سلام؛ چند وقت پیش خبری منتشر شد که کسانی که در صحبت کردن با زبان فارسی لهجه دارند، نمیتوانند معلم شوند. قبلا هم گفته شده بود افراد دارای معلولیت حق استخدام شدن به عنوان معلم را ندارند. این مسایل چه قدر جایگاه قانونی دارند؟
با سلام؛
در مورد شرط نداشتن لهجه که قطعا میتوان گفت چنین شرطی خلاف قوانین و اسناد بینالمللی و حقوق انسانی است. در هیچ یک از مقررات مربوط به استخدام در مورد نحوه صحبت کردن و لحن متقاضی، محدودیتی بیان نشده است.
در مورد افراد دارای معلولیت هم عرض شود که در ماده ۴۲ «قانون مدیریت خدمات کشوری» و همچنین ماده ۲ «قانون گزینش معلمان و کارکنان آموزش و پرورش»، داشتن سلامت جسمانی و روانی و توانایی برای انجام کار مربوطه، از شرایط عمومی استخدام قلمداد شده است. اما در این قوانین اشارهای به این که منظور از توانایی جسمی و روانی چیست، نشده است. تبیین و توضیح این شرط بر اساس آییننامهها و دستورالعملهای داخلی ادارات دولتی خواهد بود. قطعا برای شغلی همچون معلمی نمیتوان افراد دارای معلولیت ذهنی و یا افرادی که قادر به تکلم و شنیدن نیستند را برگزید. اما از طرف دیگر، نمیتوان افرادی را که صلاحیت علمی لازم را کسب کرده و توانایی لازم برای تدریس دارند را به بهانه این که صفت جسمی خاصی را دارا نیستند یا این که مثلا از ناحیه پا معلول هستند را از دسترسی به شغل معلمی محروم کرد. زیرا در قوانین یاد شده، داشتن صلاحیت روانی و جسمیتا حدی لازم دانسته شده است که فرد قادر به انجام شغل مربوطه باشد.
در مورد افراد دارای معلولیت نیز میتوان گفت اگر معلولی توانایی لازم برای احراز شغلی را داشته باشد، نمیتوان به دلیل معلولیت، او را از دسترسی به آن شغل محروم کرد. معلولیت فقط زمانی میتواند باعث محدودیت در دسترسی به مشاغل شود که میزان آن به حدی باشد که عقلا انجام آن کار غیرممکن باشد.
در حقوق ایران، قوانینی وجود دارند که تاکید دارند باید امکانات لازم برای معلولان در جهت دسترسی به مشاغل فراهم شود. اگرچه میتوان گفت هنوز لازم است قانونگذاران در جهت حمایت از معلولان در دسترسی به مشاغل تلاش کنند. بند «ک» ماده ۴ «قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی» که دولت را موظف به فراهم آوردن امکانات لازم برای معلولان در جهت تامین استقلال و خودکفایی و بهبود وضعیت اقتصادی آنها کرده است. طبق بند الف ماده ۷ «قانون جامع حمایت از حقوق معلولان در ایران»، مصوب سال ۱۳۸۳ نیز دولت موظف است که سه درصد از تمامی مشاغل دولتی را به افراد دارای معلولیت اختصاص دهد. از سوی دیگر، مواد ۲۴ و ۲۷ «کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت» که ایران نیز به آن پیوسته است، دولتها را از هرگونه تبعیض در دسترسی افراد توانخواه به مراکز تحصیلی، از جمله دانشگاهها و اشتغال به شغلهای مورد علاقه خود منع کرده است. بنابراین، تبیین شرایط غیرمعقول در استخدامهای دولتی، از جمله استخدام در آموزش و پرورش و ایجاد محدودیت در دسترسی به شغل معلمی توسط آییننامهها و دستورالعملها، در تعارض با «قانون اساسی ایران» و قوانین عادی و همچنین اصول حقوق شهروندی است.
موفق باشید.