کودکان کار مجازی یا اینفلوئنسرها با بیماریهای وسواس و اختلالات رفتاری تهدید میشوند. این هشداری است که یک روانکاو میدهد و آن را نوعی از سوءاستفاده و کودکآزاری مدرن عنوان میکند.
افزایش فقر و مشکلات اقتصادی در ایران افزایش کودکان کار را در پی داشته است. هرچند آمار مستند و رسمی از رشد کار کودکان توسط نهادهای رسمی منتشر نمیشود ولی فعالان حقوق کودک و مددکاران اجتماعی در ایران خبر از رشد تصاعدی این کودکان میدهند.
با فشار اقتصادی بر خانوادههای ایرانی، شکل کار کودکان کار نیز تغییر کرده است؛ از جمله نمود و بروز کودکان کار مجازی که به کودک اینفلوئنسر مشهورند. روانشناسان این نوع از کار کودک را بردگی مدرن و بهرهکشی از کودکان میدانند.
«پریس تنظیفی»، روانکاو و رواندرمانگر تحلیلی میگوید: «شکل استفاده و حضور کودکان کار در فضای مجازی بسیار متفاوت با مساله کودکان کار در فضای واقعی است. این به ماهیت اساسی خود فضای مجازی برمیگردد. ما در فضای مجازی با امر واقع سروکار نداریم؛ یعنی واقعیت قصه حضور ندارد. در جامعه ایران که کمتر تابع اجرای قوانین است، شاهد این هستیم که حتی کودکانی که به دنیا نیامدهاند، صفحههای مجازی دارند. کودکان در فضای مجازی روند رشدی را طی میکنند که جدا یا منفک از واقعیتی است که در جامعه بیرونی میتوانند آن را احساس و تبلور پیدا کنند.»
کودک مجازی و رشد در فضای خیالات و اوهام
اتفاقی که در مورد کودک کار مجازی رخ داده، این است که میل مادر و پدر آنچنان شدید و قدرتمند است که کودک را از پیش از تولد حتی وارد فضای مجازی میکند و اجازه رشد میل شخصی را به کودک نمیدهد.
پریس تنظیفی توضیح میدهد: «در رابطه با کودکان کار در فضای مجازی با این خطر مواجه هستیم که کودک دچار ساختار شخصیت سایکوتیک باشد یا ساختار شخصیت روان پریش و یا ساختار شخصیت روان کژ. در حالی که ساختاری که انتظار میرود یک کودک با آن رشد کند، ساختار شخصیت بههنجاراست.»
به گفته این روانکاو، کودکانی که در فضای مجازی رشد میکنند، احتمال دارد در معرض بیماریهای مختلف روحی و روانی قرار بگیرند: «حتی اگر کودکی در طی روند رشد، ساختار شخصیتش بههنجار باشد، این احتمال وجود دارد که دچار اختلالات متعددی شود.»
پریس تنظیفی توضیح میدهد: «اگر در ذهن خود هم جستوجو کنیم، متوجه میشویم که در کودکی دوست داشتیم مادر خودمان را راضی کنیم. درس میخواندیم و اگر رضایت را در چشمان مادرمان میدیدیم، کلی به خودمان افتخار میکردیم. اما به تدریج متوجه میشدیم درس خواندن برای خودمان است. کودک کار فضای مجازی داخل هر پلتفرمی که باشد، در واقع فعالیت و کار میکند تا پدر و مادر را راضی کند و رضایت را در چشم آنها ببیند. همواره هم در فضای مجازی تحت این فشار است که آیا به اندازه کافی خوب بودهام و آیا توانستهام نظر پدر و مادرم را جلب کنم؟ آیا رضایت آنها را برانگیختهام؟ به یک شکل فشار دایمی وقتی که روی یک کودک است، خیلی ساده میتواند به علایم وسواس اجباری ختم شود.»
کودک اینفلوئنسرها گرفتار اختلال خودکمبینی میشوند
خانواده، سرپرست یا والد کودک کار در فضای مجازی این حس را به کودک القا میکند که ممکن است ناکافی باشد. برای همین، کودک با میزان لایکهایی که در شبکههای اجتماعی میگیرد، اندازهگیری میشود و هویت پیدا میکند.
پریس تنظیفی نیز میگوید: «صد درصد چنین اختلالی در این کودکان بروز پیدا میکند. به این دلیل که در فضای مجازی، اعم از اینستاگرام، فیسبوک، تیکتاک یا هر کدام از پلتفرمهای دیگر، پست کردن محتوا عاملی میشود برای اعتیاد به آن فضا تا تعداد بازدید کنندهها و لایکها و کامنتها اندازهگیری شوند.»
این روان تحلیلگر توضیح میدهد: «ما به شکل ناخودآگاه از دیده شدن و لایک بیشتر احساس رضایت میکنیم. حالا والد اگر همواره نگرانی این را دارد که آیا این پست به اندازه کافی لایک خورده و بازدید شده، کامنتهایی را که میخواهد، گرفته است و کامنتها مثبت هستند یا منفی، به کودک هم منتقل میشود. بنابراین، تعداد بازدیدکننده خیلی مهم است و به کودک این حس را منتقل میکند که ممکن است ناکافی باشد.»
نظیفی میگوید: «این مکانیسم یکی از عواملی است که میتواند حتی منجر به ایجاد علایم بیماری مثل وسواس شود. فشار و استرس بسیار زیادی، دوگانگی و این فشار که کودک تحمل میکند، میتواند عزت نفس و اعتماد به نفس آن کودک را ضایع کند و نگذارد آن چیزی که باید، شکل بگیرد.»
کودک کار مجازی چه آيندهای در بزرگسالی و نوجوانی دارد؟
پریس تنظیفی میگوید کودک کار در فضای مجازی میتواند در سنین بلوغ و نوجوانی با اختلالات روانی مختلفی مواجه شود؛ از جمله دچار پرخوری عصبی شود و از ترس این که مبادا لایک و کامنت کافی نگیرد، وسواس اجباری بگیرد و مرتب به ظاهر یا به خانه خودش رسیدگی کند.
همه روزهای زندگی آنها روز جهانی کار است
سوال بزرگ و اصلی این است که چه باید کرد تا به غیر از تامین نیازهای کودک، آیندهاش را تامین کنیم؟ بسیاری از خانوادههایی که در حال تربیت کودکان کار فضای مجازی هستند، شاید از سر ناآگاهی و شاید هم از سر آگاهی و به دلیل مشکلات معیشتی چنین اقدامی میکنند.
پریس تنظیفی در توصیف این شرایط میگوید: «آنها که کودک کار فضای مجازی تربیت میکنند، برای سودآوری دنبال چنین مسیری میروند، چون فرزندشان برایشان درآمدزایی دارد. به تعداد لایکهایی که میگیرند، میتوانند آگهی در صفحات کاربری خود بگیرند و به همین دلیل از این کودکان میتوان به عنوان بردگان مجازی نام برد. برای همین اغلب این کودکان باید هر روز کار و تولید محتوا کنند.»
اغلب این خانوادهها این کار را با توجیه تامین آینده کودک انجام میدهند. پریس تنظیفی اضافه میکند که والد کودک کار مجازی این کودک را به عنوان یک ابزار دیده است که میتواند با او کسب درآمد کند. هرچند توجیه برخی، پسانداز این پول برای آینده کودک باشد ولی از فرزند خود به عنوان یک ابزار برای پول درآوردن استفاده میکنند.
این روانکاو ادامه میدهد: «این در واقع سوءاستفاده از کودک است.»
به گفته او، انسان بودن کودک در این فرایند حذف و انسانیت از او سلب میشود: «کودک یک ابزار برای کار والدین یا سرپرست میشود.»
والد یا سرپرست چه حقوقی از کودک کار فضای مجازی سلب میکند؟
پریس تنظیفی معتقد است: «اولین موردی که والدین یا سرپرستان از کودک کار در فضای مجازی سلب میکنند، درک امر واقع است؛ یعنی واقعیت. این که کودک جهان خارج از ذهن خودش را درک کند، از او سلب میشود؛ این که بفهمند دیگری وجود دارد و آن دیگری محترم است. کودک در فضای مجازی یا دیگری را درک نمیکند یا احساس میکند که دارای احترام نیست و هرچه که من میگویم همان است؛ بهویژه اگر یک اینفلوئنسر خیلی معروف باشد. چرا که روابط در فضای مجازی هستند و واقعیت ندارند. کودکی که این گونه رشد میکند، روابط انسانی را درک نمیکند.»
این روانکاو اضافه میکند: «مثل این میماند که شما برای یک کودک همواره از این صحبت کنید که دریا آب و موجهای زیبایی دارد و لطیف است، این کودک با یک رویا، یک امر مجازی، یک تصویری از دریا رشد میکند اما این تصویری که در ذهنش ساخته است، دریا نیست. او هیچوقت وجود دریا را حس نکرده است. در عوض، کودکی را در نظر بگیرید که برود لب دریا و به او بگویید ببین دریایی که میگفتم، این است و او داخل دریا شنا و بازی کند و دریا را بفهمد. ما برای کودک کار اینستاگرامی، تیکتاکی و فیسبوکی، فقط رویای دریا را پرورش میدهیم. ارتباطش با واقعیت را برقرار نمیکنیم. او داخل مردم بزرگ نمیشود. حتی اگر مدرسه یا کودکستان برود، حباب است. آن چیزی که در اینستاگرام برایش ساخته میشود، مهم میشود، نه آن ارتباط واقعی. کودک دچار آسیب و رشد نابههنجار هم میشود.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر