ترکیه در آستانه اتمام ساخت دیوار امنیتی جدیدی است که صدها کیلومتر از مرزهای این کشور با ایران را پوشش می‌دهد. دیواری که بیش از ۲۰۰ کیلومتر از مرز مشترک ۵۶۰ کیلومتری این دو کشور را در برمی‌گیرد.
هدف از ساخت این دیوار مبارزه با قاچاق کالا و مهاجرت غیرقانونی و جلوگیری از حرکت نیروهای حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) در مرز‌ها اعلام شده است.
انتشار تصاویری از روند ساخت این دیوار در هفته‌های اخیر در شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان خبرساز شده است.
فصلنامه «آمایش جغرافیایی فضا» نیز تحقیقی در این باره منتشر کرده است.
***
اغلب واکنش‌ها به این تصمیم دولت ترکیه انتقادی و زمینه‌ساز حمله به مقام‌های جمهوری اسلامی بوده است؛ به این معنا که کاربران این دیوارکشی را ناشی از سیاست‌های غلط روحانیون حاکم بر ایران طی ۴۰ سال اخیر دانسته‌اند که ترکیه را مجبور به چنین اقدامی علیه ایران و ایرانی‌ها کرده تا مانع مهاجرت غیرقانونی آنها به داخل خاک خود شود.
مرزهای ایران و ترکیه به واسطه زندگی کرد‌ها و ترک‌ها در این مناطق، روابط اقتصادی این اقوام در دو سوی مرز‌ها و اختلاف آنها با دولت‌های مرکزی به همراه تبدیل این مناطق به گذرگاهی برای قاچاق کالا و انسان همواره مورد توجه تهران و آنکارا بوده است.
این دولت‌ها همواره نگاهی امنیتی و نظامی به این مناطق داشته و بسیاری از سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی که در این مناطق اتخاذ کردهاند، هم تابعی از این شاخص‌ها بوده است.
مناطق مرزی ایران با ترکیه از جمله استان‌ها و شهرهای کمتر توسعه یافته‌ای محسوب می‌شود که ساکنان آن با محرومیت، بیکاری و پــایین‌تـرین سطح کیفیت زندگی دست و پنجه نرم می‌کنند.
آمار‌ها می‌گوید در بین شهرهای مرزی ایران، بیش از ۶۰ شهر از ۱۸۹ شهر مرزی، در فهرست مناطق و شهرهای محروم قـرار دارنـد. شهرهایی کـه هـر کدام از آنها دارای تعدادی بخش و روستای کوچک در حاشیه نقاط مرزی هستند.
این منـاطق از نظر راه‌های دسترسی، امکانات آموزشی و بهداشتی، رفاه و خدمات اجتماعی، شـرایط مسـکن، بیمـه و امکانـات اولیـه زندگی در پایین‌ترین سطح قـرار دارنـد.
بیشـتر این مناطق فــاقـد صنایع مادر و یا کارخانه‌های بزرگ صنعتی هستند و به طور معمول حجـم سـرمایه‌گذاری اقتصادی در ایـن مناطق بسیار پایین است.
همــین مسائل است که باعث شـده تـا کیفیت زندگی در مناطق مرزی ایران بسـیار وخیم‌تر شده و مسائل و مشکلات مهم مرتبط با حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی هم پررنگ‌تر شود.
نارضایتی از دولت مرکزی، افزایش قاچاق کالا و انسان، مهاجرت به شهرهای بزرگ، تشکیل گروه‌های سیاسی یا نظامی مخالف دولت مرکزی و برقراری رابطه با گروه‌های سیاسی یا اقتصادی آن‌سوی مرز از جمله آثار چنین وضعیتی در برخی مناطق مرزی ایران است.
فصلنامه «آمایش جغرافیایی فضا» هم درارتباط با این موضوع، در تازه‌ترین شماره خود تحقیقی با عنوان «چالش‌های امنیت ملی در مرزهای ایران و ترکیه» در حوزه‌های مرتبط با اقتصاد و امنیت منتشر کرده است.
این تحقیق تلاش کرده رابطـه اقتصاد مرزی بـا چالش‌های امنیت ملی در مرزهای ایران و ترکیه را بررسی کند.
همسایگی ایران و ترکیه تاثیر قاطعی بر کیفیت روابط میان آنها دارد. این دو کشور بیش از ۵۰۰ کیلومتر مرز مشترک دارند و روابط اقتصادی در این مناطق برای هر دو طرف موضوعی مهم تلقی می‌شود که البته این رابطه همواره تحت تاثیر شاخص‌های سیاسی و امنیتی نیز بوده است.
واکاوی در روابـط ایـران بــا ترکیـه عـلاوه بـر هم‌جواری و ویژگـی‌هـای تاریخی، دینی و فرهنگی تقریبا یکسان، دارای اهمیت فراوان است.
مـرز ایران و ترکیه از آنجایی که محل ترانزیت کالای ايران بـا اروپاست و خطوط لوله صادرات گاز ایران به اروپـا از ایـن کشـور عبور مـی‌کنـد موقعیت خاصی دارد؛ بنابراین حفظ روابط حسنه دو کشور نه تنها براي ترکیـه بلکه بـرای دریافت‌کنندگان گـاز ایـران در اروپـا نیـز بسیـار مهـم است.
از همین روست که طرفین با امضای قراردادها و تفاهم‌نامـه‌هـای متعدد، ثبات نسبی را در مرزهای خود حاکم کردهاند، اما این اقدامات نتوانسته منجر به توسعه این مناطق و حل و فصل تقریبی مشکلات ساکنان آنها شود.
فصلنامه «آمایش جغرافیایی فضا» هم در تازه‌ترین شماره خود به بررسی برخی از این مشکلات در محدوده جغرافیایی ایران پرداخته است.
به اجرا در نیامدن بندی از قانون مبادلات مرزی در ایران که سه درصد از درآمد کل تجارت خارجی کشور را به مناطق مرزی اختصاص داده، از جمله مباحث کلانی است که به نوشته تهیه‌کنندگان این تحقیق در توسعه‌نیافتگی مناطق مرزی نقش دارد.
ناکارآمدی بازارچه‌های مرزی دو کشور به خاطر نبود زیرساخت‌های مناسب عمرانی، بی‌ثباتی قوانین، سیاست‌های متناقض و چندگانه از جمله شاخص‌های مهم مطرح شده در این تحقیق است که در شکست توسعه پایدار در این مناطق نقش مهمی ایفا کردهاند.
این تحقیق می‌گوید روابط اقتصادی ایران و ترکیه در سطوح کلان و محلی و مرزی تحت تاثیر سیاست‌های دولت مرکزی در آنکارا است؛ به طوری که اگر دولت اسلام‌گرا بر سر قدرت باشد، روابط توسعه می‌یابد و اگر دولت نظامی باشد، این رابطه «سیر نزولی پیدا می‌کند و اولین بازتا‌ب آن در مناطق مرزی و در قالب برجسته شدن کارکردهای امنیتـی نمایان می‌شود.»
این تحقیق همچنین «اتخاذ سیاست‌های غلط در ناحیه‌بندی فضـای کـارکردی» در مناطق مرزی ایران از سوی دولت مرکزی را زمینه‌ساز تنش میان ترک‌ها و کرد‌های ساکن این مناطق اعلام کرده که ادامه این روند به تشدید «اختلاف‌ها، ناامنی، قاچـاق انـواع کـالا و تجارت اسلحه و مهمات» منتهی خواهد شد.
این تحقیق اضافه کرده چنین شرایطی منجر به تقویت موج «واگرایی کرد‌ها» از دولت مرکزی و زمینه‌ساز «بحـران‌هـای مختلـف سیاســی و نظامی» خواهد شد.
این تحقیق همچنین سکونت کرد‌ها در شهرهای مرزی ایران و ترکیه را یکی از شاخص‌های تهدید امنیت ملی دو کشور دانسته و نوشته که گروهی از آنها رابطه خوبی با دولت‌های مرکزی ندارند و بستری برای فعالیت گروه‌های «معارض» قلمداد می‌شوند.
دیواری که ترکیه در مرزهای خود با ایران و سوریه در دست ساخت دارد هم از نظر گروهی از تحلیل‌گران سیاسی و فعالان کرد، اقدامی بر ضد کرد‌های ساکن در این سه کشور با هدف محدود کردن شد و آمد‌ها و روابط آنها و در درجه دوم مبارزه با آن دسته از گروه‌های مسلح کرد است که علیه دولت مرکزی این کشورها فعال هستند.
جمهوری اسلامی هم همسو با همسایه غربی خود یعنی ترکیه سالهاست که مشغول سرکوب این گروه‌هاست و در سال‌های اخیر توان و تجهیزات نظامی خود در این مناطق را گسترش داده است.
با این وجود، یک تحقیق تازه منتشر شده پلیس می‌گوید که آسایش اقلیمی نظامی استان آذربایجان غربی در شرایط نامناسبی قرار دارد.
پایین بودن این شاخص به این معناست که نیروهای مرزبانی، نظامی و امنیتی ایران در ماه‌هایی از سال توان رزمی پایینی به خاطر شرایط آب و هوایی دارند.
این تحقیق از آبان، آذر، فروردین، اسفند، دی و بهمن به عنوان نامطلوب‌ترین ماه‌ها از نظر اقلیمی برای انجام فعالیت‌های نظامی در مرزهای آذربایجان غربی نام برده است.
این گزارش تحقیقی می‌گوید که آسایش اقلیمی دفاعی این مناطق مرزی در طول سال به ترتیب با طبقه قابل قبول ۲۷.۱۷ درصد، طبقه نامطلوب ۲۵.۱۷ درصد، طبقه خوب ۲۰.۸۲ درصد، طبقه حاشیه‌ای ۱۸.۲۱ درصد است.
وضعیت دفاعی و زیستی مناطق مرزی ترکیه با ایران هم براساس بسیاری از آمار‌ها و گزارش‌ها چندان وضعیت مطلوبی ندارد و به نسبت مرکز از عقب‌ماندگی‌های قابل توجهی رنج می‌برد.
سیاست‌های این دو کشور در این مناطق گاه به هم نزديك و گاه از يكديگر دور بوده است، اما نتيجه به‌دست آمده از این سیاست‌ها، تقريبا يكسان بوده است.
استفاده ابزاری از گروه‌های قومی موجود در مناطق مرزی علیه كشور مقابل، حاکمیت الگوی ايدئولوژی‌محور در سياست‌گذاری‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این مناطق و تقويت نظام فدرالی در شمال عراق از جمله مسائل مهم دیگری است که از سوی دولت‌های مرکزی سالهاست که به کار گرفته شده و دود ناشی از این سیاست‌ها هم ابتدا به چشم ساکنان این مناطق رفته است.
مطالب مرتبط:
کوه‌های مرزی ایران؛ مقصد مهاجران دیگر کشورها برای رسیدن به ترکیه و اروپا
عبور قاچاقی از مرز ایران؛ داستان محمدبابر کودک ۱۵ ساله افغانستانی
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر