با وجود آن که اصطلاح «آقازاده» از سال ها پیش از انقلاب برای فرزندان روحانیون سرشناس و به ویژه مراجع تقلید به یک عنوان کلی و رایج و البته با بار مثبت رواج یافته بود اما در سال های استقرار جمهوری اسلامی، این اصطلاح دستخوش تحولات گسترده ای شد. شماری از آقازاده ها در سال های پس از استقرار جمهوری اسلامی به مخالفان آیت الله خمینی پیوستند. برخی از آن ها هم اعدام و یا کشته شدند. این اعدام ها و کشتارها در مواردی با موافقت و چراغ سبز پدرانشان همراه بود. گروهی دیگر از پدران اما به همراه فرزندان شان از صحنه سیاسی حذف شدند و برخی از آن ها جانشان را نیز از دست دادند.
در دهه 70، مفهوم آقازاده و آقازادگی با تغییر دیگری مواجه شد؛ نسلی از آقازاده ها در حاشیه امن پدرانشان به فعالیت اقتصادی رو آورده و به ثروت های افسانه ای دست یافتند. از اواخر این دهه، فساد اقتصادی و سیاسی با نام آقازاده ها گره خورد تا آن جا که «علی ربیعی»، یک چهره امنیتی و اطلاعاتی که در سال های دوره ریاست جمهوری «محمد خاتمی» به عنوان مشاور امنیتی رییس جمهوری فعالیت می کرد، سال 77 طی مقاله ای با عنوان «آقازاده ها» در روزنامه «کار و کارگر»، آن ها را با صراحت به رانت خواری و فساد اقتصادی گره زد.
علی ربیعی بعدها طی گفت و گویی با خبرنامه داخلی «حزب مشارکت» گفت: «پدیدهای كه من نسبت به آن هشدار دادم، این بود كه برای افراد نزدیك به افراد قدرتمند با بهرهگیری از امكانات و قدرت، فضایی مهیا میشود كه دیگران قدرت رقابت با آن ها را ندارند و به این ترتیب وارد عرصههایی از اقتصاد میشوند كه نه زحمت كار تولیدی را دارد و نه ضریب هوشی میخواهد. بلكه با رانت قدرت در بخشهای تجاری و دلالی وارد اقتصاد میشوند و پیمانكاری های صوری انجام میدهند. این مسأله خود زمینهساز فسادهای دیگر و تحریك افراد سالم در جامعه میشود.»
او در خرداد سال 86 نیز طی گفت و گویی با روزنامه «شرق»، از نوع دیگری از فساد رایج در کشور گفت و آن را «فساد قدرت» توصیف کرد:«ما با یك نوع فساد هم در كشورمان مواجه هستیم كه فساد قدرت نام دارد.»
ربیعی در تعریف این نوع فساد گفت:«یك طبقهای هستند كه قدرت را دودستی چسبیدهاند ولی به لحاظ اقتصادی سلامت دارند.»
اما تاکید کرد:«البته حلقههای دوم و سوم دور این افراد، فساد اقتصادی دارند.»
در جریان یکدست سازی حاکمیت و به قدرت رسیدن «محمود احمدی نژاد» در سال 84، مخالفان اصلاحات نیز به استفاده های مکرر از شعار «مبارزه با مفاسد اقتصادی» و ابراز نظر درباره آقازاده ها رو آوردند. به ویژه در جریان دور دوم انتخابات ریاست جمهوری در همان سال، حامیان احمدی نژاد اتهامات سنگینی را متوجه فرزندان «اکبر هاشمی رفسنجانی» و «علی اکبر ناطق نوری» وارد کردند.
در همان فضایانتخاباتی، نامه سرگشاده 29 خرداد 84 «مهدی کروبی» به آیت الله علی خامنه ای در اعتراض به «دخالت بخش هایی از سپاه و بسیج» و «حرکت کودتاگونه شورای نگهبان»، از آقازاده های دیگری هم رونمایی کرد.
کروبی در آن نامه برای نخستین بار از «مجتبی خامنه ای»، یکی از چهار پسر علی خامنه ای و داماد «غلامعلی حدادعادل»، رییس وقت مجلس هفتم شورای اسلامی، به عنوان آقازاده ای نام برد که فعالیت های گسترده و البته پنهانی در جریان انتخابات داشته است.
او خطاب به رهبر جمهوری اسلامی نوشته بود: «اخباری مبنی بر حمایت فرزند محترم شما - آقا سید مجتبی - از یکی از کاندیداها منتشر شد که پس از به تواتر رسیدن این اخبار نگران شدم که مبادا این موضوع مرتبط با دیدگاه حضرتعالی باشد اما تجربیات سابق و شناختی که از شما داشتم مرا مطمئن کرد که این موضوع، نظر شخصی ایشان است.»
مهدی کروبی البته اضافه کرد: «پس از آن هم شنیدم که یکی از بزرگان به جنابعالی گفتهاند که "آقازاده حضرتعالی از فلان شخص حمایت میکند" و شما فرمودهاید "ایشان آقا است نه آقازاده" و به هر حال مشخص شد که آن حمایتها نظر شخصی آقا مجتبی بوده است.»
در جریان انتخابات سال 88، بار دیگر ماجرای آقازاده ها و این بار در ابعادی متفاوتی مورد توجه قرار گرفت؛ همسران، فرزندان و خانواده های چهره هایی چون آیت الله «محمد بهشتی»، «محمدعلی رجایی»، آیت الله «محمدعلی صدوقی»، آیت الله «علی قدوسی» و خانواده های برخی از کشته شدگان سرشناس سال های جنگ چون «محمد جهان آرا»، «مهدی باکری»، «حمید باکری»، «محمد ابراهیم همت» و حجت الاسلام «فضل الله محلاتی» که نماینده آیت الله خمینی در سپاه بود تا اعضای بیت روح الله خمینی، از جمله «حسن خمینی» و حتی چهره های محافظه کارتری چون خانواده های آیت الله «علی مطهری» که خود را اصول گرا می دانند، با معترضان همراهی کردند و حتی در مواردی بازداشت شده، مورد ضرب و شتم قرار گرفته و از حملات رسانه ای جناح حاکم در امان نماندند.
در رده میانی، ماجرا ابعادی فاجعه آمیزتری نیز در پی داشت؛ چنان که «محسن روح الامینی»، فرزند «عبدالحسین روح الامینی»، از چهره های اصول گرا اکنون به یکی از مشهورترین کشته شدگان بازداشتگاه «کهریزک» تبدیل شده است.
در میانه دهه 90، نسل دیگری از آقازاده ها در دولت «حسن روحانی» و دیگرنهادهای حکومتی ظهور کرده اند. آن ها خود را دارای «ژن خوب» معرفی کرده و در گستره وسیعی، به پست های مختلف دولتی و شبه دولتی منصوب می شوند.
«ایران وایر» در سلسله گزارش هایی، تلاش می کند با نشان دادن فراز و فرود آقازادگی در تاریخ جمهوری اسلامی و روایت حضور آقازاده ها در عرصه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی چهار دهه از تاریخ ایران معاصر، به واکاوی دقیق تر حضور این طیف کمک کند. آن چه خواندید، مقدمه این گزارش ها بود.
مطالب مرتبط:
علی گلزاده غفوری؛ سه آقازادهای که اعدام شدند
مجتبی طالقانی؛ بازداشت مشکوک و مرگ مبهم
خانواده لاهوتی؛ پدر دنبال فرزندش به اوین رفت و بازنگشت
ماجرای آقازاده های امام جمعه ارومیه: اعدام و خودسوزی
محمد محمدی گیلانی؛ مدال عدالت برای فرزندکشی
رجایی ها؛ شبیه سازی پدر، طرد خانواده
بهشتی ها؛ از بنیانگذاری قوه قضائیه تا بازداشتگاه امنیتی
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر