نفر در سال ۱۹۹۰ به ۳هزار و ۲۷۰میلیون نفر در سال ۲۰۱۷ کاهش یافته است:
پس در ارزیابی میزان فقر در ایران پیش و پس از انقلاب به چند شاخص عمده نگاه میکنیم:
۱- حداقل دستمزد و خط فقر
با در نظر گرفتن حداقل حقوق و سه الگوی بانک جهانی برای تعیین خط فقر، روشن است که حداقل حقوق کارگران ایرانی پیش از انقلاب بالای خط فقر و در حال حاضر به نیمی از خط فقر رسیده است.
یعنی اگر ایران را در ردیف کشورهای با درآمد متوسط رو به بالا فرض کنیم و خط فقر در آن را معادل ۵.۵ دلار در نظر بگیریم، روشن است که طبقه کارگر در ایران پیش از انقلاب در زیر خط فقر نمیگنجیده است.
حداقل دستمزد در سال ۱۳۵۷، ماهیانه ۱۷۰۰ تومان بوده است، این رقم در سال ۱۳۹۹ به عدد ۱میلیون و ۸۳۵هزار تومان افزایش یافت. بررسیها نشان میدهد در سال ۱۳۵۷ حداقل حقوق ماهانه معادل بود با ۲۴۲دلار (روزانه ۸ دلار)؛ اما حداقل دستمزد در سال ۱۳۹۹ برابر است با ۷۳دلار ( به قیمت ۲۵هزار تومان) یعنی معادل روزی ۲.۴ دلار.
۲- سرانه ملی در تولید ناخالص داخلی (جی دی پی)
کاهش سرانه ملی منجر به کاهش رفاه مردم ایران بعد از انقلاب شده است. این ادعایی است که «مسعود نیلی» اقتصاددان و مشاور حسن روحانی رئیسجمهور در یک سخنرانی در سال ۱۳۹۵ مطرح و گفت: «درآمد سرانه ما در حال حاضر ۷۰ درصد درآمد سرانه سال ۱۳۵۵ است.» به گفته نیلی «درآمد سرانه غیرنفتی در فاصله زمانی ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۷، ۶۰ درصد کاهش یافته و این موضوع در افت رفاه مردم اثرگذار بوده؛ بخشی از این کاهش به دلیل کاهش صورت کسر یعنی کم شدن حجم تولید ناخالص داخلی و بخشی به دلیل رشد مخرج، یعنی افزایش جمعیت کشور بوده است. از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۸۶، با یک رشد نسبتا ناهموار، درآمد سرانه دو برابر شده است، اما از سال ۱۳۸۶ تاکنون، درآمد سرانه ثابت باقی مانده است، بهنحوی که رقم درآمد سرانه در دو سال ۱۳۸۶ و ۱۳۹۵ تقریبا برابر بوده است.» فکتنامه این ادعا را فکتچک و به آن نشان درست داده است.
۳- کاهش مصرف
کاهش مصرف میان ایرانیان طی سالهای اخیر نشان میدهد که جامعه زیر خط فقر ایران رو به بزرگ شدن و هر ساله تعداد بیشتری را جذب میکند. خبرگزاری «انتخاب» براساس گزارشهای مرکز آمار ایران از کاهش شدید کالاهای مصرفی و غذایی نزد ایرانیان خبر داده و نوشته: «برای دهک اول درآمدی (فقیرترین هشت میلیون ایرانی)، در فاصله سالهای ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸، مصرف حقیقی بدون احتساب اجاره بها، حدود ۱۷ درصد کاهش پیدا کرده است و این تازه پیش از آغاز وضعیت بحرانی در سال ۱۳۹۹ است که با شیوع کرونا بر وخامت آن افزوده شده است. وضعیت، اما برای دهک دوم درآمدی حتی وخیمتر است. این گروه از ایرانیها در فاصله سالهای ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸، ۲۰ درصد از مصرف حقیقی خود کم کردهاند.» خبرگزاری انتخاب در ادامه این گزارش به کاهش تولید زباله نیز پرداخته و آن را نشانه دیگری از کاهش شدید مصرف در جامعه ایرانی دانسته است. انتخاب مینویسد: «در سال ۱۳۹۷ و زمانی که وضعیت اقتصادی کشور هنوز تا این حد بحرانی نبود، گزارشهایی مبنی بر کاهش تولید زباله در تهران و برخی شهرهای دیگر منتشر شد. بر این اساس، در حالی که میانگین تولید روزانه زباله در تهران حدود ۹ هزار تن است، آمارها نشان میدهند در ۹ ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۷، تولید زباله در تهران روزانه حدود هزار تن (حدود ۱۱ درصد) کاهش پیدا کرده که نشاندهنده افت مصرف شهروندان است.» انتخاب نتیجهگیری کرده که بیش از ۵۰ درصد ایرانیان زیر خط فقر زندگی میکنند.
۴- جمعیت مستمریبگیران و دریافتکنندگان یارانه معیشتی
جمعیت واجد شرایط ایران، برای دریافت کمک معیشتی از دولت، که به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است، معادل ۷۸میلیون نفر است که ۵۸میلیون نفر آن در وضعیت معیشتی وخیمتری قرار دارند. «محمد رشیدی» نماینده کرمانشاه در مجلس یازدهم در پستی توییتری جمعیت واجد شرایط کمک معیشتی را به تقسیم میزان کمک دریافتی به این شرح اعلام کرده است:
آنگونه که در این پست آمده ۱۰میلیون نفر از جمعیت کشور مستمریبگیرِ سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی هستند؛ یعنی در فقر مطلق به سر میبرند. ۲۵میلیون نفر نیز اگرچه مستمریبگیر نیستند ولی در ردیف جامعه زیر خط فقر محاسبه میشوند. ۲۳میلیون نفر روی خط فقر قرار دارند و ۲۰میلیون نفر نیز بهرغم آنکه بالای خط فقر هستند، ولی نیازمند کمک معیشتی هستند.
«محمد شریعتمداری»، وزیر تعاون، کار و امور اجتماعی نیز در توضیح اینکه یارانه جدید معیشتی خانوارها که به تصویب دولت رسیده، به چه کسانی تعلق میگیرد گفته: «۳۰میلیون ایرانی که درآمد ثابتی ندارند، متقاضی وام یک میلیون تومانی کرونایی در ابتدای سال بودهاند و دریافتکننده بسته حمایت معیشتی بودهاند، از حمایت دولت برخوردار خواهند بود.»
یعنی به گفته شریعتمداری ۳۰میلیون ایرانی در فقر مطلق به سر میبرند. ضمن اینکه بسیاری از کارگران که از دایره این ۳۰میلیون نفر خارج هستند، حقوق ثابت دارند ولی حقوق پایه آنها ۲.۴دلار در روز و معادل نصف خط فقر از نگاه بانک جهانی است. به عبارت دیگر به این ۳۰میلیون باید جمعیت کارگران و حقوق بگیرانی را نیز که کمتر از روزی ۵.۵ دلار درآمد دارند، اضافه کرد؛ تا روشن شود بیش از ۵۰درصد ایرانیان زیر خط فقر زندگی میکنند.
۵- اختلاف طبقاتی
اختلاف طبقاتی نشان میدهد که منابع کشور و داراییها چقدر عادلانه میان شهروندان توزیع شده است. اطلس جهانی نرخ اختلاف طبقاتی در ایران در سال ۲۰۱۸ را ۳۸.۸۰ و رتبه ایران را در جهان ۴۴ اعلام کرده است.
اطلاعاتی از نرخ اختلاف طبقاتی در ایران پیش از انقلاب ۵۷ وجود ندارد؛ رسانهها نرخ اختلاف طبقاتی در ایران پیش از انقلاب را ۵۰ درصد اعلام کردهاند که اگر این آمار صحیح باشد باید گفت اختلاف طبقاتی پس از انقلاب کاهش یافته ولی هنوز با گذشت بیش از ۴۰ سال از انقلاب اسلامی، نرخ اختلاف طبقاتی در ایران به شدت بالاست و ایران در ردیف ۵۰ کشور اول جهان در دارا بودن بالاترین اختلاف طبقاتی قرار دارد.
به این موارد «فشارهای ناشی از تورم افسارگریخته»، «نوسانات شدید ارزش پول ملی»، «تلاطم شدید بازار مسکن» و «دریافت اخبار هولناک گورخوابی، پشتبامخوابی و آسیبهای اجتماعی» را اضافه کنید تا روشن شود که طبقه محروم و مستضعف ایرانی به حقوق خود بعد از انقلاب دست یافته است یا خیر؟
جمعبندی
آیتالله روحالله خمینی، بنیانگذار انقلاب اسلامی روز ۲۱فروردین۱۳۵۸ در جمع عشایر لرستان مدعی شد: «در جمهوری اسلامی برای فقرا فکر رفاه خواهد شد؛ مستمندان به حقوق خودشان میرسند» او اظهار داشت: «اگر احکام اسلام پیاده بشود، مستضعفین به حقوق خودشان میرسند؛ تمام اقشار ملت به حقوق حقه خودشان میرسند؛ ظلم و جور و ستم ریشه کن میشود. در جمهوری اسلامی زورگویی نیست، در جمهوری اسلامی ستم نیست، در جمهوری اسلامی آزادی است، استقلال است. همه اقشار ملت در جمهوری اسلامی باید در رفاه باشند. در جمهوری اسلامی برای فقرا فکر رفاه خواهد شد؛ مستمندان به حقوق خودشان میرسند. در جمهوری اسلامی عدل اسلامی جریان پیدا میکند، عدالت الهی بر تمام ملت، سایه میافکند. آن چیزهایی که در طاغوت بود، در جمهوری اسلامی نیست.»
آیا در جمهوری اسلامی فقرا به رفاه رسیدند؟ «ایران وایر» در آستانه چهلودومین سال پیروزی انقلاب اسلامی، این ادعا را راستآزمایی و به این نتایج دست یافت:
۱- فقر طی ۴ دهه گذشته، براساس گزارش بانک جهانی در همه جای جهان کاهش یافته است.
۲- براساس گزارش مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۹۹ علاوه بر ده میلیون مستمریبگیرِ سازمان بهزیستی و کمیته امداد که در فقر مطلق زندگی میکنند، ۲۵میلیون نفر زیر خط فقر و ۲۳میلیون نفر در محدوده خط فقر زندگی میکنند و مستحق دریافت کمک معیشتی از دولت هستند.
۳- براساس اعلام وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی ۳۰میلیون ایرانی در فقر مطلق هستند که دولت آنها را مورد حمایت معیشتی قرار میدهد.
۴- بانک جهانی افرادی را که روزانه کمتر از ۵.۵ دلار درآمد دارند، زیر خط فقر میداند، حال آنکه پایه حقوق کارگران در ایران با احتساب دلار ۲۵هزار تومانی، معادل ۲.۴ دلار در روز است.
۵- مرکز آمار ایران از کاهش شدید مصرف در ایران و کاهش تولید زباله خبر داده که جملگی نشان میدهد که قدرت خرید مردم کاهش و فقر توسعه یافته است.
۶- سرانه ایرانیان به کمتر از ۷۰ درصد سرانه آنها در سال ۱۳۵۵ رسیده، یعنی رفاه مردم کمتر شده است.
بنابراین «ایران وایر» به ادعای آیتالله خمینی رهبر انقلاب اسلامی مبنی بر اینکه «در جمهوری اسلامی برای فقرا فکر رفاه خواهد شد؛ مستمندان به حقوق خودشان میرسند» نشان «دروغ پینوکیو» میدهد.
دروغ پینوکیو: اظهارنظری است که عدم صحت آن قبلا ثابت شده است یا بر اساس تحقیقات و مدارک موجود، کذب از کار درآمدهاند.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روششناسی راستیآزمایی در «ایرانوایر»، اینجا کلیک کنید.
مطالب مرتبط:
راستیآزمایی حرفهای خمینی؛ آیا شاه مانع رشد دانشگاهها و برهمزننده اقتصاد بود؟
وعدههای پوشالی یا دروغهای مردم فریب «امام راحل»
دروغ پینوکیوی آقای سخنگو: قوه قضاییه تحت امر رئیسی هیچ شبکهای را فیلتر نکرده است
ادعاهای واهی؛ دروغ بزرگ ایرج مسجدی
معادله چند مجهولی واکسن کرونا، بیل گیتس و کاهش ۱۵ درصدی جمعیت جهان
حسن روحانی: عملکرد اقتصادی ایران در دوره شیوع ویروس کرونا از آلمان بهتر بود
بررسی ادعای روحالله خمینی؛ آیا قانون حقوق زنان و اقلیتهای مذهبی را رعایت کرده است؟
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر