در شش سال گذشته و به دنبال حملات داعش در نقاط مختلف عراق چند میلیون نفر در این کشور از خانههای گریخته و آواره شدهاند. دولت عراق پس از چندین طرح نیمهکاره، سرانجام اعلام کرد از یک ماه دیگر و با آغاز سال نو میلادی، بستن تمامی اردوگاههای آوارگان را شروع میکند. امری که اعتراض سازمانهای بشردوستانه را برانگیخته است.
***
«یان آیگلند»، دبیرکل سازمان غیردولتی «شورای پناهندگی نروژ»، میگوید بستن شتابزده اردوگاههای آوارگان در عراق باعث میشود بیش از یکصدهزار تن از آنها در بحبوحه شیوع کرونا و در حالی که سرمای زمستان در راه است بدون سرپناه بمانند.
وزارت امور مهاجرت و آوارگان عراق میگوید به دنبال بخشنامه «مصطفی الکاظمی»، نخست وزیر این کشور، تاکنون ۱۵ اردوگاه آوارگان در استانهای بغداد، انبار، صلاحالدین، دیالی، نینوا، کربلا و کرکوک برچیده شده است.
با این حال «ایفان فائق جابرو»، وزیر امور مهاجرت و آوارگان عراق، میگوید تسهیلاتی در روند بازگشت آوارگان به خانههای خود فراهم شده و رفع مشکلات آنها در دستور کار این وزارتخانه است.
اما شمار زیادی از آوارگان هنوز امکان بازگشت به شهرهای خود را ندارند؛ چون خانههای آنها در خلال جنگ با داعش ویران شده، هنوز بیثباتی امنیتی هست و علاوه بر این، بین آوارگان و برخی اهالی مناطقی که از آن گریختهاند درگیریهای انتقامجویانه و اختلافات قبیلهای وجود دارد.
برچیدن اردوگاه فعلی، بدون جایگزین
برخی نهادهای امدادی میگویند اردوگاههای فعلی در حالی برچیده میشوند که سرپناه جایگزینی برای آوارگان در نظر گرفته نشده است.
«خالد صکر»، مسئول تیمهای امدادی در استان الانبار عراق، به ایرانوایر میگوید: « سازمانهای بشردوستانه به این شرط با تصمیم مسئولان عراقی برای بستن اردوگاهها موافقت کردند که آلترناتیو یا راه حلی جایگزین در میان باشد.» به گفته این مسئول امدادی، «مساله نگرانکننده این است که آوارگان در خانهها و سرزمین خود دچار مشکلاتی خواهند شد؛ به ویژه با برخی دستگاههای امنیتی. روند برچیدن اردوگاهها در شرایطی ادمه دارد که کمترین نیازهای انسانی آنها تامین نشده است ».
خالد صکر به ایرانوایر میگوید: «بازگشت آوارگان داوطلبانه نیست، دولت عراق بدون اعلام قبلی آنها را مجبور به ترک اردوگاهها میکند. بهعنوان مثال، یک ماه پیش دو اردوگاه "الاهل" و "الشمس" در ابوغریب بغداد تعطیل شد و آوارگان را مجبور کردن به به سرزمینهای خود در «القائم» و «الکرمه» و دیگر مناطق استان انبار برگردند. اما قبیله «جرف الصخر» که ساکن اردوگاه «عامریة الصمود» در جنوب فلوجه هستند، به دلایل سیاسی همچنان ساکن اردوگاهاند. زیرا شبهنظامیان «حزبالله عراق» در این اردوگاه حضور دارند و حتی به مقامهایی در حد رئیس مجلس هم اجازه ورود به این منطقه را نمیدهند.
«فراس خطیب»، مسئول اطلاعرسانی کمیساریای امور پناهندگان در عراق، به ایرانوایر میگوید: «کمیساریا از بسته شدن اردوگاهها نگران است؛ این اقدام بدون اطلاع آنها یا رایزنی با آنها و دیگر آژانسهای امدادی فعال در منطقه صورت میگیرد. آوارگان میگویند در صورتی میتوانند به سرزمینهای خود در مناطق مرکزی و غربی عراق برگردند که از پیش با ساکنان فعلی و مسئولان آن مناطق مذاکره شود.»
«جمیل ضامن»، تحلیلگر مسایل سیاسی، نیز به ایرانوایر میگوید: «دولت تمهیدات مناسبی برای بازگشت آوارگان فراهم نکرده است. مقامهای محلی در برخی مناطق، به دلیل مشکلات امنیتی که هنوز ادامه دارد، مایل به قبول اکثر آوارگان نیستند. وزارت امور مهاجرت اردوگاهها را تعطیل میکند بدون اینکه چیزی به آوارگان بدهد یا به آنها برای بازگشت به دیار اصلی خود کمک کند. مشکل آوارگان بیش از توان این وزارتخانه و حتی دولت است.»
به دنبال حملات داعش در اواسط سال ۲۰۱۴ میلادی و سیطره آنها بر مناطقی از استانهای نینوا، کرکوک، صلاحالدین، انبار، دیالی، حومه بغداد و بخشهایی از استان بابل، میلیونهای شهروند عراقی ناچار به ترک خانههای خود شدند و به اردوگاههایی در برخی استانها و همچنین اقلیم کردستان رفتند.
مخالفتهای قبایل
«نواف زبیدی»، از شیوخ قبایل استان دیالی، میگوید: «قبایل هنوز حاضر به نیستند افراد مشکوک به همکاری با داعش را بپذیرند. دولت از این قبایل خواسته است که اجازه بازگشت به چنین افرادی را بدهند و بعد اگر اختلافی با برخی خانوادهها دارند به دادگاه مراجعه کنند. اما مشکل اینجاست که احتمال دارد بستگان کسانی که قربانی حملات داعش شدهاند از خانوادههای بازگشتگان انتقام بگیرند. بههمین خاطر، این قبایل شروطی گذاشتهاند. مانند اینکه خانوادههای عناصر داعش باید مدرکی رسمی مبنی بر عدم اقدام به قتل داشته باشند.»
«انس العزاوی»، عضو کمیساریای حقوق بشر، نیز میگوید: «خانوادههای آوارگان برای بازگشت به دیار خود منتظرند توافقی با ساکنان مخالف آنها حاصل شود؛ چون عدهایشان تهدید به مجازات شدهاند. برخی مناطق هم نیاز به اقدام دولت، توافق سیاسی و تضمین امنیتی برای بازگشت آوارگان دارد. آوارگانی که عمدتا در استانهای نینوا، صلاحالدین، انبار و بابل به سر میبرند.»
مقامهای عراقی چند بار اعلام کردهاند که قصد دارند پرونده آوارگان را ببندند و آنها را از اردوگاهها به دیارشان بازگردانند. به نظر میرسد اجرای این تصمیم این بار با شتاب بیشتری پی گرفته میشود و فقط در بازهای دو هفتهای، ۱۸ تا ۳۰ اکتبر، سه اردوگاه در بغداد، کربلا و دیالی برچیده شد.
آوارگان جدید
مشکل دیگر آن است که برخی آوارگان پس از برچیده شدن اردوگاهشان به جای بازگشت به دیار خود ترجیح میدهند به اردوگاه دیگری منتقل شوند.
انس العزاوی به ایرانوایر میگوید: «از یک ماه پیش تاکنون، و به ویژه پس از حادثه فرحاتیه در استان صلاحالدین که افراد مسلح هشت نفر را کشتند، شاهد موج جدیدی از آوارگان هستیم.»
با این حال «کریم نوری»، معاون وزیر امور مهاجرت و آوارگان عراق، به ایرانوایر میگوید: «اردوگاهها بدون اجبار تعطیل میشوند. کسانی هم که مایل به بازگشت نیستند به اردوگاه دیگری انتقال مییابند. شمار آوارگان موجود در اردوگاهها به ۲۵۰ هزار نفر کاهش یافته است. مساله امنیت و اختلافات قبیلهای از مهمترین موانع بازگشت آوارگان به دیارشان است. امیدواریم پرونده اردوگاهها بسته شود تا مبادا تبدیل به ابزار تبلیغاتی در انتخابات ژوئن آینده شود».
«ارشد صالحی»، رئیس کمیسیون حقوق بشر مجلس عراق، نیز در یک گفتوگوی خبری خواهان پرهیز از خشونت برای بازگرداندن آوارگان، به ویژه کسانی که تمام دارایی خود را در جنگ باخته و توان بازگشت ندارند، شد.
دفتر نمایندگی سازمان ملل در عراق هم طی بیانیهای اعلام کرده تعطیلی اردوگاهها بدون هماهنگی با این نهاد صورت گرفته و مسئولیت حفاظت از آوارگان بر دوش دولت عراق است.
مطالب مرتبط:
جمهوری اسلامی چرا نگران دولتسازی داعش است؟
از کارگری تا جنگ با داعش؛ از لشکر فاطمیون تا بازگشت به کارگری
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر