برای رسانههای حرفهای و روزنامهنگاران خیلی اهمیت دارد ادعاهایی که در یک مطلب مطرح میکنند، با فکتها، مستندات و منابع معتبر پشتیبانی شوند تا گزارشهای آنها باورپذیر باشند. برای یک روزنامهنگار، «مقامهای رسمی» یک منبع معتبر به حساب میآیند و رسانهها اظهارات آنها را منتشر میکنند چون فرض بر این است که آنها به اطلاعات دسترسی دارند و جایگاه حقوقی مقامات، اعتبار منابع روزنامهنگاران به شمار میآیند. اما نمیتوان ادعایی را مطرح کرد و تنها به این جمله کلیشهای «یک منبع آگاه در فلان دستگاه» بسنده کرد و انتظار داشت مخاطب اعتباری برای چنین گزارشی قائل باشد.
از منظر سواد رسانهای، خبری که منبع آن مشخص نباشد و برای آن سندی ارایه نشده باشد، جعلی است و در کتگوری «فیک نیوز» میگنجد.
برای روشن شدن موضوع، به این خبر خبرگزاری «تسنیم» که در تاریخ ۱۶ اسفند ۱۴۰۰ با عنوان «یک منبع آگاه: کاترین شکدم فقط ۱۸ روز در ایران اقامت داشته است»، منتشر شد، توجه کنید.
در این خبر، خبرگزاری تسنیم به نقل از یک منبع آگاه ادعا کرده که کاترین شکدم، تحلیلگر سیاسی خاورمیانه که این روزها ادعاهایی در خصوص نفوذ او میان مقامهای رسمی جمهوری اسلامی بازتاب گستردهای در شبکههای اجتماعی داشته، در طول پنج سال گذشته پنج بار به ایران سفر کرده و جمعا ۱۸ روز در ایران اقامت داشته است.
خبرگزاری تسنیم به نقل از این منبع آگاه اعلام کرده است: «تمام اسناد و مدارک مربوط به سفرهای خانم شکدم به ایران و میزان اقامتش در کشورمان مشخص و موجود است و در صورت لزوم، رسانهای خواهد شد.»
آیا چنین خبری میتواند برای مخاطب بیطرف (مخاطبی که بدون تعصب اخبار را دنبال میکنند) باورپذیر باشد؟ برای پاسخ، خوب است به ادعاها و شایعاتی که پیرامون حضور و نوع فعالیت کاترین شکدم در ایران این روزها در شبکههای اجتماعی مطرح است، توجه کنید.
کاترین پرز شکدم یک زن یهودیتبار است که با پاسپورت فرانسوی به ایران سفر و گزارش خود را در یک روزنامه اسرائیلی منتشر کرده است. در ایران با مقامهای مختلف، از جمله «ابراهیم رئیسی» مصاحبه داشته، برای وبسایت «علی خامنهای» مطلب نوشته و شایعاتی از تماس جنسی او با مقامهای جمهوری اسلامی، از جمله سردار «جوانی» (او چنین ادعایی را تکذیب کرده)، مطرح است.
در چنین فضایی، خبرگزاری تسنیم از ادعای یک منبع آگاه بدون اشاره به نام او خبر میدهد که کاترین شکدم پنج بار به ایران سفر کرده و در مجموع ۱۸ روز در ایران بوده است و اگر لازم باشد، اسناد و مدارک سفرهای او را منتشر میکند.
پرسش این است که چرا نام این منبع اعلام نشده و لازم بودن انتشار اسناد و مدارک سفرهای این خانم چه زمانی بیشتر از امروز که بخشی از شاکله جمهوری اسلامی زیر سوال رفته است، لازم میشود؟ حواله دادن مخاطب به روز مبادا، باورپذیری این گزارش را سختتر میکند.
از سوی دیگر، در کار رسانهای، «تعارض منافع» اعتبار یک گزارش را مخدوش میسازد. وقتی سردار جوانی و مقامهای نظامی-امنیتی یک طرف داستان قرار دارند، ارایه تکذیبیه به نفع مقامهای نظامی از سوی خبرگزاری وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که تریبون این نهاد نظامی-امنیتی به شمار میآید، فاقد ارزش خبری است. در چنین فضایی، خبرنگار خبرگزاری تسنیم بیش از آن که به دنبال کشف حقیقت باشد، در پی تحریف اطلاعات برای تبرئه طرف حکومتی است. این مهم برای هر مخاطبی قابل فهم است، پس نباید انتظار داشت که چنین گزارشی باورپذیر باشد.
خبرگزاری تسنیم ۱۴ ساعت پس از انتشار این گزارش، مطلب دیگری، این بار به نقل از بخش فارسی «بیبیسی» منتشر کرده تا اثبات کند که نفوذی در کار نبوده است. مقایسه این دو گزارش نشان میدهد که خبرگزاری تسنیم با تغییر دادن چند کلمه و برجسته کردن «نه با مقامات ایرانی رابطه داشتم»، سعی کرده است بر تمام ادعاها پیرامون حضور کاترین شکدم در ایران خط بطلان بکشد و صورت مساله را پاک کند. حال آن که در گزارش بیبیسی، کاترین شکدم گفته است: «من سعی نکردم به رسانههای ایران نفوذ کنم، وارد دالانهای قدرت شوم یا به کسی نزدیک شوم. من از طرف دولت جمهوری اسلامی دعوت شدم. این ایران بود که از من دعوت کرد و این برای من فرصت بود. من از کسی بهرهبرداری یا سوءاستفاده نکردم.»
او در خصوص همکاری با وبسایت علی خامنهای نیز با بیان این که برای نگارش یادداشت در سایت رهبر ایران، از سوی این سایت با او تماس گرفته شده، گفته است: «مقالات را برای آنها ایمیل میکرده است. دست شما نیست که کدام را منتشر میکنند و کدام را نه.»
خوب این طبیعی است که در دنیای امروز، هر نویسندهای مطلب را به ناشر ایمیل میکند. دوره نوشتن مطلب روی کاغذ و تحویل آن به ادیتور تمام شده است. اما صحبت از چگونگی تحویل مطلب به وبسایت علی خامنهای نیست بلکه پرسش این است که رابطه بین کاترین شکدم و سردبیری وبسایت رهبر ایران چهگونه برقرار شده که به نگارش و انتشار مقاله منجر شده است؟ به این پرسش نه بیبیسی و نه خبرگزاری تسنیم هیچکدام پاسخ نمیدهند.
«باورپذیری» یک گزارش یا یک خبر، اصل کلیدی در کار رسانهای است. از منظر حرفهای، خبری باورپذیر است که مستند و با منابع معتبر پشتیبانی شود؛ درست نقطه مقابل فیک نیوز یا خبر جعلی.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر