مذاکره نمایندگان جمهوری اسلامی و ایالات متحده از دو هتل مجزا در وین، پایتخت اتریش برای رفع تحریمهای امریکا و بازگشت ایران به محدودیتهای اتمی در توافق هستهای «برجام» آغاز شده است.
به نظر میرسد طرفین از بنبست اینکه چه دولتی اولین اقدام را انجام دهد، خارج شدهاند و در حال پیدا کردن راهی هستند که وضعیت را به موقعیت سه سال پیش، یعنی قبل از زمانی که «دونالد ترامپ»، رییس جمهوری وقت امریکا از برجام خارج شود، برگردانند. مذاکرات قرار است سه روز دیگر در وین از سرگرفته شوند.
آیتالله «علی خامنهای» مذاکره با دولت امریکا را ممنوع کرده، برای همین اتحادیه اروپا مجبور به واسطهگری بین دو دولت جمهوری اسلامی و ایالات متحده شده است.
اکنون دو گروه از کارشناسان دولتهای عضو برجام، یعنی ایران، بریتانیا، فرانسه، چین، روسیه و آلمان به اجبار در یک هتل و نمایندگان دولت امریکا در یک هتل دیگر با ۱۰ دقیقه فاصله حضور دارند و درباره راههای بازگشت تهران و واشنگتن به برجام مشورت میکنند.
تقریبا تمامی طرفها از اولین دور مذاکرات ابراز رضایت کردهاند اما هنوز به جزییات دردسرساز رسیدگی نشده است. این جزییات دردسر ساز چه هستند؟
**
دولت دونالد ترامپ طیف گستردهای از تحریمها را بر جمهوری اسلامی اعمال کرد چنانکه برخی از نهادهای ایران تحت چند نوع قانون تحریم مختلف قرار دارند؛ به طور مثال، بانک مرکزی جمهوری اسلامی تحت «قانون عدم اشاعه اتمی» و «مقررات مبارزه با تروریسم» است. اگر دولت «جو بایدن» طبق توافق برجام، تحریمهای اتمی را رفع کند، بانک مرکزی همچنان تحت تحریم مبارزه با تروریسم باقی میماند و عملا جمهوری اسلامی به خواسته خود از رفع تحریمهای اتمی نمیرسد.
دولت ترامپ طی سه سال، بیشتر از هزار و ۵۰۰ مورد تحریم علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال کرد که بسیاری از موارد آن همچون تحریم بانک مرکزی، چند لایه و در هم پیچیدهاند. این تحریمها در میان هر دو حزب اصلی امریکا، یعنی جمهوریخواه و دموکرات، طرفدار و در میان طبقه نخبه ایالات متحده حامیان جدی دارند. مشکل دولت بایدن در این است که چهطور رضایت این بخش از جامعه امریکا را به دست بیاورد و بتواند از مقررات کنگره هم برای تصویب بازگشت به برجام بدون مانع جدی عبور کند.
آیتالله علی خامنهای گفته است رفع تحریمها باید یکجا باشد و اول از سوی ایالات متحده انجام شود تا جمهوری اسلامی ایران با بررسی و اطمینان از رفع عملی تحریمها، دوباره محدودیتهای توافق هستهای را بپذیرد.
مشکل در جمهوری اسلامی برای پیوستن دوباره به تعهدات برجام متفاوت است. آیتالله خامنهای که در سه سال اخیر همچون قبل به تندی از برجام انتقاد کرده ولی در نهایت تصمیم خود را برای ادامه حضور در آن تغییر نداده است، حالا باید تندروترین لایههای حکومت را برای عقبنشینی مجدد از برنامه هستهای آماده کند.
در میان این افراد، کسی همچون «ابراهیم رئیسی»، رییس قوه قضاییه هم حاضر است که از شروع مذاکره حتی به صورت غیر مستقیم با امریکا انتقاد کرده است؛ وضعیتی که نشان میدهد آیتالله خامنهای با سیاستهایش حتی طرفداران خود را تا چه حد به دو قطبیهای ساختگی سوق داده است.
جمهوری اسلامی ایران بیشتر از یک سال است که تقریبا تمامی محدودیتهای اتمی مندرج در برجام را مرحله به مرحله کنار گذاشته است؛ ذخایر اورانیوم غنی شده که باید کمتر از ۳۰۰ کیلوگرم میبودند، به بیش از ۱۲ برابر رسیدهاند، غنی سازی ۲۰ درصدی که کاربرد دوگانه در صنایع نظامی هم دارد، آغاز شده است و از همه جدیتر، بازرسان آژانس دیگر اجازه بازرسیهای سرزده و فوری از مراکز اتمی ایران ندارند.
اما هم رفع تحریمها علیرغم پیچیدگی شدیدی که دارد، امکانپذیر است و هم توقف غنیسازی ۲۰ درصدی، کاهش ذخایر اورانیوم غنی شده و بازگرداندن سطح بازرسیهای آژانس به وضعیت قبل. آنچه که در این بین مشکلات تازهای میآفریند، اقدامات هر دو طرف جمهوری اسلامی و ایالات متحده است که غیرقابل بازگشت هستند.
خسارتهای وارد شده مالی به جمهوری اسلامی بابت سه سال تحریمهای کم سابقه امریکا و تحقیق و توسعه جمهوری اسلامی بر روی نسل جدید ماشینهای غنی سازی اورانیوم که سرعت غنی سازی اورانیوم را به شکل محسوسی بالا میبرد، غیرقابل بازگشت به وضعیت سه سال قبل است.
جمهوری اسلامی که درآمدهای نفتی آن با تحریمهای امریکا بیش از ۹۰ درصد سقوط کردهاند، مشتاق رفع هرچه سریعتر تحریمها است. نظام حاکم بر ایران اعلام کرده است که عجلهای برای دریافت خسارت از امریکا بابت سه سال تحریم هم ندارد و به این ترتیب راه را برای جلو رفتن باز گذاشته است.
برای به عقب برگرداندن جمهوری اسلامی از یافتههای جدید درباره ماشینهای جدید غنیسازی اورانیوم اما چارهای وجود ندارد جز اینکه محدودیتهایی به برجام اضافه شود. احتمالا این بخش سختترین قسمت در ارتباط با محدود کردن دوباره برنامه اتمی ایران است.
ایالات متحده و اتحادیه اروپا نشانهای بروز دادهاند که در این زمینه ممکن است سختگیریهایی انجام شود اما در هر حال به نظر میرسد که هر سه طرف، یعنی جمهوری اسلامی، ایالات متحده و کشورهای دیگر عضو برجام علاقهمندند دوباره و هرچه سریعتر وضعیت به حالت قبل از خروج امریکا از توافق برگردد.
دلیل خروج دولت ترامپ از برجام، فشار به جمهوری اسلامی برای «عادی شدن» حکومت جمهوری اسلامی به عنوان یک دولت مسوول در جامعه بینالمللی و پرهیز از سیاستهایی مشابه جنبشهای مبارزهگر بود. دولت بایدن میگوید با همین هدف میخواهد دوباره وارد توافق هستهای برجام شود تا با رفع تحریمها، جمهوری اسلامی را وادار به مذاکره بر سر برنامه موشکی و سیاست حمایت از شبه نظامیان در کشورهای منطقه کند.
آیتالله خامنهای گفته این موارد، «خط قرمز» جمهوری اسلامی هستند و به هیچ وجه حاضر به انجام آن نخواهد شد. به همین دلیل، در اینکه دولت بایدن بتواند در هدف گذاری خود در ارتباط با جمهوری اسلامی به موفقیت برسد، تردید جدی وجود دارد.
مطالب مرتبط:
سرنوشت برجام در سال ۱۴۰۰ و الگوی رفتاری خامنهای
مذاکره غیرمستقیم ایران و آمریکا؛ آیا امکان رفع تحریمها وجود دارد؟
دفترچه راهنمای تحریم های ایران در دولت ترامپ
میدان مین تحریمهای ایران؛ میراث ترامپ برای نظام جمهوری اسلامی ایران
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر