عجیب ولی واقعی؛ دلایل  کاهش صادرات دارو به ایران

تحریم های امریکا در دوره «دونالد ترامپ» علیه جمهوری اسلامی ایران شروع شده اما مقام های ارشد دولت امریکا اعلام کرده اند صادرات دارو، اقلام پزشکی و غذا از تحریم های ایران معاف هستند. این در حالی است که مقام های دولتی و شهروندان ایران می گویند با وجود این اظهارات، واردات دارو و غذا به ایران از مبدا اروپا و امریکا محدودیت های تازه تری پیدا کرده است.

«محمدجواد ظریف»، وزیر امور خارجه ایران به تازگی در توییتر خود نامه چند شرکت تولید دارو در اروپا را منتشر کرده است که به مشتریان ایرانی خود اطلاع داده اند از همکاری با آن ها معذورند.

 خرید دارو و غذا از مبدا اروپا به جای داروهای کشنده چینی

واردات دارو و لوازم پزشکی در زمان سخت ترین دوره تحریم ها قبل از توافق هسته ای «برجام» از چین و هند برای ایران کمابیش امکان پذیر بود. اما گزارش های متعددی از کیفیت بسیار پایین داروهای چینی در زمان تحریم منتشر شدند که نشان می دادند برخی از آن ها، هم چون داروهای بی هوشی تولید چین، منجر به مرگ شهروندان ایرانی شده اند.  کالاهای کم کیفیت پزشکی نظیر سوزن های چینی سرنگ ها هم از موارد پرشکایت از سوی شهروندان ایرانی بوده اند. این در حالی است که داروهای تولید داخل کشور هم در همه موارد کیفیت مناسبی ندارند و به دلیل کمبود مواد اولیه، از تولید آن ها در دوره تحریم ها کاسته می شود.

در سال های اخیر، برخی از تجار ایرانی دفاتری در خارج از کشور تاسیس کرده اند که یک راه میان بر برای ادامه تجارت مشروع است.

یکی از امیدواری های ایرانیان به توافق برجام، تسهیل ورود کالاهای پزشکی با کیفیت و دارو و مواد اولیه استاندارد با قیمت های مناسب تر و دسترسی آسان تر بود اما با خروج امریکا از برجام و بازگشت تحریم های سخت گیرانه ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی ایران، حتی در حالی که اتحادیه اروپا از تجارت آزادانه با ایران حمایت می کند، صادرات دارو به کشور با موانع جدی برخورد کرده است.

یک واردکننده در داخل یا یک شرکت صادراتی در خارج از ایران اگر بخواهد دارو و لوازم پزشکی به ایران بفرستد، با موانع پنهان و عجیبی رو به است که می تواند هر تاجری را از ادامه کار منصرف یا دست کم، بی انگیزه کند. بازرگانانی که قصد صدور کالا به ایران دارند، در زمان افتتاح حساب در بانکی که مبادلات مالی با ایران انجام می دهد، باید موضوع را اعلام و مدارک خود را که نشان دهنده تجارت مشروع با ایران است، به بانک تحویل دهند .بانک های اروپایی باید مجوزهایی را از وزارت خانه ها و نهادهای دولتی که مقررات بازرگانی، تجارت و صادرات را اعمال می کنند، دریافت و سپس برای متقاضی حساب باز کنند.

اگر این مجوزها دریافت شوند، زمان افتتاح حساب می رسد اما برخی از بانک ها از ابتدا قید دردسرهای احتمالی و جریمه های محتمل امریکا را می زنند و اساسا از افتتاح هر حسابی که به ایران ارتباط داشته باشد، خودداری می کنند.

ممکن است برخی از بازرگانانی که تمرکز کارشان بر صادرات کالا به ایران نیست، بخواهند دارو یا غذا به ایران بفرستند؛ یعنی شرکت صادراتی و حساب های بانکی مورد نیاز از قبل وجود داشته باشند. در این زمان باید موضوع به بانک گزارش شود که تجارتی مشروع و قانونی در حال انجام با ایران است. درصورتی که بانک با این اقدام موافقت و یا مجوزهای پیش گیرانه را دریافت کند، به مدتی زمان احتیاج است.

این امکان وجود دارد که صادرکننده بدون اطلاع به بانک، تبادل مالی با ایران یا یک شرکت یا فرد ایرانی را انجام دهد. در این حالت، بانک ها به محض اطلاع، از بیم جریمه، برای بررسی قانونی بودن مبادلات می‌توانندحساب های این شرکت را مسدود کنند. این وضعیت، خدشه به اعتبار شرکت های صادرکننده محسوب می شود. بنابراین، اگر شرکت ها هنوز انگیزه ای برای صدور دارو و لوازم پزشکی به ایران داشته باشند، باید از قبل بانک را از مبادله مالی با ایران مطلع کنند یا ریسک مسدود شدن حساب شان را برای مدتی بپذیرند.

تاسیس یک شرکت بیرون از مرزهای ایران

در سال های اخیر، برخی از تجار ایرانی دفاتری در خارج از کشور تاسیس کرده اند که یک راه میان بر برای ادامه تجارت مشروع است. حساب های بانکی این شرکت ها در خارج از کشور، مهم ترین کارکرد آن ها است؛ یعنی پول خرید دارو و لوازم پزشکی از این حساب های بانکی به شرکت های تولید کننده در اروپا یا نمایندگی هایشان پرداخت می شود و مقصد اولیه دریافت این کالاها هم ایران نیست.

«محمدجواد ظریف»، وزیر امور خارجه ایران به تازگی در توییتر خود نامه چند شرکت تولید دارو در اروپا را منتشر کرده است که به مشتریان ایرانی خود اطلاع داده اند از همکاری با آن ها معذورند.

شرکت های واسطه ایرانی پس از دریافت دارو و لوازم پزشکی، این کالاها را به ایران ارسال می کنند. به دلیل این که محتوای مشخص این محموله ها، دارو و غذا است، شرکت های حمل و نقل کالا عمدتا از پذیرش محموله های کوچک آن خودداری نمی کنند. هرچند ارسال وسیع اقلام با کشتی محدودیت پیدا کرده است. با این حال، این روش، راه آسانی برای واردات دارو، مواد اولیه آن و لوازم پزشکی به ایران نیست.

از نمایندگی ما بخرید یعنی چه؟

بسیاری از شرکت های دارویی و لوازم پزشکی در اغلب کشورهای جهان، از جمله در همسایگی ایران نمایندگی دارند. به همین دلیل، وقتی یک شرکت تجاری ایرانی مستقر در اروپا سفارش خرید به یک شرکت دارویی مثلا فرانسوی به مقصد امارات متحده می دهد، شرکت دارویی فرانسوی توصیه می کند این کالا از نمایندگی آن در امارات خریداری شود. اما این کار برای طرف ایرانی امکان پذیر نیست .شرکت ایرانی اساسا برای تسریع در خرید و کاهش قیمت تمام شده، مجبور است به طور غیرمستقیم از شرکت هایی اروپایی دارو و لوازم پزشکی به مقصد جایی غیر از ایران کالا بخرد. اگر شرکت ایرانی بخواهد به سراغ شعبه شرکت فرانسوی در امارات برود، در واقع همان روند زمان بر به دلیل تجارت مستقیم با ایران تکرار می شود.

بنابراین، شرکت ایرانی باید جست وجو کند و کالا را به مقصد کشوری بفرستد که شرکت دارویی فرانسوی در آن شعبه ندارد. اگر در این کار موفق شود، خرید کالا آغاز می شود و ادامه پیدا می کند. در مواردی، افزایش صادرات به این کشور که تا پیش از آن به این مقدار وجود نداشته، انگیزه ای برای تولیدکننده دارو است تا شعبه ای در این کشور تاسیس کند؛ این یعنی پایان راه و تلاش برای یافتن یک کشور دیگر و خرید کالا به مقصد آن جا و سپس صادرات مجدد از کشور جدید به ایران.

نام اسرایل یک مشکل غیرمنتظره

بسیاری از شرکت های تولید دارو، لوازم پزشکی و مواد اولیه آن ها، بسته به نیاز خود، کارخانه هایی در گوشه و کنار جهان دارند. ممکن است محصولی که از سوی خریدار ایرانی به شرکت فرانسوی سفارش داده می شود، تولید مشخص یکی از کارخانه های این شرکت، مثلا در اسراییل باشد.

در موارد متعددی، وارد کننده ایرانی که از محل تولید دارو و لوازم پزشکی سفارش شده بی خبر است، پس از تحویل گرفتن محصولات و هنگام ارسال به ایران، با مارک محل تولید اسراییلی آن مواجه شده است. در این حالت، خریدار ایرانی یا باید کالایی را که با طی کردن چنین مشکلاتی به دست آورده است، پس بفرستد یا مارک های محصول را از روی جعبه ها پاک کند که ممکن است بخشی از اطلاعات فنی محصول هم طی آن از بین برود یا خطر احتمالی ترخیص نشدن یا توقیف کالای تولید اسراییل را در ایران بپذیرد و آن را به مقصد ایران بفرستد.

مقصد نهایی دارو و مواد اولیه چه گونه لو می رود؟

یکی از بزرگ ترین مشکلاتی که واردکنندگان کالاهای حساسی هم چون دارو و مواد اولیه آن به ایران مواجه هستند، رعایت نکردن مقررات انتقال و انبارداری است؛ مثلا درجه حرارتی که باید مواد در آن نگه داری شوند، رعایت میزان نور مجازی برای محصولات و جزییات حساسی هم چون زمان ترخیص کالا از انبارهای کمرگ ایران. در صورتی که این مقررات از سوی شرکت های حمل و نقل و کارکنان گمرک و همه عواملی که در ایران تا رسیدن محصولات به دست مشتری دخیل هستند رعایت نشوند، کیفیت دارو یا مواد اولیه آن می تواند کاهش یابد.

در برخی از موارد، خریداران در ایران برای اطلاع از دلیل کیفیت نامناسب داروها و به ویژه مواد اولیه آن ها یا سوالات فنی دیگر با شرکت های سازنده تماس می گیرند و با ارایه کدهای محصول، خواهان پاسخ تولید کننده می شوند.  تولیدکننده های داروها که به دلیل تلاش صادرکننده برای تامین فوری و تحمل دردسر کم تر، به طور معمول از وجود محصولاتشان در ایران تا آن لحظه خبر نداشته اند، با تماس مصرف کننده از این وضع مطلع می شوند. صادرکنندگان می گویند در موارد متعددی، شرکت ها پس از اطلاع از این وضع، دیگر به آن ها دارو و مواد اولیه نفروخته اند.

شرکت ها و افراد صادرکننده دارو به ایران که با تداوم این مشکلات، کسب و کار خود را در خطر می بینند یا دیگر امکان ادامه آن را ندارند، در ماه های اخیر به تامین این اقلام برای ایران خاتمه داده اند.

ماجرا زمانی تلخ‌تر می‌شود که بدانیم همه این مشکلات ذکر شده مربوط به دارو، لوازم پزشکی، مواد اولیه و اقلام غذایی است که صدور آن ها به ایران به جز از سوی شرکت ها و افراد امریکایی، مجاز است و از دامنه تحریم های ایران معاف هستند.

مطالب مرتبط:

چرا دارو، لوازم پزشکی و غذای وارداتی سخت پیدا می شود؟