«خبرنگاری جرم نیست» سعی دارد تا در سلسله مطالبی با زبان ساده به زوایای مختلف روزنامهنگاری بپردازد. در بخشهای پیشین به «خبر و ارزشهای خبری»، «شش چ خبرنگاران»، «هرم وارونه»، «منابع خبر» و «بیطرفی» و «انصاف» در روزنامهنگاری، «روزنامهنگاری آنلاین» و «نقش یونسکو در حمایت از روزنامهنگاران» پرداختیم. در این بخش «شهروند خبرنگاری» را مرور میکنیم.
***
شهروند خبرنگار به شهروندانی غیر از روزنامهنگاران حرفهای اطلاق میشود که در جمعآوری، گزارش، تحلیل و انتشارِ اخبار و اطلاعات در جامعه، نقش فعالی بازی میکنند. در سالهای اخیر پس از گسترش فرهنگ دیجیتال، اینترنت، تلفنهای همراه دوربیندار و نیز شبکههای اجتماعی بسیاری از شهروندان عادی با تصویربرداری و عکاسی از وقایعی که در اطرافشان رخ میدهد و انتشار آن در اینترنت و شبکههای اجتماعی، فرهنگ جدیدی به عنوان شهروند خبرنگار را پدید آوردند. ویژگی گزارشهای شهروندان این است که میتواند سریع و تازه، ساده و بدون حاشیه باشد و گاهی از مناطقی ارسال شود که معمولا از سوی رسانههای اصلی پوشش داده نمیشود. تهیه گزارش از سوی شهروند خبرنگاران لزوماً به این معنا نیست که کامل بوده و یا کاملا حرفهای به نظر برسد؛ بلکه ویژگی اصلی آن این است که اگر شهروند خبرنگار در آن محل حضور نداشت، دنیا هرگز از آن باخبر نمیشد. با این وصف، خبرنگاران تعلیم ندیده قادر نیستند که اعتبار و بیطرفی خبرنگاری حرفهای را در گزارشهایشان تامین کنند. بنابراین به آموزش نیاز دارند. از آنجا که کار شهروند-خبرنگاری محدودیت خاصی از نظر حرفهای و اخلاق خبرنگاری ندارد، امکان انتقال اطلاعات غلط یا نیمه غلط یا غیردقیق که ایجاد آشفتگی می کند، همیشه وجود دارد. این، یکی از دلایلی است که بازنگری گزارشها و مطالبی که شهروند خبرنگاران تهیه می کنند، از اهمیت خاصی برخوردار است. به گفته «کاترین گیجرو»، خبرنگار کنیایی که برنامههای آموزشی را برای شهروند خبرنگاران طراحی میکند، سازمانهای خبری شهروندان عادی را به تهیه و به اشتراک گذاشتن مطلب و گزارش تشویق می کنند، اما همزمان، بر سر دوراهیهای اخلاق حرفهای خبرنگاری قرار دارند. مهم آن است که نهادهای خبری شهروند خبرنگاران را تعلیم دهند، در برابر خطرات احتمالی محافظت کنند یا دست کم آنها را از احتمال خطرات گوناگون آگاه کنند. این نهادها باید محدودیتهای کار شهروند-خبرنگاری را به آنها گوشزد کنند، تا امکان خبرنگاری بهتری را برای کار گزارشدهی بیابند و در نتیجه، قدرت بیشتری در کار شهروند خبرنگاری خود داشته باشند.
استفاده از شهروند خبرنگار
تبدیل کردن یک کاربر عادی اینترنت به شهروند خبرنگار چندان هم آسان نیست. جدا از امکانات و مهیا کردن سختافزارهای لازم نیاز عمده شهروند اینترنتی، بالا رفتن سواد رسانهای و آگاهی نسبت به ابزارها و فنآوری نوین است. کاربر اینترنت برای آن که بتواند در دنیای امروز تاثیرگذار باشد باید با طرز کار نرمافزارها، اپلیکیشنها و نحوه کار با رسانهها و شبکههای اجتماعی آگاه باشد. همچنین باید به حداقلی از دانش روزنامهنگاری نظیر خبرنویسی، تفاوت خبر با گزارش، تیترنویسی و نحوه گردش اطلاعات و تهیه خبر در یک رسانه حرفهای آگاه باشد تا بتواند در این زمینه فعالیت کند.
تهیه یک خبر یا گزارش تصویری از یک واقعه تحت عنوان شهروند خبرنگار نمیتواند بهانهای برای نادیده گرفتن موازین روزنامهنگاری باشد. به همین دلیل فردی که منبع اصلی خبر دسترسی دارد و نیز روزنامهنگاری که به محتوای تولید شده توسط شهروند خبرنگار دسترسی پیدا کرده باید تلاش کنند تا بالاترین استانداردهای خبری را رعایت کنند.
بهتر است شهروند خبرنگار دقت کند تا از همان اولین خبری که تهیه میکند به دنبال یافتن پاسخ شش سوال اساسی باشد. این سوالات عبارتند از چه، چرا، کی، چگونه، کجا و چه کسی؟در موارد متفاوت این شش سوال، جنبههای مختلفی را پوشش میدهد اما با در نظر گرفتن این سؤالات اطمینان حاصل میشود که شهروند خبرنگار با آمادگی بسیار بهتری در صحنه حاضر خواهد شد. بعد از تهیه تصاویر و طرح پرسشهای لازم، خبرنگار مستقر در رسانه میتواند راهنماییهای لازم برای ارائه حرفهای خبر را به شهروند خبرنگار ارائه دهد: حتما از صحت خبر و اطلاعاتی که قصد انتشار آن را دارید، مطمئن شوید.در زمان کسب خبر و یا تهیه فیلم دقت کنید تا در کار نیروهای امدادی اخلال ایجاد نکنید و از تجمع در محل حادثه بپرهیزید. بدون داشتن اطلاعات صحیح از یک اتفاق، فیلم یا عکس را به اشتراک نگذارید.از اصل ماجرا فیلم بگیرید و سعی در برداشتن گامی مثبت داشتهباشید.
در همین حال شهروند خبرنگار باید خود به این پرسشها پاسخ دهد:
آیا خبر یا گزارشی که تولید میکند اخلاقی است؟آیا داستان دقیق و منصفانه است؟آیا حقایق را درست فهمیده است؟ آیا همه جوانب موضوع را بررسی کرده است؟آیا اطلاعات همان طور مطرح شده که اتفاق افتاده است؟ آیا شیوه کار او، محصول را دراماتیکتر از واقعه ارائه داده است؟ آیا داستان بیطرفانه و عینی روایت شده است؟ آیا داستان را همانطور که هست تعریف شده یا به دلیل احساس شدید درباره آن، یک خط خاص روایت شده است؟
آیا شهروند خبرنگاران جایگزین خبرنگاران میشوند؟گسترش روزمره شبکههای اجتماعی و به تبع آن شهروندخبرنگاران این پرسش را مطرح میکند که آیا شبکههای اجتماعی جایگزین رسانهها و شهروند خبرنگاران جایگزین خبرنگاران خواهند شد؟محسن نمکدوست، مدرس روزنامهنگاری میگوید: «خبرنگار شهروندها و شبکه های اجتماعی دو رویداد مثبت رسانه ای متاخر هستند که با روزنامه نگاری جریان اصلی در شرایط بسامان به خوبی می توانند تعامل و به زبان ساده تر «پاسکاری» کنند، یعنی به امکانات روزنامه نگاری جریان اصلی بیفزایند و از آن بهره بگیرند و برعکس؛ اما هیچ کدام نمی توانند جای دیگری را بگیرند و بر دیگری سیطره اعمال کنند، چون از یک جنس نیستند، ماموریتی یکسان ندارند، ملاک ها و معیارهای شان متفاوت است و مقصد و مقصود شان فرق میکند. شبکه های اجتماعی و خبرنگار شهروندی امتداد طبیعی رفتار ارتباطی شهروندان هستند و روزنامه نگاری حرفه ای امتداد طبیعی رفتار کسانی که شغل و تعلق خاطرشان رسانه گری حرفه ای است.»
از منابع اصلی: روزنامهنگاری شهروندی، رسانههای جدید - مصطفی قوانلو قاجار- وب سایت شبکه بینالمللی خبرنگاران
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر