هدف خاتمی از طرح آشتی ملی چیست؟

یک روز پس از طرح ایده «آشتی ملی» توسط محمد خاتمی، رییس جمهوری پیشین ایران، «مصطفی تاج زاده»، فعال سیاسی اصلاح طلب هدف این طرح را «نجات ایران» توصیف کرده است.

محمد خاتمی دیروز ظهور «دونالد ترامپ» در امریکا را یک خطر برای ایران عنوان کرده و خواستار آشتی ملی برای با مقابله با تهدیدهای درونی شده بود. او به صراحت گفته است: «در فراهم آوردن این اتحاد، حاکمیت نقش بسیار مهمی دارد.»

منظور خاتمی از حاکمیت، رهبر جمهوری اسلامی است. «حمیدرضا جلایی پور»، فعال سیاسی اصلاح طلب ششم بهمن به روزنامه «اعتماد» گفته است اگر آیت الله خامنه ای بخواهد، خیلی می تواند در تحقق آشتی ملی موثر باشد: «به لحاظ حقوقی و واقعی، نقش رهبری در رسیدن به این امر اساسی است.»

محمدخاتمی هم چنین از مردم ایران دعوت کرده است در راهپیمایی ۲۲ بهمن شرکت کنند، حتی اگر دل‌خور هستند. علی خامنه ای هم دیروز در سخنرانی خود گفته است مردم ایران پاسخ تهدیدهای ترامپ را در راهپیمایی ۲۲ بهمن خواهند داد. اظهارات علی خامنه ای غیرطبیعی نبود ولی سخنان خاتمی از این نظر جالب توجه است که با توجه به محدودیت های سیاسی که در حال حاضر علیه او اعمال می شود، احتمالا خودش اجازه شرکت در راهپیمایی ۲۲ بهمن را نخواهد یافت.

اما پیش از طرح علنی این ایده توسط محمد خاتمی، وب سایت «جهان نیوز» که توسط «علیرضا زاکانی»، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی اداره می شود، در گزارشی نوشت خاتمی درصدد است همراه با چند نفر از اصلاح طلبان، نامه ای به آیت الله علی خامنه ای نوشته و بابت نقش خود در حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ عذرخواهی کند:«]می خواهند[بگویند وضعیت کشور و جهان و شرایط بین الملل طوری است که باید همه به دست هم بدهیم و برای اداره امور همکاری و هم‏یاری کنیم.»

وب سایت جهان نیوز هم چنین خبر داده است برخی چهره های اصلاح طلب مانند مصطفی تاج زاده با این نامه مخالف هستند و نوشتن آن را سبب ایجاد تبعاتی برای خود می دانند.

تاج زاده امروز در گفت وگو با خبرگزاری «ایلنا»، اشاره ای به ارسال نامه نکرده ولی در مورد واکنش های برخی اصلاح طلبان به طرح آشتی ملی خاتمی گفته است: «جوانان اصلاح طلب نگران شدند که مبادا آشتی ملی به معنای دست کشیدن از هویت اصلاح طلبی باشد.»

او عذرخواهی خاتمی را خبری کذب خوانده و گفته است: «اگر اهل چنین کارهایی بودیم، در سال های گذشته که در زندان بودیم، به چنین روش هایی متمسک می شدیم تا خودمان را نجات دهیم و بتوانیم سهمی از حکومت را به خود اختصاص دهیم.»

آشتی ملی طرح تازه ای نیست؛ زمستان ۸۸، «علی مطهری»، نماینده تهران طرحی هفت ماده ای با همین عنوان در مجلس شورای اسلامی مطرح کرد. 
دی ماه ۹۰ نیز «عبدالکریم سروش»، متفکر دینی در نامه ای به علی  خامنه ای، از او خواست نقدپذیر باشد تا مقدمه آشتی ملی فراهم شود.

بهمن ۱۳۹۱، «محمدجواد حجتی کرمانی»، فعال اصلاح طلب در سلسله یادداشت هایی که در هشت قسمت در روزنامه «اطلاعات» منتشر کرد، سناریوی آشتی ملی را ارایه داد. 
دی ماه ۹۴، «حسین انصاری راد»، نماینده مجلس ششم در نامه ای به علی خامنه ای، از او خواست آشتی ملی اعلام کند. 
۲۵ دی ماه ۹۵، ۴۳ زندانی سیاسی، از جمله مصطفی تاج زاده در نامه ای سرگشاده، خواستار آشتی ملی شده بودند. 
در واقع، طرح این ایده از سوی محمد خاتمی اکنون فقط صدای قوی تری به ایده آشتی ملی می دهد.

به موازات طرح آشتی ملی، تلاش های گسترده ای از سوی اصلاح طلبان برای برقراری ارتباط مستقیم با رهبر جمهوری اسلامی در جریان است. 
به گفته «محمد هاشمی»، اصلاح طلبان پس از خلاء هاشمی به این فکر افتاده اند که ارتباط مستقیم و مستقل با «آقا» داشته باشند، مطالب خودشان را بگویند و مطالبات خامنه ای را بشنوند. «محمدرضا تابش»۱۷ بهمن گفته است: «باید تلاش کنیم ارتباط نزدیک با رهبری اتفاق بیفتد... این تقاضا از سوی گروه ها و طیف های مختلف اصلاح طلب خدمت ایشان ارایه شده است. انشاالله که مورد پذیرش قرار گیرد و مکانیسم آن را نیز باید خود ایشان تعیین کنند که به چه صورتی باشد.»

«حسین مرعشی»، سخن گوی حزب «کارگزاران» نیز چنین درخواستی را مطرح کرده است: «بخشی از گروه های سیاسی تقاضا دارند که پس از رحلت آیت الله هاشمی، ارتباط این گروه ها به صورت مستقیم با مقام معظم رهبری برقرار شود. در مرحله اول ما منتظر خواهیم ماند تا نظر مقام معظم رهبری را در این زمینه مشاهده کنیم.» سیاست آشتی با رهبری نیز تازگی ندارد و در طول یک سال و نیم گذشته بارها از سوی اصلاح طلبان مطرح شده است. در حال حاضر با مرگ آیت الله هاشمی رفسنجانی و در آستانه انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای اسلامی شهر، اصلاح طلبان با بلند کردن صدای آشتی ملی و ارتباط مستقیم با رهبری، می کوشند پیام هایی مسالمت جویانه برای کاهش تبعات منفی خلاء هاشمی ارسال کنند. آن ها برای جانشینی هاشمی، «علی اکبر ناطق نوری» را پیشنهاد کرده اند. 
دی ماه ۹۱، «صادق زیباکلام»، ناطق نوری را بهترین گزینه برای آشتی ملی معرفی کرده بود. ایده او این بود که اصلاح طلبان از ناطق نوری حمایت کنند تا رییس جمهوری شود و آشتی ملی را جلو ببرد. حالا احتمالا ایده آن ها این شده که از طرح هایی چون آشتی ملی حمایت کنند تا ناطق نوری رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام و جانشین هاشمی شود.

علاوه بر جهت گیری های کوتاه مدت چنین طرحی، در سطح کلی، واکنش اصول گرایان به چنین تلاش هایی همواره یکسان بوده است. روزنامه «کیهان» امروز در واکنش به طرح آشتی ملی خاتمی نوشت: «عدرخواهی و توبه در پیشگاه مردم و اعلام برائت از اعمال ننگین و زشت خود در آن ایام و به خصوص اعلام دروغ بودن تقلب، یگانه راه بازگشت به آغوش مردم است.» 
«محمدرضا باهنر»، فعال اصول گرا هم دیروز در گفت وگو با سایت «نامه نیوز» گفت: «آقای خاتمی باید بالاخره در محفل و مجلسی به صورت عمومی موضع خود را نسبت به فتنه سال ۸۸ روشن کند... سپس به عنوان یک فعال سیاسی وارد عرصه شود.»

ادبیات این واکنش ها متفاوت است ولی محتوای درخواست ها یکسان هستند. سرمشق این خواسته را هم ششم مرداد ۹۲، رهبر جمهوری اسلامی نوشت: «در جلسات خصوصی می گویند تقلبی رخ نداده بود، پس به چه علت کشور را دچار آن ضایعات کردید و به لبه پرتگاه بردید؟ بارها و بارها این سوال را نه در مجامع عمومی بلکه به شکلی که قابل پاسخ دادن باشد، مطرح کرده ایم، پس چرا جواب نمی دهند، چرا عذرخواهی نمی کنند؟»