«محمدجواد آذری جهرمی»، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات روز دوشنبه ۲۹اردیبهشت۱۳۹۹، در پایان جلسه شورای عالی فضای مجازی مدعی شد: «تا ۱۴۰۴ اندازه اقتصاد دیجیتال ایران ۱۰ درصد کل اقتصاد کشور میشود.»
آذری جهرمی همچنین در توییتی که چند ماه قبل با اشاره به مصوبه شورای عالی فضایی منتشر کرده بود، با استفاده از ترکیب «یک هدفگذاری خوب» نوشته بود: «اولین هدفگذاری مهم برای جایگزینی اقتصاد نفتی با اقتصاد استارتآپی.» به گفته وزیر ارتباطات، «اقتصاد دیجیتال در سه سال اخیر، بهاندازه معادل هر چه این اقتصاد در طول تاریخ سهم کسب کرده بود، رشد کرد. صداوسیما این دستاوردها را سانسور میکند.»
اما واقعا سهم اقتصاد دیجیتال از کل اقتصاد ایران چقدر است؟ روند تغییرات سهم این اقتصاد در سالهای اخیر چگونه بوده است که آذری جهرمی را تا این اندازه نسبت به آینده اقتصاد دیجیتال امیدوار کرده است؟
برای بررسی این موارد و رسیدن به پاسخ به این پرسشها، بد نیست که در ابتدا خیلی کوتاه به تعریف «اقتصاد دیجیتال» بپردازیم.
اقتصاد دیجیتال در تعریفی ساده و فراگیر، اقتصادی است که ایجاد ارزش در آن مبتنی بر فناوریهای دیجیتال باشد و محور اصلی آن را ارتباطات و زیرساختهای مبتنی بر فناوری دیجیتال تشکیل دهد. در این تعریف ارزشافزوده بخشهای زیرساخت ارتباطات و مخابرات، تولید تجهیزات دیجیتال و ارتباطاتی، خدمات دهندگان بخش اینترنت، خدماتدهندگان حوزههای بانکداری و پرداخت آنلاین و دیجیتال و بخشهای بازرگانی برخط اعم از فروشگاههای آنلاین نیز بهعنوان بخشهایی از اقتصاد دیجیتال محاسبه میشود.
اگرچه نخستین مباحث مربوط به حوزه اقتصاد دیجیتال در جهان به سال ۱۹۹۵ بازمیگردد اما اقتصاد دیجیتال به معنای امروزین آن از سال ۲۰۱۶ در سراسر جهان به کار گرفته شده است که حتی از آن با عنوان انقلاب چهارم صنعتی یاد میشود.
این انقلاب با توسعه فناوریهای دیجیتال آغاز شد و با در دسترس قرار گرفتن همگانی این فناوریها گسترش یافت، با این حساب رشد این بخش در دو سه سال اخیر در اقتصاد ایران بهاندازه تمام تاریخ خیلی اتفاق عجیبی نیست، چراکه اصولا اقتصاد دیجیتال مبحثی جدید در اقتصادهای جهان به شمار میآید.
براساس گزارش سالانه اتحادیه بینالمللی ارتباطات از راه دور (اتحادیه بینالمللی مخابرات) آی تی یو ITU که نهادی وابسته به سازمان ملل متحد است، رتبه ایران در سال ۲۰۱۷ میلادی در میان ۱۷۶ کشور جهان از نظر شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات، رتبه ۸۱ بوده است، در گزارش سال ۲۰۱۶ این اتحادیه، رتبه ایران ۸۵ بود که نشان از بهبود رتبه ایران دارد.
در سال ۲۰۱۷ میلادی ایران با کسب امتیاز ۵.۰۴ از ۱۰ پس از کشورهای اوکراین و چین و بالاتر از سنت وینسنت و بوسنی و هرزگوین قرار گرفت.
از نظر رشد امتیاز کسبشده، ایران در سال ۲۰۱۷ میلادی دومین کشور جهان از نظر تغییر امتیاز کسبشده در یک سال، پس از نامیبیا بود. در این سال امتیاز ایران از ۵.۰۴ به ۵.۵۸ ارتقا یافته است. در این رتبهبندی جهانی ایران در منطقه آسیا-پاسیفیک دستهبندی میشود، رتبه ایران در میان ۳۴ کشور این منطقه در گزارش سال ۲۰۱۷ آی تی یو، رتبه ۱۲ جدول بود.
تفاوت سهم ارزشافزوده «فناوری اطلاعات IT» و «فناوری اطلاعات و ارتباطات ICT» در چیست؟
آذری جهرمی در توییت دیگری با انتشار چهار نمودار، روند رشد «اقتصاد دیجیتال» در سالهای ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ و پیشبینی ۱۳۹۸ را به تصویر کشیده است.
در سه نمودار از این چهار نمودار، تغییرات سهم ارزشافزوده «اطلاعات»، «فناوری اطلاعات» و «فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)» از تولید ناخالص داخلی ایران، به تفکیک نمایش داده شده است.
پرسشی که مطرح میشود این است که تفاوت سهم ارزشافزوده «فناوری اطلاعات IT» و «فناوری اطلاعات و ارتباطات ICT» در چیست که مجزا اعلام شده و درمجموع سهمها، جداگانه محاسبه شده است؟
در یکی از نمودارهای چهارگانه، تغییرات رشد سهم «مجموع لایههای اقتصادی دیجیتال» از تولید ناخالص داخلی ایران به تصویر کشیده شده است، بهطوریکه سهم مجموع لایههای اقتصادی دیجیتال از ۳٫۸ درصد سال ۱۳۹۵ به ۵٫۵ درصد در سال ۹۷ افزایش یافته است و پیشبینیشده که سهم «مجموع لایههای اقتصادی دیجیتال» در سال ۱۳۹۸ به ۶٫۵ درصد از تولید ناخالص داخلی ایران برسد.
اما وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در شهریور ۱۳۹۸ گزارشی از عملکرد این وزارتخانه در حوزه ICT (فناوری اطلاعات و ارتباطات) منتشر کرد که با اعداد و ارقام این گزارش جدید مطابقت و همخوانی ندارد، در گزارش شهریورماه پارسال سهم بخش ICT یا فناوری اطلاعات و ارتباطات از تولید ناخالص داخلی در سال ۱۳۹۵، رقمی در حدود ۱٫۵۲ درصد اعلام شده بود، حالآنکه سهم این بخش یعنی ICT از تولید ناخالص داخلی در گزارش جدید وزارت ارتباطات برای سال ۱۳۹۵، ۲٫۲۴ درصد ارزیابی شده است.
اما اگر همین اعداد و ارقام مندرج در گزارش جدید محمدجواد آذری جهرمی را صحیح و درست فرض کنیم، به نظر میرسد سهم ۱۰ درصدی اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۱۴۰۴ چندان دور از دسترس نیست، نرخ رشد سهمگیری این بخش از سال ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸، رشدی ۷۱ درصدی بوده است اگر همین روند در سالهای بعدی تا ۱۴۰۴ ادامه یابد، سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص داخلی به بیش از ۱۱ درصد خواهد رسید.
این پیشبینی با این فرض ارایه میشود که اعداد و ارقام منتشرشده در گزارش جدید وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، اطلاعات درستی باشد، هرچند که دستکم در مورد سهم بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات از تولید ناخالص داخلی در سال ۱۳۹۵ که در گزارش پیشین وزارت ارتباطات در شهریور ۱۳۹۸ منتشر شده بود، مغایرتهایی وجود دارد.
آذری جهرمی همچنین در بخشی از سخنان خود به هدفگذاری وزارت ارتباطات برای جایگزین کردن «اقتصاد نفتی» با «اقتصاد دیجیتال» اشاره کرده بود.
برخی رسانهها، حتی زمان تحقق این هدف را به نقل از وزیر ارتباطات «بهزودی» اعلام کردهاند.
براساس گزارش مرکز آمار ایران، سهم ارزشافزوده بخش «استخراج نفت و گاز طبیعی» بهطور میانگین در بازه زمانی سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۷، بیش از ۱۷٫۵ درصد بوده است.
این سهم در سالهای قبل از اعمال تحریمهای آمریکا علیه اقتصاد ایران بیش از ۲۵ درصد بود، بهطور مثال در سال ۱۳۹۰، سهم این بخش از کل اقتصاد ایران به ۲۵.۴ درصد میرسید اما در سال ۱۳۹۴ سهم ارزشافزوده بخش استخراج نفت و گاز طبیعی حداقل شد و به ۱۰.۹ درصد از کل ارزشافزوده ایجادشده در اقتصاد ایران بالغ شد.
اما همین میانگین سهم ۱۷٫۵ درصدی نیز بالاتر از پیشبینی ۱۰ درصدی رسیدن سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص داخلی در سال ۱۴۰۴ است و بعید است اقتصاد دیجیتال بهزودی و بهراحتی جای اقتصاد نفتی و سهم بخش نفت از اقتصاد ایران را بگیرد.
مطالب مرتبط:
عدم اعتماد عمومی به شرکتهای فناوری داخلی؛ مشکل بزرگ اقتصاد دیجیتال ایران
دوره کار یدی تمام شده؛ گفتوگو با یک جوان بیتکوین باز در ایران
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر