تصمیم دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در ۶ دسامبر مبنی بر به رسمیت شناختن اورشلیم یا قدس به عنوان پایتخت اسرائیل واکنشهای تندی را برانگیخته و تنشها را در منطقه افزایش داده است. در حالی که بسیاری از رهبران کشورهای اسلامی از تصمیم ترامپ انتقاد کردند، واکنش برخی از آنها توجه بیشتری را به خود جلب کرد.
صائب عریقات، دبیرکل سازمان آزادیبخش فلسطین و از سیاستمداران نزدیک به محمود عباس، با محکوم کردن اقدام کاخ سفید گفت که ترامپ "بزرگترین اشتباه زندگیاش" را مرتکب شده و با این تصمیم شانس موفقیت راهحل دوکشوری را کاملا از بین برده است. محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان، طی یک سخنرانی عمومی، نسبت به عواقب خطرناک چنین تصمیمی هشدار داد و اعلام کرد که اقدام دولت ترامپ در واقع به معنای کنار کشیدن آمریکا از ایفای نقش میانجی در مذاکرات صلح میان اسرائیلیها و فلسطینیهاست. عربستان نیز با وجود روابط نزدیک با واشینگتن از طرح انتقال سفارت آمریکا به اورشلیم انتقاد کرد و آن را اقدامی غیرمسئولانه و نامشروع خواند. برخی از نمایندگان پارلمان اردن، که از شرکای کلیدی ایالات متحده در خاورمیانه به شمار میرود، خواستار اعتراض فلسطینیها و تظاهرات مردمی مقابل سفارت آمریکا شدند. و در نهایت، رئیسجمهور ترکیه رجب طیب اردوغان با "تروریست" خواندن دولت اسرائیل تهدید به قطع روابط دیپلماتیک با تلآویو کرد.
واکنش رهبر ایران اما برخلاف آنچه انتظار میرفت چندان تند و قاطعانه نبود. حساب رسمی آیتالله خامنهای در توییتر به نقل از او اعلام کرد که تصمیم دولت ترامپ ناشی از عجز و ناتوانی آمریکا بوده و فلسطین در نهایت آزاد خواهد شد. با این حال، وزارت خارجه ایران با انتشار بیانیهای رسمی اقدام آمریکا را محکوم کرده و سخن از تشدید "شعلههای یک انتفاضه جدید" به میان آورد.
در همین راستا، شاید بتوان پاسخ حماس را تندترین واکنش به تصمیم ترامپ تلقی کرد. مقامات حماس، که آمریکا آن را یک گروه تروریستی میداند، فلسطینیان را ترغیب کردند که طرح صلح با اسرائیل را کنار گذاشته و انتفاضه جدیدی را علیه آن آغاز کنند. به گفته اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس، "ما باید به دنبال انتفاضه علیه رژیم صهیونیستی باشیم و برای شکلگیری آن تلاش کنیم". او چند روز بعد، در سیامین سالگرد تاسیس حماس، طی یک سخنرانی در جمع طرفدارانش تاکید کرد که "ما تصمیم ترامپ را بیاثر خواهیم کرد...اصلا اسرائیلی وجود ندارد که پایتختی به نام اورشلیم داشته باشد. ما روح و خون و فرزندان و خانههایمان را فدای قدس میکنیم". همزمان برخی از گروههای شبهنظامی مستقر در باریکه غزه راکتهایی را به سمت اسرائیل شلیک کردند که تلفات یا خسارات چندانی به بار نیاورد. به گزارش رویترز، از زمان اعلام تصمیم ترامپ درباره اورشلیم، ۱۵ راکت از نوار غزه به جنوب اسرائیل شلیک شده است. در پاسخ، هواپیماهای اسرائیلی نقاطی را در غزه هدف قرار دادهاند که به مرگ دو تن از نیروهای مسلح حماس انجامیده. از طرف دیگر، در بیروت نیز حزبالله لبنان تظاهرات گستردهای را علیه اسرائیل و در محکومیت اقدام آمریکا سازماندهی کرد.
با وجود جنگ لفظی شدید بین طرفین مناقشه، بعید است تنشها میان اسرائیل و حماس، که به همراه جهاد اسلامی از گروههای فلسطینی مورد حمایت ایران به حساب میآید، به یک جنگ تمامعیار یا درگیری نظامی جدی ختم شود. با این حال، به نظر میرسد مقامات جمهوری اسلامی میکوشند از فرصت پیش آمده برای تقویت روابط با حماس که طی سالهای اخیر به دلیل اختلاف بر سر حمایت از بشار اسد در جنگ داخلی سوریه به سردی گراییده بود بهرهبرداری کنند. تماس تلفنی قاسم سلیمانی با رهبران گردان عزالدین قسام، شاخه نظامی حماس، و اعلام "حمایت کامل" او از مقاومت مسلحانه مردم فلسطین برای بیرون راندن اسرائیلیها از اورشلیم را عمدتا در این راستا میتوان تحلیل کرد.
شاید یکی از دلایل خویشتنداری نسبی ایران و اسرائیل در ارتباط با تحولات فلسطین و اکراه آنها نسبت به وقوع جنگی جدید در سرزمینهای فلسطینی وجود تنازعی تعیینکنندهتر در عرصهای دیگر است که ایران و اسرائیل را به شکلی نامتقارن و تا حد زیادی خاموش روبروی هم قرار داده: جنگ داخلی سوریه. به بیان دیگر، جمهوری اسلامی در شرایط حاضر که جنگ داخلی سوریه به پیروزی نسبی بشار اسد انجامیده و تکلیف کردهای مورد حمایت آمریکا در شمال شرقی سوریه هنوز کاملا مشخص نیست، بیشتر بر روی تثبیت حضور نظامی خویش و نیروهای نیابتی مورد حمایتش مانند برخی از گروههای حشد شعبی عراق در غرب سوریه تمرکز کرده است. چندی پیش ویدئویی از قیس الخزعلی، رهبر شبهنظامیان عراقی عصائب اهل الحق - که از گروههای مورد حمایت سپاه قدس ایران در عراق است - منتشر شد که او را به همراه چند تن از نیروهای حزبالله در مرز لبنان با اسرائیل نشان میداد. او در این ویدئو، آمادگی عصائب اهل الحق را برای "ایستادن در کنار مردم لبنان و فلسطین" در مبارزه با اسرائیل اعلام کرد. جالب آنکه حضور خزعلی با لباس نظامی در مرز لبنان و اسرائیل مورد اعتراض شدید سعد حریری نخست وزیر لبنان قرار گرفت. همچنین از میان گروههای شبهنظامی شیعه مورد حمایت جمهوری اسلامی، “حزبالله النجبا” که یک گروه عراقی به رهبری شیخ اکرم کعبی و متعهد به ولایت فقیه است، واحدی تحت عنوان “آزادسازی جولان” تشکیل داده و برای پایان دادن به اشغالگری اسرائیل در بلندیهای جولان اعلام آمادگی کرده است.
همزمان با تلاشهای ایران برای تثبیت حضور نظامی و شبهنظامیاش در سوریه، اسرائیل نیز اقدامات نظامی برای مقابله با آن را در ماههای اخیر افزایش داده است. در ۲ دسامبر، نیروهای اسرائیل یک تاسیسات نظامی در حال ساخت در منطقه "الکسوه" در جنوب دمشق را که بنا به ادعای منابع اطلاعاتی غربی متعلق به ایران بود هدف حملات موشکی قرار دادند. طبق گزارشهای تایید نشده برخی از رسانهها، حدود ۱۱ نیروی ایرانی در جریان این حمله کشته شدند. با در نظر گرفتن این شرایط، طبیعیست که اسرائیل نیز چندان تمایلی به گشودن یک جبهه جنگ جدید - یعنی علیه حماس و دیگر گروههای شبهنظامی در باریکه غزه - نداشته باشد. به طور خلاصه، اگر تقابلی نظامی میان ایران یا گروههای نیابتی مورد حمایتش و اسرائیل
در آینده نزدیک رخ دهد، این منازعه به احتمال بیشتر در جنوب غربی سوریه و نزدیکی مرز اسرائیل خواهد بود تا در اراضی فلسطینی.
البته این سناریو نیز قابل تصور است که ایران برای منحرف ساختن توجه اسرائیل از عرصه میدانی سوریه از شرایط پرتتشی که پس از تصمیم ترامپ به وجود آمده بهرهبرداری کرده و گروههای فلسطینی مخالف با اسرائیل را به درگیری نظامی تشویق کند، اما با توجه به روابط کنونی جمهوری اسلامی با این گروهها و تلاشهای جاری در راستای اتحاد حماس و فتح چنین احتمالی بعید به نظر میرسد.
در پایان اما باید افزود که اقدام ایالات متحده در به رسمیت شناختن اورشلیم به عنوان پایتخت اسرائیل میتواند تاثیری منفی بر اتحاد نوظهور عربی-اسرائیلی علیه ایران در منطقه داشته باشد، چرا که با تشدید تنشها و وسیعتر شدن شکاف میان اسرائیلیها و فلسطینیها توجیه همکاری با اسرائیل در افکار عمومی برای اعراب سختتر از گذشته خواهد بود، هرچند چنین همکاریهایی با هدف مقابله با دشمنی مشترک مانند ایران صورت گیرد.
مطالب مرتبط:
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر