پس از گذشت ۱۳ روز از اعتراضهای گسترده در کشور، واکنش «محمد خاتمی»، رییسجمهوری سابق ایران به این اعتراضات منتشر شد؛ واکنشی که ممکن است از نظر خود او، جسورانه و متفاوت با برخی از نظرات اصلاحطلبان باشد اما تناسبی با وضعیت این اعتراضات ندارد.
در روزهای گذشته برخی از کاربران شبکههای اجتماعی این سکوت خاتمی را به سخره گرفته بودند؛ به ویژه وقتی برای فوت خواهر «حسن روحانی» پیام تسلیت فرستاد. گروهی از این کاربران به تمسخر نوشتند: «خاتمی سکوت خود را شکست!»
محمد خاتمی روزهای گذشته را «تلخ» و «نفسگیر» خوانده و با خانوادههای معترضان و همچنین نیروهای امنیتی کشته شده ابراز همدردی کرده است: «عمیقاً از جانباختن عدهای از هموطنانم متأسف و دردمندم و به مردم ایران تسلیت میگویم.»
او دلیل این اعتراضات را موضوعاتی چون «نارضایتی»، «فقر» و «تبعیض» خوانده و خواستار «اصلاحات اساسی» در رویکردهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و بینالمللی شده است.
پیش از سخنان خاتمی نیز اصلاحطلبان به دلیل همراهی با حاکمیت در حمله به معترضان، مورد انتقاد بودند. بیانیه خاتمی هر چند متفاوت از مواضع اصلاحطلبان است و تلاش میکند با معترضان تا حدودی همدلی کند اما برای فضای تند این روزها قانع کننده نیست.
بحثها درباره بیانیه خاتمی و اصلاحطلبان اما محدود به فضای مجازی بود زیرا عملا فضای اعتراضهای اخیر به طور کلی خارج از فضای سیاسی مرسوم در ایران و حتی در خارج از کشور بوده است.
اگر در اعتراضات دی ۱۳۹۶، شعار «اصلاحطلب، اصولگرا، دیگه تمومه ماجرا» نماد اعتراضات شد، در اعتراضات اخیر به گران شدن بنزین در کشور، معترضان کمتر شعار میدادند و درگیری با نیروهای امنیتی بر فضای اعتراضات بیشتر حاکم بود.
این برخوردها شاید از آن جهت رخ میدادند که نیروهای امنیتی از ابتدا پاسخ تجمعات را با گلوله دادند. از سوی دیگر، معترضان نیز نسبت به دی ۱۳۹۶خشمگینتر بودند. در این فضا اما عملا گروههای سیاسی داخل شانسی برای عرض اندام در بین معترضان نداشتند.
به گفته وزیر کشور ایران، این اعتراضات در نقاط «حاشیهنشین» رخ داده است که اصلاحطلبان دورههای گذشته کمتر بر روی آنها سرمایهگذاری کردهاند و این مناطق را بیشتر پایگاه افرادی چون «محمود احمدینژاد» میدانستند.
شبیه همین موضوع در اعتراضات دی ماه ۱۳۹۶ نیز رخ داد و عملا اصلاحطلبان در برابر اعتراضات غافلگیر شدند. در همان زمان، «مجمع روحانیون مبارز» به ریاست محمد خاتمی، معترضان را «عناصر فرصتطلب و عوامل آشوبگر» توصیف کرد.
بقیه اصلاحطلبان نیز مواضع مشابهی داشتند. در آن زمان، تحلیل آنها این بود که این اعتراضات توسط گروههای اصولگرا و برای زمین زدن دولت طراحی شدهاند. آنها اما در مقابل اعتراضات اخیر تحلیلهای متفاوتی دارند وبه نوعی غافلگیر شدهاند. مواضع برخی از آنها شبیه اعتراضات دی ماه است و برخی از درگیری داخلی و سوریهای شدن ایران سخن میگویند.
تحلیل محمد خاتمی درباره این اعتراضات اما تا حدودی متفاوت با اعتراضات دی ماه ۱۳۹۶ است. او این بار تلاش کرده است از فرصت اعتراضات استفاده کند و حاکمیت را خطاب قرار دهد و بگوید: «ضمن هوشیاری نسبت به تهدیدات خارجی در بسیاری از سیاستها و رویکردهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و بینالمللی که منجر به این وضعیت شده است و امکان تکرار آنچه را گذشت ایجاد میکند، بازنگری شده و اصلاحات اساسی در آن صورت گیرد.»
هر چند در این میان خاتمی همچنان بر مرزبندی با معترضان در خارج از کشور و «براندازان» تاکید کرده اما بعید است که این سخنان او با اقبالی از سوی رهبر جمهوری اسلامی مواجه شود.
رییسجمهوری سابق ایران در حالی سعی کرده است مرز خود و معترضان را جدا کند که خود پیش از این اجازه شرکت کردن در مراسمهای سیاسی را نداشته است.
اعتراضات اخیر، مشکل اصلاحطلبان با انتخابات مجلس شورای اسلامی را نیز دو چندان میکند. حتی پیش از اعتراضات نیز «مصطفی تاجزاده»، فعال سیاسی اصلاحطلب گفته بود: «در هیچ دورهای به اندازه امسال میان اصلاحطلبان درباره انتخابات اختلاف نظر وجود نداشته است.»
در این میان، محمد خاتمی که با دو «تَکرار میکنم» خود مسوول انتخابات مجلس و انتخاب دوباره «حسن روحانی» شناخته میشود نیز کار سختتری پیش رو دارد. او در انتخابات مجلس گذشته و ریاستجمهوری، با انتشار ویدیوهایی از مردم خواست پای صندوقهای رای بروند. خاتمی در انتخابات مجلس از مردم خواسته بود به لیست اصلاحطلبان به طور کامل رای دهند و روی این موضوع با عبارت «تکرار میکنم» تاکید کرده بود.
او اینک میخواهد مردم را به انتخاب مجلسی تشویق کند که در ماجرای افزایش قیمت بنزین و اعترضات هیچ صدایی از آن بلند نشد.
هنوز چند ماه از تمسخر سخنان خاتمی درباره انتخابات مجلس نگذشته است. او در تیرماه امسال با تاکید بر این که انتخابات نباید تحریم شود، گفته بود: «اصلاحطلبان و مردمِ ناراضی باید فداکاری و از خودگذشتگی کنند و به خاطر ایران پای صندوقها بیایند تا جلوی خطر اصلی گرفته شود.»
این سخنان واکنشهای زیادی را به دنبال داشت. او در مهر ماه امسال در سخنانی جدید گفته بود: «لزوم شرکت در انتخابات، غیر از لیست دادن در انتخابات است. باید شرایطی فراهم شود که بتوان خود را به ارایه لیست قانع کرد.»
پس از این اعتراضات، مشخص نیست که خاتمی و دیگر اصلاحطلبان چهگونه میتوانند حامیان خود را راضی به شرکت در انتخابات کنند. آنها تازه زمانی میتوانند به این مرحله برسند که حاکمیت اجازه حضور نامزدهایشان در انتخابات را بدهد.
اینک محمد خاتمی که مسوول بخشی از ناکارآمدی دولت حسن روحانی و مجلس دهم در مواجهه با حاکمیت شناخته میشود، ترجیح داده است که همچنان موضعی در محدوده حاکمیت داشته باشد؛ موضعی که نه برای معترضان دلگرم کننده است و نه شاید بتواند جایگاه او در ساختار حاکمیت را تغییر دهد. رییس دولت اصلاحات اما شاید همچنان امیدوار است که آیتالله «علی خامنهای» «تَکرار» او را بشنود و تغییری در مواضع خود داشته باشد.
مطالب مرتبط:
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر