مرخصى فرد زندانى در چه صورتى به وى تعلق ميگيرد و اگر او از اين حق محروم شده باشد، چگونه بايد پيگيرى نمود؟
مرخصی در مواردی امتیاز و در مواردی حق زندانی محسوب می شود. بدین صورت که طبق آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها، زندانی پس از سپری کردن بخشی از محکومیتش می تواند برای مدت چند روز از مرخصی برخوردار شود. منتهی برای مرخصی شرایطی در آیین نامه سازمان زندان ها پیش بینی شده است که بیشتر شامل حال زندانیان عادی می شود از قبیل شرکت در کلاس های سواد آموزی و قرآن. بدین صورت که فرضا اگر زندانی چند سوره را حفظ کند، چند روز مرخصی به وی تعلق می گیرد. یک سری از مرخصی ها بدین نحو است و در واقع تشویقی است. یک سری از مرخصی ها اما حق زندانی است از جمله ازدواج، فوت بستگان نسبي و سببي درجه نخست از طبقه نخست يا ابتلاء آنان به بيماري حاد كه به سبب آن براي مدت طولاني قادر به حركت نباشند، يا بروز هرگونه حادثه غير مترقبه و هم چنین در صورتی که فرد بازداشت شده بیمار باشد و به تجویز پزشک بهداری زندان باید در خارج از زندان معالجه بشود، می تواند از مرخصی استعلاجی که برایش در نظر گرفته شده است استفاده کند و در خارج از زندان به درمان و معالجه خودش بپردازد که در این موارد مرخصی دیگر یک امتیاز نیست، بلکه یک حق است. نسبت به آن دسته از مرخصی هایی که صرفا امتیازهستند نمی توان اعتراض کرد اما نسبت به مرخصی هایی که حق هستند مانند مرخصی استعلاجی زندانی می تواند به قاضی اجرای احکام، قاضی ناظر زندان و یا قاضی صادر کننده حکم نامه دهد و از طریق نامه نگاری و مکاتبه اعلام وضعیت کند و به رئیس سازمان زندان تخلفاتشان را گوشزد کند.