چند روز پیش «عباس عراقچی»، معاون وزارت امور خارجه به خبرگزاری «ایرنا» گفت در صورت ادامه روند افت شدید درآمد ایران در اثر تحریمهای امریکا، این کشور ممکن است از مهاجران افغانستان بخواهد ایران را ترک کنند.
او افزود: «اگر تحریمها اثر کنند و فروش نفت‌‍مان به صفر برسد، جمهوری اسلامی ایران مجبور است سیاست ویژهای را برای اقتصاد خود در نظر بگیرد و ممکن است نتوانیم به این شکل ادامه دهیم و از برادران و خواهران افغانستانی‌مان بخواهیم ایران را ترک کنند.»
عراقچی در ادامه از هزینه هشت میلیارد دلاری در سال برای این مهاجرین سخن گفت و ااضافه کرد اکنون سه میلیون مهاجر افغانستانی در ایران به سر میبرند که دو میلیون فرصت شغلی را اشغال کرده‌اند و سالانه بین سه تا پنچ میلیارد یورو از ایران خارج می‌کنند.
معاون وزارت امور خارجه ایران هم‌چنین اضافه گفت: «اکنون ۴۶۸ هزار دانش آموز افغانستانی رایگان در مدارس ایران تحصیل می کنند، در حالی که هر کدامشان سالانه ۶۰۰ یورو هزینه دارند. رقم دانشجویان افغانستانی که در دانشگاه‌های ایران مشغول تحصیل هستند نیز به ۲۳ هزار نفر می‌رسد که برای هر کدام از آن‌ها سالانه ۱۵ یورو مصرف می‌شود.»
این اظهارات او با واکنش‌های گسترده‌ای در داخل ایران و افغانستان روبه‌رو شد. شهروندان افغانستانی کمپینی با عنوان «راه را باز کنید» در توییتر به راه انداختند. آن‌ها با توییت تجربیات خود از زندگی در ایران و مشکلاتی که با آن‌ها دست و پنچه نرم کرده‌اند، ادعاهای معاون وزارت امور خارجه ایران را رد کرده و خواهان گشودن مرز ترکیه به روی مهاجرین افغانستانی شدند.
پس از این واکنش‌ها، عباس عراقچی در گفت‌و گو با برنامه تلویزیونی «سلام، صبح بخیر» توضیح داد که از صحبت‌هایش سوء برداشت شده است. اما در این توضیح هم از این که غربی‌ها باید پاسخ‌گوی مهاجران افغان باشند، سخن گفت: «مشکل آوارگی افغان‌ها، غربی‌ها هستند نه دولت و ملت ایران. در درجه اول غربی‌ها و کسانی که گروه‌های تروریستی را در این کشور ایجاد و حمایت کرده و نیرو و پایگاه‌های نظامی را به افغانستان بردهاند، مسوول هستند. آن‌ها در این کشور جنگ به راه انداخته‌اند و مسبب آوارگی مردم افغانستان هستند.» با این حال، توضیحات او نتوانست افکار عمومی را قانع کند.
قانون چه می‌گوید؟
«موسی برزین خلیفه‌لو»، حقوق‌دان و مشاور «ایران‌وایر» می‌گوید از لحاظ حقوقی، وزارت امور خارجه ایران به هیچ عنوان صلاحیت اظهارنظر و تصمیمگیری در مورد مهاجرین مقیم در این کشور را ندارد و صلاحیت تصمیمگیری در این مورد تنها به وزارت کشور و شورای عالی امنیت ملی داده شده است: «متولی امور مربوط به مهاجرین، وزارت کشور است و شورای عالی امنیت ملی هم میتواند در مورد اتباع خارجی تصمیماتی بگیرد. بنابراین، وزارت امور خارجه به هیچ وجه صلاحیت تصمیمگیری و اظهار نظر در مورد اتباع خارجی را ندارد.»
او ادامه می‌دهد با توجه به فشارهایی که هم اکنون از سوی قدرت‌های غربی بر ایران وارد شده، اظهارات آقای عراقچی جنبه حقوقی ندارد بلکه یک تهدید سیاسی در برابر این کشورها است: «باید توجه بشود که عراقچی در زمانی این سخنان را گفته که ایران تحت فشار قدرت‌های غربی قرار گرفته و مشخص است موضوع اخراج پناهندگان افعانستانی را به عنوان تهدید برای این کشورها مطرح می‌کند. این خود نشان می‌دهد اظهارات عراقچی سیاسی بوده و جنبه حقوقی ندارند.»
برزین خلیفه‌لو میافزاید ایران میتواند کسانی را که در این کشور پناهندگی ندارند و به طور غیرقانونی در ایران زندگی می‌کنند، اخراج کند اما این که پناهندگان به دلایل سیاسی به طور گروهی از یک کشور اخراج شوند، مغایر با اصول حقوق بشری است: «البته در مورد غیر پناهندگان این امکان وجود دارد که اقامت آن‌ها را تمدید نکنند که در این صورت این افراد مجبور می‌شوند خاک ایران را ترک کنند.»
«عبدالوحید فرزه‌یی»، عضو شورای رهبری «اتحادیه حقوق‌دانان افغانستان» نیز سخنان این مقام وزارت امور خارجه ایران را تصمیم سیاسی عنوان می‌کند. به گفته او، از نظر قانون، کشور میزبان حق ندارد مهاجرینی که به طور قانونی در آن کشور زندگی می‌کنند، اخراج کند مگر این که بر اساس موارد ذکر شده در معاهدات بین دو کشور این کار انجام شود.
منظور او، معاهده‌ای است که بین دو کشور برای پذیرش مهاجران منعقد می‌شود.
او میافزاید هرگاه بحث اخراج اجباری مهاجرین از یک کشور مطرح می‌شود، به معنی منحل اعلام کردن یک جانبه تفاهمنامههای موجود در امور مهاجرین از سوی یک کشور است: «هر گاه بحث خروج اجباری مهاجرین مطرح گردد، در آن وقت منافع داخلی و منافع ملی یک کشور مورد بحث قرار می گیرد؛ یعنی کشور میزبان بحث منافع ملی خود را مطرح و بر اساس آن، معاهده را منحل شده اعلان می‌کند و به تعهد خود وفا نمیکند. چون از لحاظ قانونی معاهده دو جانبه است، در صورت نقض آن از سوی یک کشور، کشور دیگر میتواند عکسالعمل بالمثل انجام دهد که متاسفانه افغانستان این موضوع را ندارد که یک تعداد مهاجرین ایرانی در اینجا حضور داشته باشد و آن‌ها را اخراج کند.»
مسوولان چه کسانی هستند؟
به گفته موسی برزین خلیفه‌لو، ایران و افغانستان تفاهمنامههایی را در رابطه با اقامت مهاجران افغانستانی در ایران به امضا رسانده‌اند: «در مورد وضعیت اتباع افغانستان در ایران، تفاهم نامه‌های متعددی بین دو کشور وجود دارد. از طرف دیگر، ایران برخی معاهدات بین‌المللی را در این مورد پذیرفته است. به طور کلی، از تمامی این موارد می‌توان نتیجه گرفت که کشور ایران نمیتواند افرادی را که به نحوی کارت اقامت گرفته و اقامتشان در ایران قانونی است، از کشور اخراج کند.»
او توضیح می‌دهد کشورهایی که شهروندان دیگر کشورها را به عنوان پناهنده پذیرفتهاند، در تامین امنیت و رعایت حقوق اولیه آن‌ها مسوولیت دارند اما ایران در قبال شهروندان افغانستانی مقیم این کشور توجه کم‌تری به خرج داده و در برخی موارد حقوق اولیه آن‌ها نیز نقض شده است: «کشورهایی که پناهده پذیرفتهاند، در قبال پناهنده ها تکالیفی دارند؛ از جمله تامین امنیت و حقوق اولیه آن‌ها. در کشور ایران، اتباع افغانستانی از بسیاری از حقوق اولیه هم‌چون تحصیل و اشتغال محروم بوده‌اند و بعضا رفتارهای نژادپرستانه از جانب حکومت یا برخی افراد با آن‌ها مشاهده می‌شود.»
وحید فرزه‌یی بر این باور است که نه تنها از نظر حقوق بین‌الملل بلکه از نظر اخلاقی نیز نباید ایران از مهاجرین افغانستانی به عنوان دفع فشارهای امریکا استفاده و اقدام به اخراج اجباری مهاجران افغانستانی کند.
از سوی دیگر، «سیدحسین عالمی بلخی»، وزیر امور مهاجرین و عودت کنندگان افغانستان سخنان عباس عراقچی، معاون وزارت امور خارجه ایران را «ناسنجیده» و در تضاد با تعهدات بین‌المللی عنوان کرده است. او توضیح داده است که اظهارات عراقچی سبب نگرانی شهروندان افغانستانی مقیم ایران شده است.
عالمی بلخی در واکنش به سخنان عراقچی، در صفحه فیس‌بوک خود نوشته است: «سخنان اخیر عباس عراقچی، معاون وزارت خارجه ایران مبتنی بر احتمالات، ناسنجیده، تحریک کننده و برای مهاجرین افغانستان در ایران نگران کننده و در تضاد با تعهدات بین‌المللی بود.»
او هم‌چنین از واکنش‌های مردم ایران در برابر سخنان عراقچی و حمایت آن‌ها از مهاجرین افغانستانی سپاسگزاری کرده است: «اما جا دارد از ملت شریف ایران تشکر وسپاسگزاری کرد که پس از ۴۰ سال حضور افغان‌ها در ایران، اقشار مختلف جامعه مسلمان ایران، اعم از فرهنگیان، اساتید دانشگاه‌ها، امامان جمعه و...به عراقچی جواب منفی داده و از مهاجرین افغانستان حمایت کردند. در برابر این عکسالعملها، عراقچی ناگزیر توضیحاتی را پیرامون اظهاراتش ارایه کرد اما نتوانست قناعت افکار عامه جامعه ایران را فراهم نماید.»
چه طور پی‌گیری کنیم؟
شهروندان افغانستان مقیم ایران می‌توانند با وزارت مهاجرین و عودت کنندگان این کشور از طریق شماره ۰۰۹۳۲۰۲۹۵۱۳۸۹ تماس بگیرند و از اقدامات این وزارت‌خانه در برابر اظهارات معاون وزارت خارجه ایران در مورد احتمال اخراج مهاجرین از این کشور بپرسند. شهروندان افغانستانی از طریق ایمیل media@morr.gov.af هم می‌توانند با وزارت مهاجرین و عودت کنندگان افغانستان مکاتبه کنند و ضمن بیان نگرانی‌های خود در رابطه با این موضوع، خواهان واکنش نسبت به این اظهارات شوند.
سیدحسین عالمی بلخی، وزیر مهاجرین و عودت کنندگان در صفحه فیس‌بوک نیز فعال است. شما می‌توانید در فیس‌بوک با نشانی «Sayed Hussain Alemi Balkhi» با او تماس بگیرید و خواهان پی‌گیری این موضوع شوید. لطفا نتیجه پیگیریهای خود را با ما از طریق ایمیل shoma@iranwire.com به اشتراک بگذارید.
مطالب مرتبط:
عراقچی جا زد؛ پناهجویان هم اهرم تهدید سیاسی هم منبعی برای درآمد
مرزها را باز کنید؛ واکنش افغانستانی‌های مقیم ایران به اظهارات عباس عراقچی
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر