ایالات متحده آمریکا برای اولین بار «بانک پارسیان» از بزرگترین بانکهای ایران را در فهرست تحریمهای ثانویه خود قرار داده است. بر اساس این تحریم هرگونه همکاری و مبادله مالی اشخاص حقیقی و حقوقی با این بانک حتی از سوی نهادها و افراد غیرآمریکایی هم ممنوع است و در صورت تخلف مشمول جریمه و تحریم خواهد شد.
تحریم بانک پارسیان از سوی آمریکا از این جهت بسیار اهمیت دارد که این بانک مهمترین و اصلی ترین نهاد مالی در ایران بوده که خرید دارو، لوازم پزشکی، مواد غذایی و اقلام کشاورزی با استفاده از خدمات مالی آن انجام میشده است.
بانک پارسیان حتی در شدیدترین دوره تحریمهای بین المللی علیه ایران هم تحریم نبود و مبادلات مالی عادی با بانکهای غیرایرانی داشت که در زمینه دارو و غذا حیاتی محسوب میشود.
به همین دلایل بود که محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران، دو روز پیش در توییتی به طور مشخص به تحریم بانک پارسیان واکنش نشان داد و نوشت این بانک «خصوصی» است و در زمینه واردات غذا و دارو، «نقش کلیدی» دارد و به دلیل ارتباط از طریق ۸واسطه با یک «هدف غیرقانونی دیگر» تحریم شده است. منظور وزیر امورخارجه ایران از «هدف غیرقانونی»، «بنیاد تعاون بسیج» وابسته به «سازمان بسیج مستضعفین» است. وزارت خزانهداری آمریکا روز سهشنبه، بیست بانک، شرکت، کارخانه و بنیاد ایرانی را تحریم کرده است. به گفته وزارت خزانهداری آمریکا، این شرکتها، تامینکننده مالی «سازمان بسیج مستضعفین» محسوب میشوند. در این فهرست، کارخانه فولاد مبارکه اصفهان که نقش کلیدی در صنایع ایران خصوصا صنایع خودروسازی دارد و بانک های دیگری بانک مهر اقتصاد و بانک سینا و گروه مالی مهر اقتصاد قرار دارند، اما تاثیر مخرب تحریم هیچکدام از این نهادها، همپای تحریم بانک پارسیان نیست.
بانک پارسیان چطور نهادی است؟
بانک پارسیان که سال ۱۳۷۹ تاسیس شده است، خود را یک شرکت سهامی عام با «مالکیت افراد غیردولتی» معرفی کرده است. با این حال تعبیر «غیردولتی» درباره این بانک کاملا درست نیست. عمده سهام این بانک در اختیار «شرکت ایران خودرو» و «گروه سرمایهگذاری تدبیر» است. با وجود حضور سهامداران بخش خصوصی، شرکت ایرانخودرو کماکان از طریق وزارت صنعت، معدن و تجارت تحت کنترل دولت است و یک شرکت دولتی محسوب میشود. گروه سرمایهگذاری تدبیر، یک نهاد اقتصادی وابسته به «ستاد اجرایی فرمان امام» است که تحت کنترل آیتالله خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی قرار دارد. بنابراین بانک پارسیان بر خلاف گفته آقای ظریف، یک بانک کاملا خصوصی نیست.
در ادبیات اقتصادی ایران، به شرکتهایی که سهام آنها ترکیبی از شرکتهای دولتی، شرکتهای شبه دولتی، شرکتهای زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی و شرکتهای خصوصی است، «شرکت خصولتی» نامیده میشود. کلمه خصولتی از ترکیب دو کلمه «خصوصی» و «دولتی» درست شده است و کنایه به وضعیت مبهم این شرکتها دارد که مشخص نیست دولتی هستند یا خصوصی.
با این وجود، بانک پارسیان در تمام سالهای تحریم ایران تلاش کرده بود تا با پیروی از مقررات ضدپولشویی و مقابله با تامین مالی گروه های تروریستی و فروش مواد مخدر، از حمله توصیه های گروه ویژه اقدام مالی، اعتماد بانک های بینالمللی را برای همکاری جلب و خطر تحریم را از خود دور کند.
از جمله اقدامات بانک پارسیان، خودداری از نقل و انتقال مالی نهادهای تحریم شده جمهوری اسلامی خصوصا نهادها و افراد تحریم شده در زمینه حقوق بشر و تروریسم بود. سختگیرهای بانک پارسیان در این زمینه در مواردی انتقاد تندورها در جمهوری اسلامی ایران را به همراه داشت که اجرای موثر چنین قوانینی را «خودتحریمی»، «اعمال تحریم از سوی بانکهای ایرانی» و «تحریمهای داخلی» می خوانند.
با وجود تعهد و رعایت این مقررات سرانجام بانک پارسیان هم از سوی وزارت خزانه داری آمریکا وارد فهرست نهادها و افراد تحریم شده در قانون مبارزه با ضدتروریسم شد. در این فهرست نام شماری از فرماندهان سپاه پاسداران و حتی نیروی قدس واحد برون مرزی سپاه پاسداران قرار دارد.
چرا بانک پارسیان تحریم شد؟
دفتر کنترل دارایی های خارجی (اوفک) که زیرمجموعه وزارت خزانه داری آمریکاست، بانک پارسیان را وارد فهرست تحریمهای مرتبط با مبارزه با تروریسم کرده اما آن را به طور مستقیم مسئول ارائه خدمات به نهادهایی که از دید آمریکا تروریستی هستند، ندانسته که روش تازه ای در اعمال تحریم علیه موسسات ایرانی محسوب می شود.
از دید آمریکا بانک خصوصی پارسیان به گروه سرمایه گذاری اندیشه محوران خدمات مالی می داده که این شرکت در صدر فهرست تحریم شدگان اخیر است. بخشی از سهام این شرکت متعلق به شرکت توسعه معادن روی است. بیش از ۵۰درصد سهام شرکت توسعه معادن روی به شرکت سرمایه گذاری تکتار تعلق دارد. ۹۷درصد شرکت تکتار به شرکت مهندسی تکنوتار اتصال دارد که بخش عمده سهام آن به گروه مالی مهر اقتصاد ایرانیان تعلق دارد. این گروه مالی، زیرمجموعه بانک اقتصاد مهر است. بانک اقتصاد مهر متعلق به بنیاد تعاون سازمان بسیج مستضعفین است و بسیج زیر مجموعه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است.
شیوه معاملات داخلی این گروه جالب توجه است. تا اسفند۱۳۹۶، گروه مالی مهر اقتصاد سهامدار اصلی گروه توسعه معادن روی بوده است. این گروه مالی در اسفند۹۶ بخش عمده سهام خودش را به گروه سرمایهگذاری تکتار فروخته است که در واقع یکی از زیرمجموعههای خودش محسوب میشود. این معاملات داخلی با شرکتهای پوششی، یک رویکرد معمول در شرکتهای تحتنظر سپاه است که به نظر میرسد برای فرار از دام تحریم، در دستور کار قرار دارد.
آمریکا تک تک این شرکت ها و بنیادها را به دلیل آنکه فعالیتهایشان را مرتبط با تروریسم می داند، تحریم کرده است. بانک پارسیان از نظر وزارت خزانه داری ایالات متحده با حذف واسطهها به سپاه پاسداران خدمات مالی و بانکی میداده است.
تحریم بانک یا موسسه ایرانی با چنین استدلالی در تاریخ تحریمهای ایالات متحده علیه ایران بی سابقه است. تحریم پارسیان میتواند بازتاب عملی رویکرد دولت «دونالد ترامپ» برای اعمال «بی سابقه ترین فشارها» به جمهوری اسلامی ایران باشد.
احتمال اینکه بانک پارسیان از دادن خدمات به بسیج و سپاه که با چندین و چند واسطه صورت میگرفته، بی اطلاع بوده باشد منتفی نیست. این از جنس همان نگرانیهایی است که بانکهای بزرگ بین المللی هم پس از توافق برجام و رفع تحریمهای اتمی علیه ایران داشتند و تا آخر حضور آمریکا در برجام هم حل نشده باقی ماند.
منشا نگرانی آنها این بود که ممکن است با نهادی مالی و بانکی در ایران تبادلات مالی داشته باشند که گرچه همکاری با آن تحریم نیست اما به دلیل پیچیدگی های فراوان ساختار شرکتها و واسطه هایی که نهادهای تحریم شده ایرانی از آن استفاده می کنند و قابل نظارت نیست سرانجام ناخواسته و ندانسته وارد معاملاتی شوند که مشمول تحریمهای آمریکاست.
دعوت «جان کری» وزیرخارجه وقت آمریکا از بانک های بزرگ اروپایی و جلسه ای که با آنها در لندن برگزار کرده بود هم نتوانسته بود تردید آنها را با همکاری با ایران رفع کند.
«ریچارد نفیو»، طراح تحریمهای ایران در دولت «باراک اوباما» گفته بود که سپاه و سایر نهادهای تحریم شده اگرچه توانسته بودند با واسطه مدتی تحریم ها را دور بزنند اما عملا بخش وسیعی از نظام مالی و بانکی ایران از جمله بخش خصوصی را درگیر تحریمها کردند و دامنه آن را به دست خود وسعت دادند.
وضعیت مبهم غذا و دارو در دوران تحریمها
تحریم بانک پارسیان از سوی آمریکا ریسک همکاری با آن را به هر صورت افزایش می دهد و بر واردات دارو و تجهیزات پزشکی و همچنین مواد غذایی و اقلام کشاورزی به ایران در وضعیتی که تحریم های رفعشده آمریکا علیه ایران مجددا اجرایی می شود می تواند تاثیر مخربی داشته باشد.
بانک پارسیان در واکنش به اعمال تحریم از سوی وزارت خزانهداری آمریکا اعلام کرده است فعالیت های بین المللی اش با دلار آمریکا و ایالات متحده را «سالهاست متوقف کرده» و بر اساس بازارهای اروپا و آسیا و با استفاده از سایر ارزها متمرکز شده و «تحریم مذکور تاثیری در فعالیت های بانک پارسیان نخواهد داشت».
اگر تبادلات مالی این بانک با سختگیرتر شدن اعمال تحریمهای آمریکا به توقف کشیده نشود، هزینه آن به دلیل افزایش ریسک قطعا بالاتر خواهد رفت که به معنی صعودی شدن هزینه تمام شده محصولات وارداتی به ایران است.
دیوان بین المللی دادگستری یا دادگاه لاهه که در رسیدگی به شکایت فوری ایران از اعمال مجدد تحریم های آمریکا یک دستور موقت صادر کرده، اقلام دارویی، مواد غذایی و خدمات مرتبط با مسافربری غیرنظامی هوایی را کالاهای بشردوستانه تعریف کرده و از ایالات متحده خواسته تحریم ها در این زمینه علیه ایران را به هر شکلی که می داند، فورا بی اثر کند.
آمریکا می گوید مواد دارویی و غذایی از شمول تحریم هایش علیه ایران خارج است اما از اجرای دستور دادگاه لاهه خودداری کرده و حالا در حال بستن روزنه های باقی مانده تبادلات مالی بین المللی ایران است که در همه سالهای پیش برای خرید مواد دارویی و غذایی باز مانده بود.
اعمال تحریم های آمریکا در دوره پیش از برجام که به شدت زمان فعلی سختگیرانه نبود باعث به وجود آمدن فسادگسترده داخلی در زمینه واردات اقلام دارویی در ایران شده بود. از واردات خودروهای لوکس به نام دارو تا قاچاق لوازم خانگی با ارز تخصیص داده شده به و تجهیزات پزشکی که محصول مشترکی از فساد سیستمی اقتصاد ایران، غیرشفاف شدن ساختار نهادهای دولتی و خصوصی و در نهایت ناکارآمدی مستثنی شدن صادرات دارو و غذا از فهرست تحریم های ایران است.
تحریمهای اقتصادی نظیر تحریم بانک پارسیان در لحظه اعمال اثر فلج کننده ای ندارد اما در میان مدت دامنه تاثیرات ویرانگر آن خصوصا در موارد مرتبط با مسائل بشردوستانه معلوم میشود.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر