«خبرنگاری جرم نیست» سعی دارد تا در سلسله مطالبی با زبان ساده به زوایای مختلف روزنامهنگاری بپردازد. در بخشهای پیشین به «خبر و ارزشهای خبری»، «شش چ خبرنگاران»، «هرم وارونه»، «منابع خبر» و «بیطرفی» و «انصاف» در روزنامهنگاری و همچنین «روزنامهنگاری آنلاین» پرداختیم. در این بخش نقش یونسکو را در حمایت از روزنامهنگاران مرور میکنیم.
***
نام یونسکو یا همان سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد برای بسیاری آشناست. یونسکو یک نهاد تخصصی سازمان ملل متحد است که با هدف کمک به «ایجاد صلح، ریشهکن کردن فقر، توسعه پایدار و گفتوگوی بینفرهنگی از طریق آموزش، علوم، فرهنگ، ارتباطات و اطلاعات» بهوجود آمده است.ارتقای سطح امنیت روزنامهنگاران و مقابله با مصونیت کسانی که موجب آزار آنان به خاطر فعالیتحرفهایشان میشوند نیز از جمله وظایف یونسکو در بخش فراهم کردن آزادی برای رسانههاست. حملات به روزنامهنگاران نهتنها در مناطق جنگی، بلکه در مناطق غیرجنگی به دست ماموران امنیتی، گروههای مسلح، گروههای جنایتکار سازمانیافته و حتی پلیس محلی، صورت میگیرد. در این میان روزنامهنگاران محلی از آسیبپذیرترین روزنامهنگاران به شمار میروند. نوع حملات میتواند شامل قتل، بازداشت، آزار و شکنجه و نگهداری خودسرانه در بازداشتگاهها باشد. یونسکو میگوید مصونیت مرتکبان جنایت و آزار علیه روزنامهنگاران، باعث تداوم و دامن زدن به چرخه خشونت و خودسانسوری ناشی از آن میشود، که این امر جامعه را از دریافت اطلاعات درست و دقیق محروم میکند و بر تلاشهای حقوق بشری سازمان ملل متحد برای ارتقای صلح، امنیت و توسعه پایدار اثر منفی میگذارد.
طرح اقدام سازمان ملل برای امنیت روزنامهنگاران
سازمان ملل متحد یک «طرح اقدام» یا Action Plan برای امنیت روزنامهنگاران و حل معضل مصونیت جنایت علیه آنها تدوین کرده است. برخی تدابیر مصرح در این طرح شامل ایجاد سازوکاری برای هماهنگی بین نهادهای مختلف بهمنظور تسهیل مسائل مربوط به امنیت روزنامهنگاران، کمک به کشورهای عضو برای تنظیم قوانین مرتبط و ایجاد سازوکارهایی در راستای گسترش آزادی بیان و چرخه اطلاعات است. طرح اقدام سازمان ملل متحد توصیه میکند که در همکاری با دولتها، سازمانهای رسانهای، نهادهای تخصصی و سازمانهای غیردولتی، در این باره آگاهیرسانی شود. بدیهی است حکومتهایی مانند جمهوری اسلامی ایران که بهطور مستمر از جانب نهادهای حرفهای روزنامهنگاری مانند گزارشگران بدون مرز به عنوان دشمنان آزادی مطبوعات شناخته میشوند، هنوز به تصویب قوانینی در جهت تسهیل آزادی رسانهها تن ندادهاند. تحت چارچوب طرح اقدام سازمان ملل متحد برای امنیت روزنامهنگاران، عملکردها به شش حوزه تقسیم میشوند: ۱. تعیین استانداردها و سیاستگذاری ۲. آگاهیرسانی ۳. گزارش و نظارت مستمر ۴. ظرفیتسازی ۵. تحقیقات دانشگاهی و ۶. ساخت ائتلافهای مرتبط. این طرح اقدام، نخستین تلاش هماهنگ در داخل سیستم سازمان ملل در جهت حفظ امنیت روزنامهنگاران است و در چارچوب دستیابی به اهداف چشمانداز توسعه پایدار قرار میگیرد که برای رسیدن به آنها تا سال ۲۰۳۰ دستور کار ویژهای تدارک دیده شده است.
روز جهانی پایان مصونیت برای مرتکبان جنایت علیه روزنامهنگاران
طبق آمارهای یونسکو، ۹۰ درصد از پروندههای قتل ۱۲۰۰ روزنامهنگار که بین سالهای ۲۰۰۶ و ۲۰۲۰ کشته شدند، به نتیجهای نرسیدهاند. این مصونیت که دهههاست در مورد جنایت علیه روزنامهنگاران در جهان دیده میشود، در سال ۲۰۱۳ عزم جامعه جهانی را برانگیخت تا روز دوم نوامبر را «روز جهانی پایان مصونیت برای مرتکبان جنایت علیه روزنامهنگاران» اعلام کنند. این تصمیم طی قطعنامه A/RES/68/163 در شصت و هشتمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد در همان سال اعلام و دوم نوامبر هر سال، برای بزرگداشت چنین روزی انتخاب شد. دلیل انتخاب این روز، کشتهشدن دو روزنامهنگار در دوم نوامبر ۲۰۱۳ در کشور مالی بود.این قطعنامه علاوهبر این، از اعضای سازمان ملل متحد میخواهد تا برای مقابله با فرهنگ مصونیت تدابیری بیندیشند.
مساله امنیت روزنامهنگاران و گزارشگران ویژه سازمان ملل
گزارشگر ویژه، یکی از عناوین افرادی است که شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در حیطه سازوکارهای شناختهشده سازمان ملل متحد منصوب میکند. گزارشگران ویژه اغلب مأموریتهای حقیقتیابی را برای بررسی اتهامهای مربوط به نقض حقوق بشر انجام میدهند.در چارچوب طرح اقدام سازمان ملل متحد برای حفظ امنیت روزنامهنگاران، چهار گزارشگر ویژه بهطور مستقیم دخالت دارند: ۱. گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در امور اعدامهای فراقضایی، شتابزده و خودسرانه۲. گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در ارتقا و حفظ حق آزادی بیان و عقیده۳. گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در مورد شرایط مدافعان حقوق بشر۴. گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در مورد خشونت علیه زنان و ریشهها و عواقب آنهمچنین روزنامهنگاران شهروند کشورهایی مانند ایران که گزارشگر ویژه حقوق بشر برای آنها منصوب شده است، میتوانند برای گزارش آزارها علیه خود یا همکارانشان به همان گزارشگر رجوع کنند.
جدیدترین گزارش یونسکو: روزنامهنگاری، خیر عمومی است
جدیدترین گزارش «آزادی بیان و توسعه رسانهها» که به روند آخرین تحولات در این باره در سالهای ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ میپردازد، از عنوان ویژهای استفاده کرده است: «روزنامهنگاری، خیر عمومی.»در این گزارش «خیر عمومی» به معنای خدماتی آمده است که در اختیار تکتک اعضای جامعه قرار میگیرند. خدمات بهداشت و درمان و آموزش رایگان، چراغهای روشنکننده معابر، پارکهای عمومی، جادهها و هر آنچه تمام مردم از مزایای آن نفع میبرند، در این دسته برشمرده شدهاند. روزنامهنگاری حرفهای نیز به دلیل ارائه خدمات اطلاعرسانی استاندارد به شهروندان، از جمله مصادیق خیر عمومی برشمرده شده است. با این حال، در این گزارش آمده که تصویر کنونی بینالمللی در مورد امنیت روزنامهنگاران، نشانگر تهدید این «خیر عمومی» از جهات گوناگون است. این گزارش تدابیر پنج سال اخیر مانند ائتلاف آزادی رسانهها در سال ۲۰۱۹، تعهد لاهه برای افزایش امنیت روزنامهنگاران در سال ۲۰۲۰ و اعطای جایزه نوبل صلح به دو روزنامهنگار در سال ۲۰۲۱ را برمیشمارد، اما تاکید میکند که راه درازی تا تحکیم استانداردها و اطمینان از رعایت آنها باقی مانده است. یکی از موانع فراگیر شدن این استانداردها در سطح جهان نیز دولتهایی هستند که خود به طور سیستماتیک روزنامهنگاران و آزادی بیان را سرکوب میکنند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر