اسم خانه آن ها «آفتاب» است و گروه هدفشان همگی میهمان هستند؛ کودکانی که از افغانستان آمده اند و می خواهند درس بخوانند.
«خانه آفتاب» که یک کانون آموزشی و زیرمجموعه مدرسه «فرهنگ» است، سال ۱۳۸۳ توسط کسانی بنیان گذاشته شده که خودشان از پناهجویان تبعه افغانستان در ایران هستند. معلمها و کادر آموزشی آن هم از میان همین پناهجوها، مشغول به آموزش دانشآموزانی هستند که از تحصیل در مدارس دولتی ایران بازماندهاند.
اگرچه در سال ۱۳۹۴ رهبر جمهوری اسلامی دستور داد کودکان افغانستانی در مدارس دولتی ایران ثبتنام شوند، اما هم چنان شماری از این کودکان به دلایل مختلف، از جمله سهلانگاری خانوادهها یا شرایط مدرسه و مهلت کوتاه ثبتنام، از تحصیل باز میمانند.
مدرسه فرهنگ سالها است پذیرای این گروه از مهاجران است. خانه آفتاب هم برای «مدارس خودگردان» که توسط مهاجرانِ کشور افغانستان در شهرهای مختلف ایران اداره می شوند، مواد آموزشی تهیه میکند.
مدرسه فرهنگ در سال ۱۳۷۹ توسط گروهی از دانشجویان پناهنده تبعه افغانستان دانشگاه تهران راهاندازی شد و در سال ۱۳۸۳ توانست مجوز فعالیت کسب کند. پنج سال بعد که نیازهای دانشآموزان توسط فعالان این حوزه شناسایی شدند، خانه آفتاب فعالیت خود را آغاز کرد اما هنوز نتوانسته است مجوز فعالیت بگیرد.
مدرسه فرهنگ در ابتدای فعالیت خود پذیرای حدود ۹۰۰ کودک از قشرهای مختلف مهاجران بود اما به مرور گروهی از این کودکان به مدارس دولتی راه یافتند. در سال جاری این مدرسه بیش از 100 دانشآموز جدید را پذیرفته است.
کادر آموزشی این مدرسه را افرادی تشکیل میدهند که خودشان در ایران تحصیل کرده و یا حتی متولد شده اند زیرا در سطح دبستان، باید معلم های ثابت داشته باشند که بتوانند پنج روز در هفته دانش آموزان را همراهی کنند. اما برای دانش آموزان دبیرستانی، برخی از دانشجویان ایرانی مقطع فوق لیسانس و دکترای دانشگاه تهران به جمع آموزگاران پیوستهاند و داوطلبانه یک روز در هفته به دانش آموزان این مقطع آموزش میدهند.
بنابرآماری که مدرسه فرهنگ ارایه می دهد، ۷۰ درصد دانشآموزان این مدرسه تا کلاس ششم هستند، ۲۰ درصد آنها در کلاسهای هفتم تا نهم تحصیل میکنند و تعداد اندکی هم از کلاس دهم به بالا. در سال جاری، کلاس دهم این مدرسه با دو دانشآموز برگزار میشود.
تا پیش از دستور آیتالله علی خامنهای، ورود دانشآموزان افغانستانی به مدارس دولتی ایران به سختی قابل انجام بود. آنهایی که فاقد مدارک اقامت بودند، تا پیش از این فرمان، جایی در سیستم آموزش و پرورش ایران نداشتند و برخی داوطلبانه مسوولیت آموزش آنها را به گردن میگرفتند. در سالهای ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵، یک هفته پیش از شروع مدارس اعلام کردند که این کودکان هم میتوانند در مدارس دولتی ایران ثبتنام کنند. اما مدتزمان محدود و نگرانی خانوادههایی که مدرک اقامت نداشتند، مانع پیوستن کودکان به مدارس دولتی شده بود. ولی در سال جاری، مدتزمان ثبتنام حدود یک ماه اعلام شد و کودکانی هم که مدارک اقامتی نداشتند، با دریافت برگه حمایت تحصیلی توانستند در مدارس دولتی ایران ثبتنام کنند.
خانه آفتاب برای دانشآموزان مهاجر افغانستانی، محتوای آموزشی مانند «پیکهای شادی» طراحی میکند و توانسته است برای انتشار مجله «کودکان آفتاب» در سال ۱۳۹۳ مجوز بگیرد. در این مجله، برای کودکان از مهاجران افغانستانی مثال آورده شده است که در ایران تحصیل کرده و در افغانستان و ایران به جایگاه اجتماعی بالایی دست یافتهاند. بیش تر این الگوها از میان آن هایی انتخاب میشوند که در مدارس خودگردان در ایران تحصیل کردهاند.
«خوش خبری»، بخش دیگری در این مجله است که خبرهای خوب افغانستان را منتشر میکند تا کودکان دریابند در کشورشان فقط بدی اتفاق نمی افتد. داستاننویسی، نامههای صلح به رییسجمهوری افغانستان، کودکان ایرانی، طالبان و بسیاری دیگر، بخشی دیگر از این مجله است که هدفش آموزش گفتوگو و انتقال دردها و خوشیهای این کودکان از طریق نوشتار است.
در بخشی دیگر از این مجله، اطلاعاتی درباره افغانستان به کودکان داده میشود که در محتوای آموزشی مدارس دولتی ایران جایگاهی ندارند. این اطلاعات شامل وضعیت جغرافیایی، فرهنگی و تاریخی کشورشان می شود.
در مدرسه فرهنگ، صبحانههای دستهجمعی و برنامههای گروهی تفریحی هم برگزار می کنند. دانشآموزان این مدرسه، هر دو هفته یکبار غذای محلی کشورشان را در مدرسه و کنار همشاگردیهای خود میخورند.
کادر آموزشی مدرسه فرهنگ برای تشویق دانش آموزان به ادامه تحصیل و ورود به مدارس دولتی ایران و دانشگاه، سر کلاس به این کودکان مشاوره میدهند. پاسخ کودکانی که از رفتار معلمها و دانشآموزان ایرانی در برخورد با خودشان گلایه دارند، از سوی مسوولان مدرسه، «کوشا بودن در تحصیل» است تا بتوانند قابلیت های خود را جدا از ملیتشان، به همه نشان دهند.
دانشآموزانی که تحت پوشش مدرسه فرهنگ و دیگر مدارس خودگردان و نیز خانه آفتاب قرار می گیرند، کودکانی هستند که به دلایل مختلف از تحصیل باز ماندهاند؛ برخی از آنها بعد از شروع سال تحصیلی به ایران وارد شده و فرصت ثبتنام را از دست دادهاند. برخی دیگر نقص پرونده داشته و عده ای کارنامه خود را به همراه نداشته اند و یا مراحل تایید و تعیین سطح را نگذراندهاند. شمار بالایی از آنها اما کودکانی هستند که سطح دانش متفاوتی از دانشآموزان مدارس دولتی دارند. آنها باید امتحان تعیین سطح دهند اما از آنجایی که کیفیت تحصیل در مدارس افغانستان از ایران پایینتر است، سن آنها مانع پذیرش این کودکان میشود؛ برای مثال، ممکن است دانشآموز دوره راهنمایی در افغانستان در امتحان تعیین سطح، در مقطع ابتدایی پذیرفته شود اما به دلیل شرایط سنی، مدرسه او را نمیپذیرد. بیش تر دانشآموزان مدرسه فرهنگ را همین کودکان تشکیل می دهند.
برخی از کودکان افغانستانی نیز به خاطر سهلانگاری خانوادهها به زمان تعیینشده برای ورود به مدارس دولتی، از ثبتنام باز میمانند.
معضل دیگر بر سر راه کودکان مهاجر افغانستانی برای ورود به مدارس دولتی ایران، تغییر مکان زندگی آنها است. مدارک اقامت بسیاری از آنها در شهرستانها صادر شده است اما به هر دلیلی، از جمله شغل والدین، به تهران آمدهاند. فرمان خامنهای اما شامل حال آنها نمیشود؛ نه میتوانند برگه سرشماری دریافت کنند و نه در مدارس دولتی تهران ثبتنام شوند.
در عینحال، مهاجران تبعه افغانستان عموما در حاشیههای شهرها ساکن هستند که جمعیت مدارس این مناطق نسبت به مدرسههای مناطق دیگر بیش تر است. برای همین، معمولا ظرفیت این مدارس پر بوده و امکان پذیرش کودکان مهاجر را ندارند؛ به ویژه که در چند سال اخیر مدارس دولتی یک شیفته شدهاند و جمعیت کلاسها بیش تر.
از سوی دیگر، به دلیل این که کودکان مهاجر افغانستانی در مدارس دولتی ایران گاه با رفتارهای تحقیرآمیز از سوی دیگر دانشآموزان یا خانوادههای آنها مواجه میشوند، بسیاری از آنها ترجیح میدهند در مدارس خودگردان، در کنار همملیتیهای خود تحصیل کنند. اگرچه برای پذیرفته شدن در دانشگاه و ادامه تحصیل، این مدارس از اعتبار کمتری نسبت به مدارس دولتی ایران برخوردارند.
هزینه ثبتنام در مدرسه فرهنگ برای یک سال تحصیلی، تقریبا ۶۰۰ هزار تومان است که برخی از خانوادهها قادر به پرداخت آن نیستند. برای همین، مسوولان مدرسه ضمن شناسایی وضعیت اقتصادی خانواده ها، میزان پرداخت شهریه را برعهده خودشان میگذارند. گروهی هم به صورت رایگان در این مدرسه تحصیل میکنند. برخی از آنها کودکانی هستند که پدر ندارند یا پدرشان امکان اشتغال ندارد و مادرشان به تنهایی تامین معاش میکند.
اما بسیاری از این کودکان توسط برخی از ایرانیها و تبعه های افغانستان در داخل و خارج از ایران، به سرپرستی مالی قبول میشوند. بنا بر امکانی که خانه آفتاب ایجاد کرده است، افراد می توانند از هر جای دنیا، هزینه تحصیل، خوراک، پوشاک، شهریه مدرسه و کلاس یک کودک را برعهده بگیرند که نزدیک به دو میلیون تومان برآورد و امکان پرداخت ماهیانه برای آن در نظر گرفته شده است.
بنابر گفته مسوولان این مدرسه، برخی از دانش آموزان مدرسه فرهنگ چندین سال است توسط افراد خیر سرپرستی میشوند. خانه آفتاب برای این کار یک حساب ارزی اعلام کرده است و بسیاری از گرداگرد جهان از طریق آن ها، به یاری کودکان مهاجر شتافتهاند.
یکی از آموزگاران داوطلب مدرسه فرهنگ و خانه آفتاب معتقد است تحصیل این کودکان و ادامه فعالیتهای این مدرسه و مدرسه های خودگردان در صورت کمکهای مردمی، میتواند باعث کاهش «نفرتپراکنی» میان آنها شود:«اگر برای این کودکان، چه در افغانستان و چه در ایران هزینه نکنیم و به آنها آموزش ندهیم، جذب نیروهای تندرو میشوند و نفرتپراکن بار میآیند و بعد انتقام آن را از جامعه، همسایه و جهان میگیرند. آنوقت باید صدها برابر برای مقابله با همین کودکان هزینه کرد.»
مطالب مرتبط:
اما و اگرهای حضور پناهجویان افغان در ایران
آموزش و پرورش تهران بدقولی کرد، مدرسه افغانستانی ها راه نیفتاد
«نمیخواهیم کسی به خاطر فقر از درس جا بماند»
دولت ایران نمی تواند برای تحصیل پناهندگان افغانستانی پول بگیرد
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر