«خبرنگاری جرم نیست» سعی دارد تا در سلسله مطالبی با زبان ساده به زوایای مختلف روزنامهنگاری بپردازد. در بخشهای پیشین به «خبر و ارزشهای خبری»، «شش چ خبرنگاران»، «هرم وارونه» و «منابع خبر» پرداختیم. در این بخش به مبحث «بیطرفی در روزنامهنگاری» میپردازیم.
***
بحث بیطرفی و اهمیت آن یکی از مباحث بسیار مهم در رسانهها و فعالیت حرفهای روزنامهنگاران است. با این حال، باید توجه داشت که اهمیت بیطرفی نهتنها در روزنامهنگاری، بلکه در هر حوزهای که قرار است اطلاعاتی در اختیار مخاطب قرار دهد، نمایان میشود. این موضوع در تحقیقات علمی دانشگاهی نیز صدق میکند.در تحقیقات دانشگاهی مرتبط با علوم تجربی و ریاضی، برای متخصصان آن حوزهها راحتتر است که نظرات شخصی خود را از نتیجه تحقیقات یا کشف جدید، جدا نگه دارند. کشف یک فرمول ریاضی یا یک پدیده شیمیایی چندان با عقاید شخصی محقق پیوند نمیخورد. اما در حوزه علوم انسانی، از آنجا که اکثر افراد گرایشهای شخصی و عقاید سیاسی و دینی مختلف دارند، رعایت اصل بیطرفی دشوارتر و البته مهمتر است.روزنامهنگاران برای ارائه پوشش جامع و معتبر از اخبار و امور جاری، باید از دیدگاههای شخصی خود فراتر بروند. تنها با انعکاس منصفانه و دقیق تنوع عقاید میتوان امیدوار بود که تصویری واقعی از آنچه واقعاً در حال وقوع است ارائه دهیم.از جمله دلایل ضرورت پایبندی رسانهها به اصل بیطرفی این است که رسانهها و روزنامهنگاران نقشی جدی در شکلدهی به افکار عمومی درباره رویدادها دارند. بنابراین، اگر رسانهای در کار حرفهای خود پایبند به اصول و معیارهای مشخصی نباشد، میتواند افکار عمومی را به سمت خاصی هدایت کند که پیامدهای زیادی برای جامعه به همراه خواهد داشت.عزیز حکیمی، روزنامهنگار، میگوید: «بیطرفی به معنای آن است که رسانهها و روزنامهنگاران واقعیت را آنطور که هست به مخاطبان گزارش دهند و سلایق و گرایشهای عقیدتی، سیاسی یا قومی خود را در این فرایند دخیل نسازند. هدف این است که مخاطبان (یا جامعه) تصویری حتیالامکان جامع و منطبق با واقعیت از یک وضعیت به دست آورند. اما این هدف همیشه با فقط گزارش یک رویداد به دست نمیآید. تقریبا همیشه نیاز است که رسانهها در خصوص ابعاد مختلف یک رویداد مهم که گاهی به سادگی به چشم نمیآید، تحقیق کنند و نتیجه آن را به مخاطبان خود ارائه کنند. هدف روزنامهنگاری تحقیقی و یا نظرسنجیهای عمومی و دیگر راههای کسب فعالانه معلومات همین است.»
بیطرفی در خبر
خبر در واقع ارائه رویدادی است که منبع مشخص داشته و وقوع آن اثبات شده است (درباره خبر و منابع آن میتوانید به بخشهای پیشین این سلسلهبحثها مراجعه کنید). در این میان روزنامهنگار برای رعایت بیطرفی در ارائه این حقایق باید دیدگاهها و قضاوتهای خود را حذف کند و به مخاطب اجازه دهد تا نتیجهگیری خود را عاری از دیدگاههای او انجام دهد. برای تامین این شرایط، روزنامهنگار باید تلاش کند تا نه تنها منعکس کننده طیف گستردهای از نظرات باشد بلکه دیدگاههای متضاد با عقاید شخصیاش را نیز بررسی کند. روزنامهنگار باید اطمینان حاصل کند که هیچ دیدگاه مرتبطی نادیده گرفته نمیشود و از هرگونه ترجیح شخصی نسبت به موضوع یا انتخاب مصاحبه شوندگان اجتناب کند. کار آسانی نیست! اما انجامش ضروری است.
آزادی تحریریه
رعایت بیطرفی تنها وظیفه روزنامهنگار نیست بلکه مسئولان رسانه نیز باید با بیطرفی به اخبار و سوژهها بپردازند و به خبرنگار اجازه دهند تا اگر دلایل ادیتوریال خوبی برای تهیه یک خبر یا گزارش وجود داشته دارد، آن را پوشش دهد.صرف دعوت از افرادی مانند دانشگاهیان، کارشناسان صنعت و مددکاران حمایت اجتماعی، احتمالاً دیدگاه بیطرفانهای در اختیار مخاطب قرار نخواهد داد بلکه این افراد، صداهایی هستند که میتوانند کمک کنند تا دیدگاههای متعدد لحاظ شوند.انتخاب افرادی که دعوت میشوند تا به تحلیل موضوع کمک کنند مهم است. اینجا باید منصف بود. در حالت ایدهآل، باید سعی شود که تا جای ممکن زمانی برای گنجاندن همه دیدگاهها فراهم شود. ممکن است امکان ارائه زمان برابر برای همه دیدگاهها وجود نداشته باشد و مجبور به انتخاب شویم. اما با تمام این چالشها، باید با خود، همکاران، سردبیر و مهمتر از همه، با مخاطبان صادق باشیم تا نشان دهیم که هیچ صدای مهمی نادیده گرفته نشده است. بنابراین اگر از شما یک شخصیت سیاسی یا غیرسیاسی که طرف مستقیم گزارش است دعوت کردهاید و او حاضر به شرکت نشده است، این مساله را میتوانید در گزارش مطرح کنید.موضوعات بحث برانگیز ممکن است سیاست، مذهب، اعمال جنسی، روابط انسانی و معاملات مالی را پوشش دهد. در همه موارد، باید اطمینان حاصل شود که طیف گسترده ای از دیدگاهها پوشش داده میشود.همچنین باید اطمینان حاصل شود که «نظر و عقیده» به وضوح از «واقعیت» متمایز میشود و ما موظفیم بدون توجه به دیدگاه و ترجیحات شخصی خود اطلاعرسانی کنیم.گاهی اوقات خبرنگاران در مورد ارائه گزارش «متوازن» صحبت میکنند، که گاه واقعبینانه نیست. رویدادهای جوامع انسانی همیشه متوازن نیستند و توازن هم لزوما معادل با بیطرفی نیست. ممکن است یک داستان آنقدر یک طرفه باشد که تلاش برای ارائه «توازن» باعث تمسخر گزارش شود. باید اطمینان حاصل کرد که به همه طرفها فرصت داده میشود تا نظرات خود را منتشر کنند اما نباید در دام «توازن کاذب» افتاد.
توازن کاذب چیست؟
دیدگاههای جنجالی اما غیرواقعی میتوانند در برنامههایی پوشش داده شوند اما نه برای ترویج آنها، بلکه در جهت روشنشدن وقایع برای مخاطب. برای مثال، ممکن است افرادی که معتقد صافبودن زمین هستند، برای یک برنامه علمی دعوت شوند تا دلایل ادعایی خود را مطرح کنند. اما آیا توازن به این معناست که باید به یک مدعی صاف بودن زمین و یک اخترشناس که همزمان دعوت میشوند، وقت و فرصت برابر داد؟ با این که روی کاغذ، فرصت برابر نشانگر نوعی «توازن» است، اما «منصفانه» «بیطرفانه» نیست. قرنهاست که دانشمندان با مشاهدات علمی و سپس با ابزارهای پیشرفته کرویبودن زمین را نشان دادهاند. دادن وقت و امکان برابر به آنها با یک مدعی صاف بودن زمین که بسیاری از عقایدش بر مبنای تئوری توطئه شکل گرفته، این تصور را در مخاطب ایجاد میکند که یک بحث جدی میان طرفداران و مخالفان کرویت زمین در فضای علمی برقرار است؛ در صورتی که چنین نیست. به همین صورت، دادن وقت برابر به یک کنشگر مدنی و سخنگوی یک گروه شبهنظامی که اقدام به ترور و بمبگذاری کرده است، میتواند از مصادیق بیطرفی کاذب محسوب شود. در بخش بعدی در مورد «منصفانه بودن» گزارشها بیشتر صحبت خواهیم کرد.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر