گران شدن بنزین در ایران، بازار افغانستان را دچار تورم کرده است. افغانستان بخشی از مواد نفتی خود را از ایران فراهم می‌کند و افزایش قیمت بنزین در این کشور، تاثیر منفی بر اقتصاد افغانستان دارد.
مرز، زبان و فرهنگ مشترک میان دو کشور همسایه، روابط تجاری گسترده‌ای را میان آن‌ها ایجاد کرده است و هرگونه تغییر در ایران، افغانستان را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد.
تغییرات قیمت بنزین در ایران، واکنش‌های مختلفی را میان کارشناسان افغانستان به همراه داشته است. اگرچه آن‌ها در این نظر مشترک هستند که این تغییرات روی بازار افغانستان هم تاثیر دارند اما برخی می‌گویند افغانستان باید برای واردات مواد نفتی، سراغ کشورهای دیگر برود. برخی دیگر هم می‌گویند واردات افغانستان از کشورهای دیگر، این تغییرات را کنترل می‌کند.
«محمدعلی مشعل»، کارشناس اقتصادی در کابل در همین رابطه به «ایران‌وایر» می‌گوید اقتصاد افغانستان به شدت به کشورهای مختلف، از جمله ایران وابسته است و میزان تولید مواد نفتی این کشور، تاثیر مستقیم بر اقتصاد افغانستان دارد.
او معتقد است اقتصاد کشورهای جهان سوم، به نفت به عنوان کالایی استراتژیک وابسته است و افزایش قیمت بنزین و به تبع آن نفت در ایران، باعث افزایش عموم قیمت‌ها در افغانستان می‌شود؛ به ویژه این‌که در این کشورهای جهان سوم، تولید هر محصولی وابسته به نفت است.
به باور این کارشناس اقتصادی، گران شدن بنزین در ایران نه تنها به اقتصاد افغانستان ضربه می‌زند بلکه سبب کاهش ارزش واحد پول افغانی و در نتیجه، بازار افغانستان دچار تورم می‌شود.
او می‌افزاید: «از سوی دیگر، واردات محصولات تولید ایران به بازار افغانستان، افزایش قیمت‌ها را نیز منتقل می‌کند که به آن "تورم وارداتی" گفته می‌شود.»
محمدعلی مشعل توضیح می‌دهد: «بخشی از واردات مواد نفتی دولت افغانستان، وابسته به ایران است. هر چند ایران هم‌چنان در شرایط تحریم به‌سر می‌برد.»
می‌گوید: «انرژی‌های بدیل [جایگزین] در کشورهایی مثل افغانستان و ایران در صنعت قابل استفاده نیستند. به همین دلیل، چرخه صنعت وابسته به نفت است و در این کشورها، انرژی تمام اقتصاد را نفت تشکیل می‌دهد.»
به گفته این کارشناس اقتصادی، از آن‌جایی که واردات و صادرات مواد نفتی ضمن قراردادهای بلند مدت انجام می‌شوند، شرکت‌ها و کشورهای دخیل نمی‌توانند تعهدات واردات و صادرات خود را در کوتاه‌مدت لغو کنند: «زیرا از طرفی، زمان زیادی خواهد گرفت و از سوی دیگر، هزینه بیشتری دارد. به همین دلیل، در حال حاضر افغانستان گزینه بدیل برای وارد کردن مواد نفتی از ایران ندارد.»
مشعل معتقد است که فرهنگ و زبان مشترک میان دو کشور، از عوامل جذابیت تجارت با ایران برای افغانستان هستند: «افغانستان ممکن است نتواند با دیگر کشورهای صادرکننده مواد نفتی به آسانی تطابق فرهنگی و زبانی داشته باشد. از آن‌جایی‌که در اقتصاد بین‌الملل، الگوی جاذبه وجود دارد که یکی از فاکتورهای آن، مساله فرهنگ و زبان است، تاجر ما با تاجر ایرانی به راحتی ارتباط برقرار می‌کند. از سوی دیگر، برای نقل و انتقال، مرز مشترک نیز تسهیل‌کننده این ارتباط اقتصادی است.»
در عین‌حال، محمدعلی مشعل بر این باور است که اقتصاد ایران، «سیاسی» و «متزلزل» است و برای همین افغانستان در درازمدت باید مواد نفتی مورد نیاز خود را از کشورهای دیگری، از جمله کشورهای آن سوی دریای «آمو» تامین کند که از ثبات اقتصادی بهتری برخوردار هستند و مشکلات سیاسی آن‌ها با دیگر کشورها، اقتصادشان را آن‌چنان تحت تاثیر قرار نمی‌دهد: «اقتصاد در کشورهایی مثل ایران به عنوان یک روی مستقل سکه دیده نمی‌شود. اقتصاد همیشه کم‌رنگ است و سیاست پر رنگ. معامله کردن با چنین کشورهایی، پیامدهای خوبی ندارد. در مدل‌های جدید در دنیای امروز، کشورها حتی در صورتی که روابط سیاسی‌شان پرتنش و منجر به جنگ‌های خفیف هم شود اما بر مسایل اقتصادی‌شان تاثیر نمی‌گذارد.»
این کارشناس اقتصادی در اظهاراتش به حمله به بزرگ‌ترین تاسیسات نفتی عربستان سعودی اشاره می‌کند که باعث افزایش قیمت نفت در جهان شد: «ایران هم اگرچه معاملاتش به دلیل تحریم‌ها، غیرقانونی هستند اما تلاش کرد از این افزایش قیمت جهانی بی‌بهره نماند؛ هرچند نمی‌تواند سود آن‌چنانی به دست آورد.»
«حاجی خیرالدین مایل»، معاون «اتاق تجارت» افغانستان و یکی از واردکنندگان مواد نفتی در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» تصریح کرد از آن‌جایی که افغانستان از آسیای میانه نیز واردات مواد نفتی با کیفیتی بهتر دارد، پس از نظر تامین این مواد دچار مشکل نخواهد شد. در عین‌حال، توضیح داد که افغانستان در آسیا مانند چهارراه استراتژیک است که حتی در صورت توقف صادرات ایران، می‌تواند نیاز مواد نفتی خود را از کشورهای دیگر آسیای میانه، مثل ترکمنستان وارد کند.
او توضیح داد: «ایران به هر دلیلی، برای معاملات مواد نفتی خود قیودات [شروط] وضع کرد و قیمت‌ها برای مصرف‌کنندگان این مواد در داخل ایران هم بالا رفت. به یقین، وقتی جلوی واردات مواد نفتی از ایران گرفته شود، تاثیر منفی هم بر بازار افغانستان و هم بازار ایران خواهد داشت.»
به گفته حاجی خیرالدین مایل، هر چند تاکنون تاثیرات قیمت بنزین در ایران در بازار افغانستان آن‌چنان جدی به چشم نمی‌خورد اما در آینده نزدیک، پیامدهای منفی خود را آشکار خواهد کرد: «زیرا مسدود شدن یک مسیر یا کاهش صادرات مواد نفتی از کشور همسایه، سبب کاهش این مواد در بازار افغانستان و متزلزل شدن نرخ مواد نفتی در این کشور می‌شود.»
او هم‌چنین ابراز امیدواری می‌کند که کشورهای صادرکننده مواد نفتی و دولت افغانستان بر واردات این کالاها به صورت جدی کنترل و نظارت داشته باشند تا افراد سودجو، فرصت سوءاستفاده پیدا نکنند: «ما به این خوش‌بین هستیم که کشورهای صادرکننده مواد نفتی در وقت صادرات کنترل و نظارت داشته باشند و ما هم هنگام واردات، کنترل و نظارت داشته باشیم تا جلوی کسانی که می‌خواهند از این شرایط سوءاستفاده کنند، گرفته شود.»
بالا رفتن قیمت بنزین در ایران در پاییز ۱۳۹۸ در کنار بالا رفتن قیمت‌ها در این کشور، تحولات اجتماعی بسیاری به همراه داشت. مردم ناراضی و گسترش نارضایتی اقتصادی در این کشور باعث شد آن‌ها در سراسر ایران و شهرهای مختلف تظاهرات اعتراضی برگزار کنند. اما این تظاهرات‌ها با سرکوب جمهوری اسلامی مواجه شد. جرقه آغاز این اعتراضات اگرچه افزایش قیمت بنزین بود اما شکل دیگری به خود گرفت و نارضایتی سیاسی مردم از حکومت ایران را هم به نمایش گذاشت. نیروهای جمهوری اسلامی با حمله به معترضان، بسیاری را کشتند و شماری را زخمی و بازداشت کردند.
تصمیم جمهوری اسلامی برای افزایش بنزین، جدا از تاثیرات اقتصادی روی مردم داخل ایران و همسایه‌های این کشور که مردم افغانستان را نیز در بر می‌گیرد، به تلفات جانی بسیاری ختم شد.
بر اساس گزارش «سازمان عفو بین‌الملل»، اعتراضات سراسری آبان ۱۳۹۸ در ایران، دست‌کم ۳۰۴ کشته به همراه داشت. اما خبرگزاری «رویترز» اعلام کرد منابعی از داخل حکومت ایران به آن‌ها خبر داده‌اند که آمار کشته‌های این اعتراضات دست‌کم هزار و ۵۰۰ نفر است.
مطالب مرتبط:
بحران بنزین؛ چرا همه از اثرات تورمی افزایش قیمت سوخت می‌ترسند؟
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر