به‌تازگی نسخه‌ای از نامه گروهی از کارکنان شرکت «ستاره سفیران آینده» وابسته به سایپا به دست «ایران‌وایر» رسیده که ابعاد بحران اداری و مالی در این شرکت را به تصویر کشیده است. قضاوت درباره درستی اتهاماتی که به مدیران این شرکت وارد شده، غیرممکن و خارج از حوصله و صلاحیت این گزارش است، اما آنچه در ادامه می‌خوانید تحلیلی درباره ساختار پیچیده‌ای است که باعث شکل‌گیری حیاط خلوت‌های بزرگ در بنگاه‌های دولتی و نیمه‌دولتی شده است.
ساختار پیچیده یک شرکت
ساختار اداری شرکت‌های دولتی در ایران آن‌قدر پیچیده است که گاهی سر درآوردن از یک موضوع ساده، بسیار پیچیده می‌شود.
به‌عنوان‌مثال، «ستاره سفیران آینده» یک شرکت سهامی خاص است که بخش بزرگی از نیروی انسانی یکی از دو خودروساز بزرگ دولتی در ایران را تامین می‌کند. در سایت این شرکت آمده است که «ستاره سفیران آینده در سال ۱۳۸۷ در راستای اهداف گروه خودروسازی سایپا، در هلدینگ سرمایه‌گذاری کارکنان سایپا و با ماموریت ارایه طیف متنوعی از خدمات تاسیس گردید»، اما ظاهرا مهم‌ترین وظیفه یا آن طور که در سایت این شرکت نوشته شده «رسالت وجودی» آن تامین نیروی انسانی است. در این سایت از ۷ هزار پرسنل صحبت شده و در نامه برخی کارکنان این شرکت از ۸ هزار پرسنل صحبت به میان آمده است. این حجم از نیروی انسانی حتی در مقیاس سایپا هم عدد بزرگی است. چیزی حدود یک‌پنجم کل کارکنان دومین شرکت پرجمعیت ایران.
گردش مالی
در آخرین گزارش حسابرسی این شرکت به تاریخ ۳۰دی۱۳۹۷، مجموع دارایی‌های جاری و غیرجاری این شرکت بیش از ۱۱۴ میلیارد تومان و جمع کل بدهی‌های جاری و غیرجاری آن حدود ۱۰۴ میلیارد تومان محاسبه شده است. گردش مالی شرکت حدود ۳۰۰ میلیارد تومان بوده است که ۲۸۸ میلیارد تومان هزینه بوده است. اگر فرض کنیم همه این هزینه بین ۷ هزار پرسنل به‌طور مساوی تقسیم شده باشد در سال ۱۳۹۷ به هر نفر در ماه حدود ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان رسیده است.
این رقم، اگرچه کمی بیشتر از میانگین دریافتی کارمندان (رسمی، پیمانی و قراردادی) دولت در سال ۱۳۹۷ (حدود ۳ میلیون تومان) است اما تفاوت معنی‌داری ندارد.
سمیکو؛ گروه سرمایه‌گذاری کارکنان
اما رابطه ستاره سفیران آینده با سایپا چگونه است؟ روی کاغذ این رابطه خیلی پررنگ نیست. مالکان اصلی شرکت درواقع کارکنان سایپا هستند که بخش عمده سهام شرکت مادر ستاره سفیران را در اختیار دارد.
ستاره سفیران آینده یکی از ۸ زیرمجموعه «شرکت گروه سرمایه‌گذاری کارکنان سایپا (سمیکو)» است. این شرکت در سال ۱۳۸۶ به ثبت رسیده است. عمده سرمایه این هلدینگ توسط کارکنان سایپا تامین می‌شود چنانکه براساس مصوبه هیات مدیره سایپا ۴ درصد از حقوق پرسنل و ۳ درصد توسط شرکت‌های گروه به حساب سمیکو واریز می‌شود. با این حساب، ۶۱ درصد سهام این هلدینگ برای کارکنان و ۳۹ درصد در اختیار شرکت سرمایه‌گذاری سایپا است که خود یکی از شرکت‌های زیرمجموعه «شرکت سرمایه‌گذاری سایپا» محسوب می‌شود.
گروه سرمایه‌گذاری سایپا
«شرکت سرمایه‌گذاری سایپا» همان «گروه سرمایه‌گذاری سایپا» است که مهم‌ترین هلدینگ دومین خودروساز بزرگ ایران به شمار می‌رود. این شرکت که سابقه تاسیس آن به دهه ۴۰ برمی‌گردد در ابتدا کارخانه رنگ‌سازی بود که فعالیت خود را ۱۰ سال پیش از انقلاب آغاز کرده و بود و تا سال ۱۳۸۳ به‌عنوان یک کارخانه تولیدی مشغول به فعالیت بود. معلوم نیست این کارخانه کی به تملک سایپا درآمده، اما از سال ۱۳۸۳ تبدیل به یک «شرکت تخصصی در زمینه مدیریت بازار سرمایه» شده و از سال ۱۳۹۰ رسما به «گروه سرمایه‌گذاری سایپا» تغییر نام داده است.
در این سایت هیچ اثری از نام سمیکو یا گروه سرمایه‌گذاری کارکنان سایپا یا ستاره سفیران آینده دیده نمی‌شود. همان‌طور که در سایت گروه خودروسازی سایپا هم نامی از این شرکت‌ها نیست. این در حالی است که در ساختار مالی و اداری سایپا این شرکت‌ها نقش بسیار مهم و تعیین‌کننده‌ای دارند.
واگذاری سهام «سایپا» به «سایپا»
طبق گزارش عملکرد سایپا در سال ۱۳۹۷ بیش از ۸۰ درصد سهام سایپا در اختیار ۶ سهامدار عمده است که از این میان اکثر این سهام‌داران زیرمجموعه خود سایپا به‌حساب می‌آیند.
۱۰ درصد سهام کل سایپا در اختیار سمیکو یا همان «گروه سرمایه‌گذاری کارکنان سایپا» است؛ اما درواقع ۲۳ درصد سهام سایپا به این مجموعه اختصاص دارد. سهم «پیشگامان بازرگانی ستاره تابان» و «تجارت الکترونیک خودرو تابان» هم روی‌هم حدود ۱۳ درصد است. هر دو این شرکت‌ها زیرمجموعه گروه سرمایه‌گذاری کارکنان هستند. از سوی دیگر ۱۶ درصد سهام هم در اختیار «سرمایه‌گذاری گروه صنعتی رنا» قرار دارد که سهامدار اصلی آن هلدینگ سایپا است.
اگر سهم خرده‌سهام‌داران را هم در نظر بگیریم به این نتیجه می‌رسیم که بیش از ۴۰ درصد سهام سایپا در اختیار سایپا قرار دارد. شرکتی که البته از سال ۱۳۷۸ روی کاغذ غیردولتی شده و ۵۱ درصد سهام آن در بورس عرضه شده است، اما در واقعیت از این دست به آن دست شده و مالکیت سایپا میان سایپا و چند شرکت دیگر تقسیم شده است.
زمینه‌سازی برای فساد اداری و مالی
چنین ساختار مالی در نگاه ساده خنده‌دار و عجیب به نظر می‌رسد، اما همین پیچیدگی عجیب و خنده‌دار
باعث افزایش عمق فساد و ایجاد حیاط خلوت‌های سازمان‌یافته شده است.
خوش‌بینانه نگاه کنیم دلیل ذاتی و فلسفی چنین ساختاری قوانین بی‌حساب‌وکتاب و تصمیمات عجولانه و غیرمسئولانه‌ای است در سطوح کلان سیاست‌گذاری اقتصادی گرفته می‌شود. اما این خطاها در عالم واقع منجر به شکل‌گیری شبکه سازمان‌یافته‌ای از فساد اداری و مالی در ایران شده است.
در یک ساختار منظم شکایت گروهی از کارکنان و ارایه گزارش تخلف اداری و مالی مدیران در بنگاه‌های بزرگ به‌راحتی قابل‌پیگیری و راستی‌آزمایی است، اما در ساختار به‌هم‌ریخته و فاسد اداری ایران این کار غیرممکن است. دقیقا معلوم نیست که چه اتفاقاتی در شرکت‌های اقماری، بنگاه‌های بزرگ مثل سایپا در جریان است. چه گروه‌ها و دارودسته‌‌هایی تشکیل می‌شوند و نحوه زدوبند آن‌ها چگونه است؟ سازوکار نیروگیری گروه‌ها چگونه است؟ چه حجمی از پول به چه صورتی جابجا می‌شود و...
مطالب مرتبط:
آیا شهروندان هم می‌توانند از متهمان ایران خودرو و سایپا شکایت کنند؟
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر