در حالی که تنشها بین جمهوری اسلامی ایران و برخی کشورهای عربی به حد کمسابقهای رسیدهاند، روابط اسرائیل و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به سرعت در حال عادی شدن است.
دو هفته پس از اعلام عادی سازی روابط امارات متحده عربی و اسرائیل در توافقی موسوم به «ابراهیم»، اولین پرواز مستقیم شرکت هواپیمایی اسرائیلی «العال» که حامل مقامهای امریکایی و اسرائیلی بود، روز ۱۰شهریور۱۳۹۹ از تلآویو برخاست تا به ابوظبی برود.
عربستان سعودی برای اولین بار در تاریخ خود به یک هواپیمای اسرائیلی اجازه داده است تا از آسمان این کشور عبور کند. کشورها به جز زمانی که علاقهمند به نشان دادن حُسن نیت خود باشند، اجازه عبور هواپیماهای کشوری را که با آن رابطه سیاسی و اقتصادی ندارند، از آسمان سرزمین خود صادر نمیکنند.
«جرد کوشنر»، مشاور رییسجمهوری امریکا و داماد او از مسافران این هواپیما بود. کوشنر بلافاصله پس از پیاده شدن، در حالی که هنوز روی باند فرودگاه ابوظبی بود، ایران را بزرگترین تهدید برای منطقه خواند.
«رابرت اوبراین»، مشاور امنیت ملی کاخ سفید و دیگر سرنشین پرواز تلآویو به ابوظبی، بر این نکته پای فشرد که امریکا، اسرائیل و امارات اتحادی سه گانه در برابر جمهوری اسلامی ایران تشکیل خواهند داد.
حکومت ایران عادی سازی روابط امارات و اسرائیل را به سبک خاص «علی خامنهای»، رهبر جمهوری اسلامی که انتقاد و حملات لفظی است، محکوم کرده است. اما به دلیل نیاز شدیدی که اقتصاد تحریمزده ایران به همکاری با امارات دارد، رابطهاش را با این کشور که قبلا به سطح کاردار تنزل پیدا کرده بود، کاهش نداده است.
عبور پرواز شرکت هواپیمایی العال از تلآویو به ابوظبی و عبور از آسمان عربستان سعودی، پیام مهمی برای کشورهای منطقه، از جمله ایران دارد.
«بنیامین نتانیاهو»، نخست وزیر اسرائیل پیش از این گفته بود کشورهای عربی و مسلمان دیگر برای عادی سازی روابط با اسرائیل معطل فلسطینیها نخواهند شد.
امارات پس از مصر و اردن، سومین کشور عربی و مسلمان است که اسرائیل را به رسمیت میشناسد و با این کشور رابطه کامل سیاسی برقرار میکند. جمهوری اسلامی ایران این کار را «خیانت به آرمان فلسطین» خوانده اما واقعیت این است که کشورهای مسلمان عربی دیگری هم در صف عادی سازی روابط با اسرائیل هستند.
عربستان سعودی با دادن اجازه استفاده از آسمان این کشور به هواپیمای اسرائیلی، علامتی به کشورهای اطراف فرستاده است که میتوان آن را کمک به تسریع گسترش روابط اسرائیل و امارات تعبیر کرد. تا پیش از این، اسرائیل دشمن مشترکی برای جهان اسلام بود که جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی درباره آن توافق داشتند. اما در سالهای اخیر جای ایران و اسرائیل عوض و جمهوری اسلامی مشترکا به هدف عربستان و اسرائیل بدل شده است.
در حالی که روابط سیاسی و اقتصادی عربستان سعودی و ایران نزدیک به پنج سال است به طور کامل قطع شده، نزدیک شدن عربستان و اسرائیل به یکدیگر، خبر خوبی برای حاکمان ایران نیست.
عمان که نزدیکترین کشور به جمهوری اسلامی ایران در میان اعراب خلیج فارس است و در آخرین ماههای حیات «سلطان قابوس»، پادشاه وقت این کشور، میزبان نتانیاهو بود، از صلح میان امارات و اسرائیل استقبال کرده است. عمان در چهار دهه گذشته نقش بسیار مهمی در تعدیل تنشها بین ایران و کشورهای غربی داشته است. سلطان قابوس که تاج و تخت و یکپارچگی عمان را مدیون کمک نظامی شاه ایران در جریان جنگ «ظفار» میدانست، از هیچ تلاشی در دوره حیات خود برای کمک به ایران فروگذار نکرد.
توافق هستهای «برجام» که مهمترین مصالحه جمهوری اسلامی و دولتهای قدرتمند جهانی، از جمله امریکا بود، با کمک غیرقابل انکار سلطان قابوس به دست آمد. اما جانشین او در چند ماهی که به پادشاهی عمان رسیده است، دیگر خود را وامدار ایران نمیداند و نشانههای واضحی در دست است که تمایل دارد سیاستی همچون امارات با اسرائیل در پیش گیرد.
تا همین جا هم عادی سازی روابط امارات و اسرائیل و آغاز همکاریهای اقتصادی میان دو کشور به معنای آن است که کشتیهای تجاری اسرائیل به زودی برای استفاده از بنادر امارات وارد آبهای خلیج فارس خواهند شد. برای ورود به خلیج فارس، کشتیها باید از تنگه هرمز عبور کنند که در حاکمیت مشترک ایران و عمان قرار دارد. پس نقش عمان برای اسرائیلیها بسیار مهم است.
ایران عبور ترانزیت کشتیها از تنگه هرمز با پرچم کشورهای غیرمتخاصم را به رسمیت میشناسد اما این وضع شامل اسرائیل نمیشود. احتمالا آغاز سفر کشتیهای تجاری با پرچم اسرائیل به بنادر امارات که برای آن باید از آبهای ایران عبور کنند، یکی از تنشهای محتمل در آینده است. اگر عادی سازی روابط اسرائیل و امارات به مدلی برای کشورهای حوزه خلیج فارس بدل شود، به معنای آن است که باید منتظر دورتر شدن مواضع همسایه شمالی خلیج فارس با کشورهای جنوبی آن بود.
ایران در سال نخست تشکیل کشور اسرائیل، با حمایت از حقوق فلسطینیان، مخالف تاسیس اسرائیل بود و از معدود کشورهایی شد که به درخواست عضویت اسرائیل در سازمان ملل متحد رای منفی داد. اما به فاصله کوتاهی، موجودیت این کشور را در سال ۱۳۲۸ به صورت «دو فاکتو» (بالفعل) به رسمیت شناخت. این در حالی است که مردمان دو سرزمین پیوندی باستانی با یکدیگر دارند. برخی از مکانهای مقدس یهودیان در ایران محل زیارت مسافران و زائران اسرائیلی بوده است.
با درک واقعیتهای موجود، ایران تا پیش از انقلاب بهمن ۱۳۵۷، روابط سیاسی و اقتصادی گستردهای با اسرائیل برقرار کرده بود و هم زمان از حقوق فلسطینان هم به عنوان یک کشور اسلامی دفاع میکرد. از نمادهای همکاری دو کشور، پروازهای منظم هواپیمایی العال بین ایران و اسرائیل بود.
العال همان شرکتی است که دهم شهریور ۱۳۹۹ پروازی تاریخی از تلآویو به ابوظبی انجام داد و به روی آن به سه زبان عربی، انگلیسی و عبری کلمه صلح نوشته شده است. دفتر این شرکت هواپیمایی در تهران یکی از اولین محلهایی بود که در دو هفته اول انقلاب تعطیل شد. حالا نزدیک ۴۲ سال از آن روزها میگذرد و پرواز چندانی به فرودگاه بینالمللی تهران که نام بنیانگذار جمهوری اسلامی را بر خود دارد، ندارد اما پروازش را به منطقه گسترش داده است.
راه حل دو کشوری، یعنی تاسیس فلسطین در مرزهای مورد تایید سازمان ملل، سیاستی که جمهوری اسلامی با آن به شکلهای مختلف مخالفت نشان داده، بیشتر از هروقت دیگری دور از دسترس است. فلسطینیها نیز وضعیت بهتری از زمانی که ایران کشور اسرائیل را به صورت مشروط به رسمیت میشناخت، ندارند.
در صورتی که عادی سازی روابط امارات و اسرائیل به هر نحوی به وضعیت فلسطینیها کمک کند و از شدت تنشها در منطقه خاورمیانه بکاهد، جمهوری اسلامی بیش از تمام سالهای حیاتش در منطقه تنها و منزوی خواهد شد.
مطالب مرتبط:
ایران به سبک مخصوص خامنهای رابطه امارات و اسرائیل را محکوم کرد
چرا عمان تا این اندازه به ایران وفادار است؟
شگفتیهای ناشنیده از سیاست ایران در برابر اسراییل
مجلس کلیات طرح مقابله با اقدامات خصمانه اسراییل را تصویب کرد
صلح اسرائیل و فلسطینیها نزدیک است؟
۴۰ سالگی قرارداد صلح مصر و اسرائیل، خیابان خالد اسلامبولی در تهران و باقی قضایا
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر