در کشورهای مختلف، بسته به امکانات موجود، از روشهای مختلفی برای پیشبینی و مدیریت سیلاب استفاده میشود. در کشورهای توسعه یافته، این روشها با توجه به امکانات پیشرفته موجودی که در اختیار دارند، بسیار دقیق و کارآمد است. این سیستمهای پیشرفته هشدار سیل طی سالهای متمادی توسعه یافته و تکمیل شدهاند و روز به روز هم رو به تکامل هستند.
اما وقوع سیل اخیر در ایران بار دیگر این پرسش را به پیش کشیده است که آیا میشد بروز این پدیده را پیشبینی کرد؟ نهادهای مرتبط به چه میزان توان و امکان پیشبینی این سیل را داشتند؟ آیا در سایر کشورهای جهان هم سیل بیخبر میآید و همه جا را ویران میکند یا سیستمهایی وجود دارند تا بتوانند بروز این پدیده طبیعی را پیشبینی کنند؟
ایران
ایران برخلاف بسیاری از کشورها، در استفاده از ابزارهای پیشبینی زمان، مکان و شدت وقوع سیلاب در مضیقه است. یکی از دلایل اصلی گسترش نیافتن سیستمهای هشدار سیل در کشور، نبود امکانات و تجهیزات لازم و هزینههای بالای ایجاد و راهاندازی ابزارهای اندازهگیری است. ایجاد سیستمهای پیشبینی ساده و عموماً نادقیق و با حداقل امکانات و بازخورد گرفتن از حوضههای آبریز، مهمترین چالش موجود در این زمینه در ایران است.
در حال حاضر دو سامانه هشدار سریع سیل در ایران راهاندازی و عملیاتی شده است. نخستین سامانه در حوضه «کارون» بزرگ و دیگری در حوضههای استان گلستان، گیلان و قمرود است.
هدف اصلی و نهایی از اجرای سامانههای هشدار سیل، ارایه دادهها و محصولات آنلاین به سازمان مدیریت بحران کشور بهعنوان متولی اصلی مدیریت سیلاب در شرایط اضطراری و سایر دستگاهها و کاربران است.
سامانه هشدار سریع سیل در حوضه کارون بزرگ از سال ۱۳۸۵ راهاندازی شده است و به صورت روزانه اجرا میشود و خروجی آن در اختیار کاربران قرار میگیرد.
دومین سامانه هشدار سریع عملیاتی شده در ایران، در حوضه آبریز گلستان، گیلان و قمرود است که مشابه سامانه سیل کارون بزرگ، برای این حوضهها طراحی و پیادهسازی شده و به مرحله عملیات رسیده است.
هر یک از این سامانهها از هشت مدل تجزیه و تحلیل اطلاعات دارند اما آنطور که مرکز پژوهشهای مجلس شورای سالامی گزارش کرده است، در حال حاضر مدل جامعی که توانایی انجام کلیه عملیات فوق را دارا باشد، یا توسعه نیافتهاند و یا جزو مدلهای بسیار گرانقیمت برای ایران هستند.
براساس برآوردهای انجام شده، هزینه مورد نیاز برای راهاندازی سیستمهای هشدار سریع سیل در هر حوضه آبریز درجه یک، حدود ۶۰ تا ۸۰ میلیارد ریال است که این رقم برای کل کشور، حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیارد ریال خواهد بود.
شهریور سال ۱۳۹۷ نیز «موسسه تحقیقات آب» از سامانه اینترنتی پیشبینی وقایع حدی بارش کشور رونمایی کرد که اطلاعات خوبی در مورد بارشها و شدت و حدت آنها در مناطق مختلف دارد.
کانادا
در کانادا بیش از ۴۱ سال است که سیستمهای هشدار سیل مورد استفاده قرار میگیرند. پنج مرکز، از جمله مراکز مهم پیشبینی سیل در کانادا هستند. این سیستمها اغلب پس از وقوع یک سیل بزرگ و مخرب راهاندازی شدهاند.
از این سیستمها در فصول مختلف جهت اهداف متفاوتی استفاده میشود. در فصل بهار به علت تواتر زیاد وقوع سیل، این مراکز برای کنترل و مدیریت سیل فعال میشوند. در سایر مواقع، پیشبینی جهت مدیریت بهرهبرداری از مخازن چندمنظوره با اهداف بهرهبرداری برق آبی، تأمین نیازهای کشاورزی و شرب، کنترل آلودگی، امکانات تفریحی و برخی موارد دیگر بهکار میرود.
تهیه نقشههای راههای اضطراری، نقشههای تخلیه امن مناطق مسکونی، بهبود سیستمهای ارتباطی و ایمنسازی ساختمانهای در معرض خطر سیلاب از جمله اقداماتی است که به منظور مدیریت ریسک سیلاب در کانادا انجام میشود.
امریکا
در امریکا سامانههای هشدار سیل متعددی طراحی و اجرا شدهاند که از جمله آنها میتوان به سامانه سد «المپیوس» و سامانه پیشبینی مناطق شهری رودخانه «کلرادو» اشاره کرد.
سختافزار سیستم نصب شده بر روی سد المپیوس به طور عمده شامل مجموعهای از بارانسنجها، جریانسنجها، ایستگاههای هواشناسی و ترازسنجهای مخازن است.
اطلاعات در این سختافزار از طریق امواج رادیویی به مکان تکرارگر انتقال مییابد و در سه ایستگاه اصلی دریافت میشود. سپس براساس معیارهایی که از قبل مشخص شده است، اقدامات و واکنشهای مناسب برای هشدار سیل و اقدامات بعدی دیگر در دستور کار قرار میگیرد.
سامانه پیشبینی سیل در مناطق شهری کلرادو هم توسط سیستمهای پیشبینی سیل متنوعی مورد استفاده قرار میگیرد.
در این سیستم، ایستگاههای واقع در حوضه دارای تجهیزات اندازهگیری باران، اندازهگیری جریان رودخانه و تبدیل مقادیر اندازهگیری است.
این سیستم شامل واحدهای پایانه سنجش از دور، واحدهای پایانه امواج کوتاه و مرکز کنترل و بهرهبرداری است که بهطور خودکار دادهها را اندازهگیری میکند و به مرکز کنترل انتقال میدهد.
مرکز کنترل هم مجهز به نرمافزار مدیریت دادهها است و میتواند ۱۲ رودخانه با ۲۵ نقطه کنترل را تحت پوشش قرار دهد.
بنگلادش
حدود ۸۰ درصد از مساحت کشور بنگلادش را مناطق سیلابدشت و رودخانههای فرعی تشکیل میدهد. سیلابهای حاصل از بارش در کشور بنگلادش و سیلابهای ورودی از کشورهای همسایه سبب بروز خسارت فراوان در آن میشود. هشدار و پیشبینی سیل بهعنوان راهحل کلیدی برای کاهش خسارات ناشی از وقوع سیل بیش از ۳۰ سال در این کشور مطرح بوده است.
شبکه پایش زمان واقعی در بنگلادش شامل ۴۸ ایستگاه تراز آب در رودخانههای اصلی و ۴۹ ایستگاه بارانسنجی روزانه در سطح حوضهها است. علاوه بر این، ۱۴ ایستگاه تلهمتری در رودخانههای اصلی در نقاط مرزی کشور نصب شدهاند و از پنج ایستگاه در داخل کشور هند نیز اطلاعات تراز آب دریافت میشود.
پیشبینی کمیت بارش و تراز آب جریان ورودی پیشبینی شده در مرز این کشور، پایه محاسباتی سیستم پیشبینی را تشکیل میدهند و نتایج پیشبینی، به ویژه برای پیشبینی ۲۴ ساعت آینده از دقت کافی برخوردار است.
هند
سیستم هشدار سریع سیل حدود دو تا سه دهه پیش در هند تکامل یافت. نخستین سیستم پیشبینی سیل در هند به وسیله کمیسیون مرکزی آب در سال ۱۹۵۸ بر روی رودخانه «یامونا» نصب شد.از آن به بعد برنامه پیشبینی سیل تقریباً به همه رودخانهها و انشعابات آنها گسترش یافته است.
در این کشور، ۱۵۱ ایستگاه پیشبینی سیل نصب شده که ۱۳۲ ایستگاه آن برای پیشبینی تراز آب در مناطق سیلگیر و ۲۵ ایستگاه برای پیشبینی جریان ورودی به مخازن است. ۱۳۲ ایستگاه پیشبینی نیز تراز رودخانه، ۶۲ حوضه و زیرحوضه را پوشش میدهند.
سازمان هواشناسی این کشور اطلاعات عمومی وضعیت هوا، مقدار بارش در ۲۴ ساعت گذشته و هشدار احتمال وقوع بارش شدید برای ۲۴ ساعت آتی در حوضههای مختلف و همچنین محدوده تغییرات کمیت بارش پیشبینی شده را تعیین میکند.
مطالب مرتبط:
سیل در خوزستان؛ از هدایت آب به شهرها برای جلوگیری از آسیب به دکلهای نفتی تا دوربین و مسئولان
سیل در ایران چه بر سر مردم آورده است؟
نوروز آخرالزمانی؛ سیلاب ایران را در برگرفت
سیل در ایران؛ از انتقاد ظریف تا پاسخ پمپئو
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر