شایا گلدوست
دوازدهم بهمن ماه «خبرگزاری هرانا»، ارگان خبری «مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران»، خبر داد که «دلبر عامری‌فر»، شهروند ساکن تهران، در پی اخذ معافیت سربازی به دلیل ترنس‌بودگی، از ادامه اشتغال و تمدید پروانه کارشناسی «سازمان غذا و دارو» بازماند. بر اساس این خبر به او گفته شده است که در صورت ارائه مدارک پزشکی لازم مبنی بر طی شدن دوره درمان بیماری و تایید سلامت و صحت خود می‌تواند مجددا برای دریافت پروانه اقدام کند.
ترنس یا ترنسجندر به افرادی گفته می‌شود که هویت جنسیتی خود را با جنسیتی که از بدو تولد بر اساس ظاهر اندام جنسی به آن‌ها نسبت داده شده است، مغایر می‌دانند؛ فردی که با اندام جنسی منتسب به زنانه متولد شده است، اما هویت جنسیتی خود را مردانه تعریف می‌کند، یا فردی که در بدو تولد بر اساس ظاهر اندام جنسی به او جنسیت مردانه اطلاق شده است، اما خود را یک زن می‌داند. ترنس‌ها می‌توانند خود را متعلق به هیچ یک از دو گروه زنان و مردان ندانند و هویت جنسیتی خود را غیردوگانه تعریف کنند.
ترنس‌ها و هم‌جنس‌گرایان، طبق بخش پنجم آییننامه «سازمان نظام وظیفه عمومی ناجا» مشمول دریافت معافیت از خدمت سربازی می‌شوند. بخش پنج این آییننامه که مربوط به بیماری‌های اعصاب و روان است، این افراد را در گروه افرادی که اختلالات روانی و شخصیتی بسیار شدیدی مانند سایکوزها، اختلالات خلقی مانند دوقطبی، اختلالات شخصیتی مثل سایکوپات‌ها، اختلالات وسواسی شدید، نقیصه‌های عقلانی و کندذهنی، اختلالات تکلمی و اعتیاد به مواد مخدر و... دارند، قرار می‌دهد.
در گذشته بند مشترکی در این بخش به ترنس‌ها و افراد هم‌جنس‌گرا اختصاص داده شده بود، اما در آییننامه جدید، مصوب ۱۳۹۳هم‌جنس‌گرایان طبق بند ۷ با عنوان «کژخویی‌هایی که مغایر شئونات اجتماعی و نظامی است، از جمله انحرافات جنسی و هموسکشوالیتی» به صورت موقت شش ماه معاف می‌شوند و در صورت اثبات در مراکز درمانی نظام وظیفه می‌توانند معافیت دائم دریافت کنند. در این شش ماه شخص زیر نظر نیروهای متخصص مورد تشخیص و به اصطلاح ذکرشده درمان قرار می‌گیرد و در نهایت شورای پزشکی درباره وضعیت معافیت او تصمیم‌گیری خواهد کرد. اگر فرد به اصطلاح بهبود پیدا کند، معاف از رزم و در صورتی که به گفته آییننامه، بیماری اثبات شود، طبق نظر نهایی شورای عالی پزشکی معاف دائم می‌شود. در همین بخش طبق بند ۱۲، ترنس‌ها با عنوان «اختلال هویت جنسی TS» با ارائه گواهی پزشکی قانونی و تایید مراکز درمانی نظام وظیفه می‌توانند معافیت دائم از سربازی را دریافت کنند. اما ممکن است در آینده به دلیل داشتن کارت معافیت پزشکی (بخش اعصاب و روان) با مشکلات متعدد بالاخص در زمینه اشتغال روبه‌رو شوند.
نگاه جرم‌انگارانه و بیمارپندارانه به افراد با هویت‌های جنسی و جنسیتی مختلف در قانون و از سوی قانون‌گذار زمینه بروز خشونت و تبعیض را علیه این افراد افزایش می‌دهد. در شرایط فرهنگی و اجتماعی جامعه ایران، به دلیل نبود اطلاعات کافی و آموزش صحیح، شرایط به خودی خود برای این قشر در خانواده و جامعه غیر قابل تحمل است و قوانین موجود به این تبعیض‌ها دامن می‌زنند. این در حالی‌ست که «انجمن روان‌پزشکی آمریکا» از سال ۱۹۷۴ و «سازمان بهداشت جهانی» در سال ۱۹۹۲ هم‌جنس‌گرایی را از لیست بیماری‌های روانی خارج کردند و امروزه تنوع گرایش‌های جنسی در انسان‌ها به رسمیت شناخته می‌شود. طبق آخرین نسخه طبقه‌بندی بیماری‌های سازمان بهداشت جهانی ICD-11 ترنس‌بودگی نیز از لیست بیماری‌ها و اختلالات روانی خارج شده است، اما این‌طور به نظر می‌رسد که ما برای رسیدن به این نقطه راه درازی در پیش داریم.
تجربیات افراد رنگین‌کمانی در مراجعه به سازمان نظام وظیفه بسیار شبیه به هم هستند؛ چه آن‌هایی که برای اخذ معافیت از سربازی پروسه‌ای طولانی را طی کرده‌اند و چه آن‌هایی که مجبور به رفتن به خدمت سربازی شده‌اند، از رفتارهای تحقیرآمیز و توهین‌ها در کمیسیون‌های پزشکی برای اخذ معافیت گرفته، تا شرایط وحشتناک پادگان‌ها، مثل خود من که به عنوان یک زن ترنس دو سال درگیر راه‌روهای نظام وظیفه و کمیسیون‌های پزشکی در رشت و تهران بودم. خودم را برای همه چیز آماده کرده بودم. از نگاه‌های بد، سوال‌های بی‌جا و رفتارهای زننده گرفته، تا معاینه بدنی و اندام جنسی‌ام. «امیر» به عنوان یک مرد هم‌جنس‌گرا نیز تجربه‌ای مشابه با من داشته است. امیر می‌گوید:
«قبل از اعزام به خدمت برای معافیت پزشکی اقدام کردم و شش ماه معاف موقت بودم. روز کمیسیون با چند بهانه الکی برای معاینات مقعدی من را به پزشکی قانونی فرستادند. در برگه جواب نوشته بود هیچ گونه آثار ضرب و جرح و تجاوز دیده نمی‌شود. نمی‌دانم این مسئله چه ارتباطی به هم‌جنس‌گرا بودن من داشت؟ با همین بهانه‌ها مرا معاف نکردند. به خدمت اعزام و معاف از رزم شدم. نمی‌توانید تصور کنید که چه حال بدی دارم. تنها راهی که برایم مانده این است که از یگان خدمتی اعتراض کنم تا برایم کمیسیون مجدد تشکیل شود. همه امیدم این است که این بار بتوانم معافیت دائم دریافت کنم.»
شرایط نامناسب پادگان‌ها آسیب‌های روحی و روانی و جسمی زیادی را به فرد وارد می‌کند. فشارها، تعرض‌ها و تجاوزهایی که آثار مخرب‌شان در تمام طول زندگی فرد همراهش می‌مانند. «مانا» زن ترنسی است که از تجربه خود در برخورد سلیقه‌ای پزشکان و روان‌شناسان حاضر در شوراهای تشکیل‌شده در سازمان نظام وظیفه می‌گوید:
«دو هفته پیش در سازمان نظام وظیفه شورای پزشکی داشتم. از بیمارستان امام سجاد ناجا، برای ترنس‌بودگی‌ام تاییدیه دریافت کرده بودم و هر دو پزشک گفته بودند که معاف می‌شوم. اما با ناباوری به عنوان یک هم‌جنس‌گرا شش ماه معاف موقت شدم. از برخورد بد و رفتارهای زننده‌ای که داشتند نمی‌دانم چه بگویم، چون در حال انجام پروسه ترنزیشن هستم، با لباس منتسب به زنانه رفت‌وآمد می‌کنم. مجبور شدم برای کمیسیون هم همان‌طور بروم. وحشتناک بود، میان آن همه مرد و در آن محیط نظامی. همه ترسم از این است که در نهایت از سربازی معاف نشوم. نمی‌دانم چه آینده‌ای در انتظارم است.»
ترس از سربازی از یک سو و مسائل و مشکلات دریافت معافیت پزشکی از سوی دیگر دوراهی انتخاب بین بد و بدتر بر سر راه اعضای جامعه رنگین‌کمانی است.
مطالب مرتبط:
صاحبان قدرت، ضرب و شتم و تجاوز؛ قصه تلخ جامعه رنگین‌کمانی در افغانستان
«هفت و نیم»؛ روایت زندگی اقلیت‌های جنسی مطابق الگوی جمهوری اسلامی
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر