جمهوری اسلامی ایران دارای یک قانون ملی به کارگیری سلاح توسط ماموران نیروهای مسلح است. این قانون دارای نواقص جدی است که هر ایرانی باید از آن آگاه باشد.
قانون به کارگیری سلاح شامل حال چه کسانی است؟
این قانون تمام شهروندان ایرانی داخل و مسافران و اتباع غیرایرانی که در خاک کشور هستند را در بر میگیرد اما اجرای آن وظیفه نیروها و ماموران مسلح جمهوری اسلامی ایران است.
نیروهای مسلح چه کسانی هستند؟
جمهوری اسلامی ایران دارای نیروهای مسلح چندگانهای است، نیروی انتظامی یعنی پلیس، نیروهای نظامی شامل نفرات ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروهای شبه نظامی یعنی اعضای بسیج.
فرمانده اصلی این نیروها، فرمانده کل قوا است که در حال حاضر آیتالله «علی خامنهای» است. قانون به کارگیری سلاح در ایران به غیر از این نیروها، شامل ماموران مسلح وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی و یگان حفاظت سازمان محیط زیست یا محیط بانان هم میشود.
ماموران مسلح چه زمانی اجازه شلیک دارند؟
در داخل خاک ایران قانون به ماموران مسلح اجازه داده است تا در چند وضعیت خاص از سلاح خود استفاده و تیراندازی کنند؛ برای دفاع از خود در برابر مهاجمی که با سلاح گرم یا سرد حمله کرده است یا در برابر مهاجم غیرمسلحی که طوری حمله کند که بدون به کارگیری سلاح، امکان دفاع از خود یا دیگر شهروندان تحت حمله وجود نداشته باشد.
قانون به ماموران مسلح اجازه داده برای دستگیری سارق، راهزن، کسی که دست به تخریب و ترور زده یا از زندان فرار کرده و یا به طور غیرقانونی از مرزهای کشور عبور کرده است، دست به سلاح ببرد و شلیک کند. در صورتی که چنین فردی در خودرو قرار داشته باشد یا خودرویی کالای قاچاق یا دزدی حمل کند هم ماموران اجازه شلیک گلوله به آن خودرو را دارند.
به غیر از اجازه شلیک در چنین وضعیتی، ماموران مسلح برای حفاظت از اماکن نظامی و ساختمانهای حساس دولتی، از جمله مکانهایی که اسناد طبقهبندی شده در آنها نگهداری می شوند و حفاظت از سلاحی که در اختیار آنها است هم اجازه استفاده از سلاح و شلیک گلوله دارند.
آیا اجازه استفاده از سلاح، بیقید و شرط است؟
خیر. ماموران مسلح در صورتی اجازه دارند از سلاح خود در مواردی که گفته شد استفاده کنند که چارهای جز این کار نداشته باشند؛ برای نمونه، وقتی ماموران مسلح اخطار «ایست» میدهند و به طور مثال مهاجم این دستور را اجرا میکند، دیگر نباید به سوی او شلیک شود.
آیا شلیک گلوله به هر نحوی مجاز است؟
به فرض ضرورت استفاده از سلاح، قانون به ماموران اجازه نداده است تا به هر شکلی که میخواهند، به سوی هدف تیراندازی کنند. در صورتی که نیروهای مسلح چارهای جز به استفاده از سلاح نداشته باشند، قوانین فعلی ایران میگویند ابتدا باید تیرهوایی شلیک کنند، سپس تیراندازی کمر به پایین انجام شود و بعد از آن کمر به بالا هدف قرار بگیرد.
چه کسی میتواند اجازه شلیک صادر کند؟
به جز آیتالله علی خامنهای به عنوان فرمانده کل قوای مسلح، فرماندهان ارشد نیروی انتظامی، ارتش، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی مقاومت بسیج، فرماندهان میدانی نیروهای مسلح از جمله پلیس و ماموران وزارت اطلاعات میتوانند دستور شلیک تیر صادر کنند.
وزیر کشور جمهوری اسلامی ایران به عنوان جانشین فرمانده کل قوا در نیروی انتظامی، استانداران که رییس شورای تامین استانها هستند و فرمانداران که همین سمت را در سطح شهرها دارند هم میتوانند دستور شلیک تیر بدهند.
قانون ایران در به کارگیری سلاح کامل است؟
قانون به کارگیری سلاح توسط ماموران نیروهای مسلح مربوط به سال ۱۳۷۳، یعنی ربع قرن پیش و در زمان ریاست جمهوری «اکبر هاشمی رفسنجانی» است و از آن زمان تاکنون در مورد آن بازنگری نشده است. این قانون در زمان تصویب هم پیشرو نبوده چرا که از مقررات بینالمللی زمان خود عقب است و حتی موادی از آن در تناقض با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران قرار دارد؛ به طور مثال، این قانون به نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران اختیار داده است برای کنترل راهپیماییهای «غیرقانونی»، از سلاح استفاده کنند بدون این که مشخص کند راهپیمایی غیرقانونی چیست.
«قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران» میگوید تجمع و راهپیمایی بدون حمل سلاح، آزاد است. در صورتی که مقامهای حکومتی بدون توجه به این اصل، هر تجمعی را که بدون مجوز وزارت کشور باشد، غیرقانونی میدانند. در حالی که برداشت آنها خلاف قانون اساسی است که باید بالاتر از هر مصوبه دیگری قرار داشته باشد.
قانون ملی به کارگیری سلاح چه مشکلات و نقایصی دارد؟
به جز تعارض برخی از مفاد این قانون با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قانون به کارگیری سلاح امکان استفاده از سلاح در برابر افراد غیر مسلح را نه تنها منع نمیکند که حتی اجازه شلیک به آنها را صادر کرده است.
بر اساس مقررات بینالمللی، اصل جهانی «حمایت از حق حیات» اساسیترین حق انسان است و دولتها وظیفه دارند از جان اتباع خود و دیگر شهروندانی که در خاک آنها حضور دارند، حمایت کنند. اما قانون به کارگیری سلاح توسط ماموران مسلح جمهوری اسلامی در روح و متن خود به این اصل بیاعتنا است.
خودداری تا حد امکان از شلیک به سر و دیگر اعضای حیاتی و حساس بدن در این قانون ذکر نشده است و معلوم نیست در چه مواردی ماموران اجازه ندارند از شلیک به بالای کمر استفاده کنند که حیات فرد را با مخاطره جدی مواجه میکند؛ مثلا این قانون به ماموران مسلح اجازه داده است که «سارق» را هدف گلوله قرار دهند. اما منظور از سارق در این قانون مشخص نیست و میتواند سارق مسلح مهاجم از موزههای ایران تا سرقتهایی همانند جیببری یا سرقتهای کوچک از فروشگاههای مواد غذایی را شامل شود.
قانون فعلی با چه تعهدات بینالمللی ایران در تعارض است؟
قانون به کارگیری سلاح توسط ماموران مسلح جمهوری اسلامی هیچ تفکیک دقیقی از جمعیت غیر نظامی و افراد مسلح ندارد و به ماموران اختیارات یکسانی برای استفاده از سلاح و شلیک گلوله به سوی شهروندان غیر مسلح و افراد دارای سلاح داده است. در صورتی که مطابق تعهدی که ایران در «کنوانسیون بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی» سازمان ملل متحد دارد، باید از «حق حیات» یا حق زندگی شهروندان ایرانی فعالانه «حمایت» کند.
مطابق تفسیر «کمیته حقوق بشر» سازمان ملل (که بعدا نام آن به «شورای حقوق بشر» تغییر کرد)، حمایت از حق حیات چنان اساسی و بنیادین است که حتی در شرایط جنگی استثناپذیر و تعطیل بردار نیست. در حالی که در سرکوب اعتراضات آبان ۱۳۹۸ ایران این اصل نادیده گرفته شده است.
شلیک گلوله به سمت شهروندان معترض غیرنظامی که در قانون به کارگیری سلاح توسط ماموران جمهوری اسلامی آورده شده، در تعارض با قانون اساسی جمهوری اسلامی و بالاتر از آن، نقض تعهدات بینالمللی ایران و از بیرحمانهترین شکلهای محروم کردن مردم از حق حیات است.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر