«خبرنگاری جرم نیست» سعی دارد تا در سلسله مطالبی با زبان ساده به زوایای مختلف روزنامهنگاری بپردازد. در بخشهای پیشین به «خبر و ارزشهای خبری»، «شش چ خبرنگاران»، «هرم وارونه»، «منابع خبر» و «بیطرفی در روزنامهنگاری» پرداختیم. در این بخش به مبحث «انصاف در روزنامهنگاری» میپردازیم.
***
در بخش پیشین بیطرفی در روزنامهنگاری را بررسی کردیم. بیطرفی و انصاف در روزنامهنگاری بسیار نزدیک به هم هستند اما لزوما یکی نیستند.انصاف اطمینانیافتن از این موضوع است که در گزارش شما حق هیچ موجودی نقض نشده باشد؛ پیش از تهیه گزارش تا حد ممکن نظر همه طرفها پرسیده شده باشد و پس از انتشار نیز امکان دفاع یا پاسخگویی مهیا شود. انصاف در روزنامهنگاری میتواند بررسی همه جوانب یک موضوع و گزارش دقیق یافتهها باشد. اغلب سوژههای خبری دو یا چند سویه متفاوت دارند و روزنامهنگاران باید تمامی جنبههای قابل بررسی آن موضوع را مورد توجه قرار دهند. علاوه بر این روزنامهنگاران مسئولیت دارند که انگیزههای خود را بررسی کنند و مطمئن شوند که احساسات و عواطف شخصیشان بر آنچه گزارش میدهند، با چه کسی صحبت میکنند، یا این که چه عناصری از داستان را برجسته میکنند، تأثیر نمیگذارد. در این قسمت، رعایت انصاف و اصل بیطرفی همپوشانی دارند. زبان و لحنی که مورد استفاده قرار میگیرد نیز اهمیت فراوانی دارد. روزنامهنگار باید دقت کند از زبان و لحنی استفاده میکند که سبب بازنمایی نادرست و ناعادلانه حقایق نمیشود. وظیفه خبرنگار اطلاع رسانی است و نه آب و تاب دادن موضوع با هدف تاثیرگذاری بر احساسات مخاطب. استفاده از تنها یک صفت نابجا میتواند همه زحمات خبرنگار در ارائه خبری منصفانه را زیر سوال ببرد. اینجا است که مرز مشخص میان روزنامهنگاری و کنشگری مدنی خود را نمایان میکند.وظیفه روزنامهنگار ارائه حقایق معتبر و تایید شده است و این کار نباید با هدفی جز اطلاعرسانی صورت گیرد. این که خبر و گزارش با هدف انگیزش احساسات مخاطب نوشته شود، تداخل وظیفه خبرنگار و کنشگر مدنی است؛ دو موضوع متفاوتی که میتواند سبب تخطی روزنامهنگار از اصل بیطرفی شود. با پایبندی دقیق به واقعیت، خبرنگار میتواند به مخاطب اجازه دهد نظر خود را در مورد داستان شکل دهد. در واقع، ما خبر را روایت میکنیم و ابعاد یا نظرات مختلف در مورد آن را پوشش میدهیم تا مخاطب بتواند تحلیل شخصی خود را در این میانه داشته باشد.
حق پاسخگویی
هنگام طرح ادعا، همیشه باید حق پاسخگویی را در نظر داشت. برای مثال، اگر اطلاعاتی به دست خبرنگار برسد که به نظر میرسد انتشار آن به نفع عموم است اما شامل اتهامات جدی علیه یک فرد یا گروه باشد، ممکن است انتشار آن بدون در دست داشتن مصادیق قابل دفاع در دادگاه، مناسب نباشد. این اطلاعات حتما باید درستیسنجی شوند. در بیشتر موارد، تماس یا انجام مصاحبه با فردی که اطلاعات در مورد او ارائه شده، نقشی مهم دارد. از سوی دیگر، وکلای رسانه باید تمامی جزئیات را بررسی کرده و تمهیدات لازم برای محافظت حقوقی از رسانه را در نظر بگیرند. روزنامهنگاران آزاد که عضو سندیکاها و اتحادیههای حرفهای هستند در اکثر کشورها میتوانند از مشاوره حقوقی رایگان استفاده کنند. با این حال، هنگام انتشار خبر در مورد جوانان، اقشار آسیب پذیر، و کسانی که اخیراً سوگوار شدهاند یا آسیب دیدهاند، باید مراقب بود.باید به کسانی که قرار است نقل قولی از آنها منتشر شود، گفته شود که چه زمانی، در چه زمینهای و چگونه از مطالب استفاده میشود. زیرا ممکن است برای روزنامهنگار واضح به نظر برسد که مطالب به صورت آنلاین قابل جستجو و مشاهده در سراسر جهان است، اما فردی که به سوالات پاسخ داده یا اطلاعات را در اختیار روزنامهنگار قرار داده، به این موضوع فکر نکرده باشد؛ به خصوص اگر تحت فشار روحی باشد.با این همه لازم نیست به آنها اجازه داده شود تا مطالب از پیش ضبط شده یا مطالبی را که احتمالاً به صورت آنلاین منتشر می شود، ببینند. در صورت طرح چنین درخواستی، باید دلایل ویراستاری، قانونی و اخلاقی آن بررسی شود. برای مثال، در بسیاری از موارد مربوط به مصاحبههای علمی با دانشمندان حوزههای مختلف که در آنها مصاحبهشونده از روی حافظه سخن میگوید اما نیاز به بررسی مضاعف منابع و فکتهایش دارد، این مساله میتواند مجاز شمرده شود.
تلاش برای یافتن پاسخ، پیش از انتشار
در مواردی که ادعاهایی مبنی بر تخلف وجود دارد، باید فرصت عادلانهای را برای فرد فراهم شود تا قبل از پخش یا انتشار به اتهامات پاسخ دهد. برای این هدف لازم است باید سوابق دقیقی از زمان، نحوه و مکان تماس با فرد، همراه با پاسخ او به پیشنهاد، آماده شود. اگر مطالب مربوط به تلویزیون و رادیو باشد، این پاسخ باید در همان برنامه یا همزمان با ادعای مطرح شده پخش شود.
استقلال روزنامهنگار
با همه مواردی که در بالا ذکر شد، نباید روزنامهنگار تن به شرایطی بدهد که استقلال او را خدشهدار کند. در برخی موارد فردی که برای مصاحبه با او تماس گرفته شده سعی میکند تا شرایطی ویژه را به خبرنگار تحمیل کند. باید توجه داشت که این شرایط نباید منجر به تغییر سوالات و یا محدودیت تهیه گزارش شود. هیچ توافقی نباید مانع از پرسیدن سوالاتی شود که مخاطبان انتظار دارند.در برخی موارد، افرادی که قبلاً مصاحبه شدهاند تصمیم میگیرند رضایت خود را پس بگیرند. در عین حال که باید اعتراض آنها بررسی شود، اما در نهایت سردبیری تصمیم میگیرد که آیا انتشار مطلب به نفع عموم است یا خیر. رعایت همه موارد ذکر شده در روند تهیه گزارش یا مصاحبه سبب میشود تا با اطمینان خاطر بیشتری بتوان به انتشار مطلب فکر کرد. باید به یاد داشته باشیم که خبرنگاران در جستجوی حقیقت هستند؛ اما به موازات آن نباید از عینیت و انصاف غافل شوند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر