دو روز پیش سازمان «عدالت برای ایران» که یک سازمان حقوق بشری غیردولتی است خبر از آغاز تحقیقات بنیاد ویکیمدیا (میزبان ویکیپدیا) از ویکیپدیای فارسی داد.
این سازمان به مستنداتی دست یافته که نشان میدهد محتوای ایجادشده در ویکیپدیای فارسی به نفع جمهوری اسلامی مورد سانسور سازمانیافته، قرار میگیرد. تحقیقات «عدالت برای ایران» روی این موضوع پس از انتشار گزارش و فایل صوتی از جلسه وزارت ارشاد با مدیران ویکیپدیای فارسی آغاز شد. این گزارش که برای اولین بار در سایت اپن دموکراسی منتشر شد، نشان میداد مدیران ویکیپدیای فارسی نقش سانسورگر را در برابر محتوای ایجادشده برای مقامات جمهوری اسلامی بازی میکنند.
با شادی صدر حقوقدان و از مدیران سازمان «عدالت برای ایران» دراینباره گفتوگو کردهایم
از چه زمانی متوجه شدید که مطالب ویکیپدیای فارسی در مورد مقامات ایران سانسور میشود؟
- درواقع یکی از کارهای ما همیشه این است که اطلاعات مربوط به ناقضان حقوق بشر و اسناد و مدارکی را که جمعآوری میکنیم، در معرض دید عموم قرار دهیم. درواقع از هر پلتفرمی که فکر میکنیم افراد بیشتری میتوانند نسبت به آن آگاه شوند، استفاده میکنیم. طبیعتا یکی از بهترین پلتفرمها برای اینکه تمام مقامات جمهوری اسلامی در آن صفحه دارند، ویکیپدیا است. از سه سال پیش که ما شروع به گذاشتن اسناد و مدارکمان در ویکیپدیای فارسی کردیم، همواره با این مشکل روبهرو بودیم که بدون دلیل و یا با توجیههای مختلف مطالبی را که ما درباره نقض حقوق بشر توسط مقامات جمهوری اسلامی در ویکیپدیای فارسی اضافه میکردیم، حذف میشد.
چطور توجیه یا حذف میکردند؟ دلایلی که عنوان میکردند چه بود؟
- مثلا ما میخواستیم تمامی مقاماتی که توسط اتحادیه اروپا به دلیل نقض حقوق بشر تحریم شدهاند، در صفحات ویکیپدیا ذکر شوند. بعضی از این افراد اصلا صفحه ویکیپدیا نداشتند و وقتی ما صفحه را برای آنها ایجاد میکردیم، آن صفحه را حذف میکردند و میگفتند این آدمها بهاندازه کافی مشهور نیستند. سوال ما این بود که چطور این آدم آنقدر مشهور است که به خاطر نقض حقوق بشر مورد تحریم اتحادیه اروپا قرارگرفته اما آنقدر مشهور نیست که صفحه ویکیپدیا داشته باشد؟
از سوی دیگر، کاربران متعددی که با ما همکاری میکردند وقتی اطلاعات ناقضان حقوق بشر را وارد میکردند، اطلاعات حذف میشد. اکانتهایشان مدام بلاک میشد و دسترسیشان به ویکیپدیا قطع میشد. حتی دسترسی آیپیهایشان قطع میشد؛ یعنی دیگر از آن آیپی حتی با اکانت دیگر هم نمیتوانستند وارد ویکیپدیا شوند.
همان موقع متوجه سانسور حکومتی شدید؟
- ما میفهمیدیم که این یک حذف سازمانیافته به نفع مقامات جمهوری اسلامی است اما بعد از انتشار گزارش اپن دموکراسی و شنیدن نوار جلسه دبیران ویکیپدیای فارسی با وزارت ارشاد متوجه شدیم، اشتباه نمیکنیم. در آن جلسه، مدیران ویکیپدیا بهنوعی اعلام کردند که ما صفحات مقامات جمهوری اسلامی را از حملات و تخریبها محافظت میکنیم و نمیگذاریم علیه آنها چیزی وارد شود، مگر اینکه حکم دادگاه صالحه باشد. در شرایط دادگاههای ایران که رییس قوه قضاییهاش خود متهم به جنایت علیه بشریت است، این حرف مضحک به نظر میرسد. از طرف دیگر، تمام مطالبی که گفتمان جمهوری اسلامی را تبلیغ میکند در صفحات رسمی مقامات جمهوری اسلامی در ویکیپدیای فارسی وجود دارد اما همینکه درباره موضوعاتی مثل تحریم این افراد یا کارهای نقض حقوق بشرشان مطلبی اضافه کنیم، حذف میشود. همینالان اگر بروید به صفحه «محسن رضایی» که در دهه ۶۰ بهعنوان فرمانده سپاه و مسوول اطلاعات سپاه فعالیت کرده و در همان دهه اطلاعات سپاه برخوردهای وحشتناکی با زندانیان سیاسی داشته است، هیچ اشارهای به این موضوعات وجود ندارد. اگر کسی که محسن رضایی را نمیشناسد پاراگراف اول معرفی او را در ویکیپدیای فارسی بخواند میگوید عجب آدم محترم و معقولی بوده، تحصیلکرده بوده و خدمات شایان توجهی کرده است. یا مثلا اگر سراغ صفحه «هاشمی رفسنجانی» بروید هم به همین نتیجه میرسید. متاسفانه این سانسور حکومتی طوری صورت گرفته و پروفایل مقامات جمهوری اسلامی در ویکیپدیای فارسی طوری تنظیمشده که مخاطب متوجه این سانسور نمیشود.
مدیران ویکیپدیای فارسی بر اساس چه سازوکاری انتخاب شدهاند؟
- کاربران پرکار دریک دورهای توسط ویکی مدیا بهعنوان دبیر یا مدیر ویکیپدیای فارسی انتخاب شدند. این افراد اختیاراتی مثل بلاک کردن یا ریمو کردن اطلاعات و... دارند. در ایران هم کسانی که در ابتدای فعالیت ویکیپدیا پرکار بودند، این اختیار را به دست آوردند. جالب اینجاست که همگی مرد هستند. جالب اینجاست که در دورهای تمام مدیران ویکیپدیای فارسی از داخل ایران فعالیت میکردند اما گویا الان چند نفرشان خارج از ایران هستند.
بههرحال من فکر میکنم ویکیپدیا قوانین خوبی دارد مثلاینکه هر که بیشتر فعالیت کند اختیار بیشتری میگیرد اما باید توجه کنیم که این قوانین در کشورهایی مثل ایران که هر فعالیتی امنیتی و سانسور حکومتی در همهجا وجود دارد، قوانین عادی که برای کشوری مثل سوئد کاربرد دارد، کاربردی نیست. طبیعی است که جمهوری اسلامی و حکومتهای اقتدارگرای دیگر تمایل داشته باشند محتوای ویکیپدیا را که دایره المعارفی در دسترس عموم مردم است، به نفع خود تغییر بدهند و بخواهند به افرادی که کنترل این صفحات را در دست دارند از راه تهدید یا تطمیع و.. نزدیک شوند. موضوعی که متاسفانه از چشم همه رد شده، این است که مدیران ویکیپدیای فارسی خیلی به ارشاد و نهادهای دولتی نزدیک شدهاند. در همین جلسه درباره این موضوع که ویکیپدیا در مراکز مختلفی در استانها مثل ارشاد و کتابخانه ملی، دفتر درست کند، صحبت میشود. این نزدیکی به وزارت ارشاد که وظیفه اصلیاش در ایران کنترل و سانسور است، خود موضوع مهمی است. بنیاد ویکیپدیا نمیتواند بگوید باید برای هر صفحه ویکیپدیا از من مجوز بگیرد، به شکل غیرمستقیم وارد عمل میشود.
به نظرتان بنیاد ویکیمدیا باید چطور با این سانسور مبارزه کند؟
- مسوول بنیاد ویکیمدیا چند بار در سخنرانیهایش به نبود آزادی بیان و سانسور در ایران اشارهکرده و نسبت به شرایط ایران آگاهی دارد و طبیعتا باید مقرراتی را وضع کند که بدون اینکه امنیت کسی به خطر بیفتد، جلوی سانسور حکومتی و نقض آزادی بیان گرفته شود. باید کسانی که قرار است این صفحات را کنترل کنند خارج از کنترل جمهوری اسلامی باشند، چون مادامیکه در مرزهای جمهوری اسلامی هستند این مشکل وجود خواهد داشت یا حداقل باید بازرسانی در خارج از مرزهای جمهوری اسلامی به کار آنها نظارت کنند.
الان قرار است بنیاد ویکیمدیا، ویکیپدیای فارسی را موردبررسی قرار دهد و از کار مدیران بازرسی کند. اگر به بازرسان ثابت شود که سانسور حکومتی اعمالشده، چه اتفاقی میافتد؟
- اگر بازرسی بهطور درستی انجام شود و درنهایت به نتیجهای که ما نسبت به آن هشدار دادیم و مستندات جمع کردیم، برسد بازهم فکر میکنیم همه باید کمک کنند تا این مشکل برای همیشه حل شود و ویکیپدیا تبدیل به نهاد دیگری برای نقض آزادی بیان و منبع دسترسی به اطلاعات اشتباه نشود.
در روسیه درست شبیه همین مسالهای که ما داریم، وجود داشته و فعالان روسی به بنیاد ویکیمدیا شکایت کردند و رسیدگی شده و کسانی که مسوول این سانسورها بودند الان دیگر هیچ اختیار و کنترلی روی صفحات ویکیپدیا روسی ندارند. چون فعالان روس توانستند حرفشان را ثابت کنند. ثابت کردنش چندان هم سخت نیست چون یک نقطه قوت ویکیپدیا این است که رکورد همه تغییرات را همیشه میتوان دید. میتوان دید که چه کسی و با کدام آیدی تغییرات را اعمال کرده است.
موضوع دیگری که ما دنبالش هستیم این است که ویکیپدیا باید قوانینی برای کشورهایی که مشکل ایران و روسیه را دارند، وضع کند؛ یعنی قوانینی برای کشورهایی که کنترل دولتی بر محتوای تولیدشده در اینترنت دارند وضع کند. این کشورها از هر راهی برای سانسور و عرضه اطلاعات به نفع خودشان استفاده میکنند، مثلا یکی دیگر از کارهای جمهوری اسلامی استفاده از یوزرهای حکومتی برای نوشتن صفحات ویکیپدیا و افزودن اطلاعات مطابق خواسته آنها به این دایرهالمعارف است؛ یعنی وقتی ما از ارتش سایبری حرف میزنیم فقط از کسانی نمیگوییم که در توییتر و فیسبوک مینویسند. در ویکیپدیا هم چنین پدیدهای وجود دارد و ما میخواهیم همانطور که فیسبوک و توییتر با این اکانتها برخورد کرد، ویکیپدیا هم با این اکانتها برخورد کند.
اگر بازرسان نهاد ویکیمدیا بگویند حرف شما اثبات نشده و روششان را تغییر ندهند آیا به نهادهای بینالمللی شکایت میکنید؟
- چون ویکیمدیا یک بنیاد آمریکایی است و بهعنوان یک نهاد غیردولتی در آمریکا به ثبت رسیده و بهطورکلی سازمانها و نهادها در آمریکا موظف هستند که موازین حقوق بشر را رعایت کنند و اجازه ندهند که حتی در شعب دیگر این نهاد حتی در کشورهای دیگر قوانینشان نقض شود؛ اگر چنین اتفاقی بیافتد میتوان از آنها در دادگاههای آمریکا شکایت کرد و آنها باید پاسخگو باشند. آنطور که ما بررسی کردیم دادگاهی برای رسیدگی موضوعات حقوقی شرکتهای فراملیتی در آمریکا وجود دارد که ما میتوانیم به آنجا شکایت کنیم. خلاصه شکایت ما هم این است که ویکیپدیای فارسی به ابزاری برای نقض آزادی بیان تبدیل شده است. بااینحال راه آسانتر این است که خود ویکیپدیا اقدامات لازم را انجام دهد تا این سانسور سازمانیافته به نفع جمهوری اسلامی پایان یابد.
برای دیدن اخبار و گزارشهای بیشتر درباره رسانه و خبرنگاری به سایت خبرنگاری جرم نیست مراجعه کنید: www.journalismisnotacrime.com
مطالب مرتبط:
درخواست برای جلوگیری از «سانسور و مداخلههای جانبهدارانه» در ویکیپدیای فارسی
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر
سانسور ویکی پدیا توسط سایبریهای رژیم کاملا درسته، سیسان محل زادگاه من است که توسط رژیم اسلامی بعد از انقلاب متلاشی شد و بیش از 2000 نفر ساکنانش بدلیل بهائی بودن از خانه و کاشانه شان رانده شده اند.در حالیکه در مورد سیسان یک تاریخ ساختگی کاملا دروغ در ویکی پدیا توسط رژیم نوشته شده، من چندین بار در ویکی پدیا وقایع سیسان را تصحیح کردم ولی در عرض چند ساعت نوشته من پاک میشود ... بیشتر