ترویج ایدههای فعالان جامعه مدنی برای بهبود شرایط زندگی یا ایجاد تغییرات اجتماعی، به محتوای رسانهها شکل و فرمِ ترویجی میبخشد و اصطلاحا آنها را رسانههای ترویجی میخوانند. تفاوتی ندارد که رسانهای، اساسا برای کار ترویجی بنا شده باشد یا بخشی از تمرکز آن، روی ترویج ایدههای سازنده باشد. برخلاف پروپاگاندا که هدف آن تامین منافع صاحبان قدرت و ثروت است و ایدههای آنها را به اشکال مختلف به مخاطب عرضه میکنند و محتوای آنها آلوده به دیساینفورمیشن و اطلاعات جعلی است و در بهترین حالت بازتابدهنده بخشی از واقعیت و جهتدار است؛ رسانههای ترویجی، برخوردی صادقانه با مخاطب دارند و محتوای آنها بر اطلاعات درست و فکتهای معتبر استوار است.
فعالیت رسانهها آنجا که منافع گروهی را بر منافع ملی و دقت و صحت محتوا را قربانی مقاصد تبلیغی خود میکنند، دیگر رسانه ترویجی نیستند بلکه ابزار پروپاگاندا به شمار میآیند.
برای روشن شدن موضوع به این گزارش خبرگزاری تسنیم که روز ۱۲ فروردین ۱۴۰۱ با عنوان «هرچه جمعیت کشوری بیشتر باشد، تعداد نوآوران در آن کشور هم بیشتر است» منتشر شده، دقت کنید. در این گزارش که به قلم «میلاد صالحی» که به عنوان فعال و پژوهشگر حوزه جمعیت معرفی شده، نوشته شده، آمده است:
«کشورهایی که از جمعیت بیشتری برخوردار هستند، پتانسیل و قابلیتهای بیشتری در زمینه نیروی انسانی و بهرهبرداری از نیروی کار ماهر و نوآور در تولید کالا و خدمات دارند. در واقع هرچه جمعیت کشوری بیشتر باشد، تعداد انسان نوآور در آن بیشتر است که این نیروهای انسانی میتوانند در جهت اهداف شرکتهای دانشبنیان به کار گرفته شوند؛ در نقطه مقابل نیز هر چهقدر جمعیت در کشوری محدودتر و کمتر باشد، ظرفیتهای انسانی کمتر خواهد بود. در مجموع میتوان گفت که در صورت افزایش جمعیت و ارائه سطح مناسبی از بهداشت و آموزش به فراخور این افزایش جمعیت، نیروی انسانی خلاق و نوآور بیشتری در خدمت بنگاهها با فعالیتهای دانشبنیان قرار خواهد گرفت. بنابراین جمعیت زیاد با بافت سنی جوان موجب افزایش توانمندیهای طرف عرضه در اقتصاد دانشبنیان میشود؛ بدون تردید نیروی جوان در پیشرفت علمی کشور نقش اساسی ایجاد میکند. بسیاری از جمعیت نخبه کشورها را جوانان تشکیل میدهند. هر اندازه جمعیت به سمت سالمندی پیش رود، به صورت طبیعی از طبقه جوان نخبه کاسته میشود.»
نویسنده این گزارش با تلفیق دو ایده رهبر جمهوری اسلامی به مساله جمعیت و اقتصاد دانشبنیان، به ادعایی رسیده که حتی در صورت درست بودن، فقط یک احتمال است، یعنی احتمالا در جمعیت بیشتر، نخبه بیشتری هم ممکن است ظهور داشته باشد؛ حال آنکه الزاما رابطهای میان جمعیت و نوآوری وجود ندارد. کافی است به گزارشهای سالانه نوآوری در جهان نگاه کنید تا متوجه شوید رتبه کشورها در نوآوری و رابطه آنها با جمعیت چگونه است.
براساس گزارش سال ۲۰۲۱ سازمان جهانی مالکیت معنوی، رتبه ایران در شاخص نوآوری ۶۰ اعلام شده است. رتبه ایران در سال ۲۰۲۰، ۶۵ و در سال ۲۰۱۹ در جایگاه ۶۱ قرار داشت. جالب است بدانید که ایران در سال ۲۰۱۱ در جایگاه ۹۰ و در سال ۲۰۱۲ در جایگاه ۱۰۴ و در سال ۲۰۱۳ یعنی زمان تحویل دولت توسط «محمود احمدینژاد» به «حسن روحانی» در جایگاه ۱۱۳ قرار داشته است. یعنی بالا و پایین شدن رتبه نوآوری ایران در طول ۱۵ سال گذشته، به تنها چیزی که ربط نداشته، مساله کم یا زیاد شدن جمعیت بوده است؛ بلکه تغییر سیاستها و حمایت و پشتیبانی از پژوهش، توسعه علمی و توجه بیشتر به نهادهای دانشگاهی، تاثیر خود را در ارتقای رتبه ایران در شاخص نوآوری نشان داده است. پیشتر آقای «سورنا هاشمی»، معاون علمی و فناوری رئیسجمهور سابق و فعلی در سال ۲۰۱۸ در این خصوص گفته بود: «ابتدای دولت رتبه ما ۱۲۰ بود و این سال پنجم است که کاهش رتبه داریم و این نتیجه کار دانشگاهها، مراکز نوآوری پژوهش، کسب و کارهای نوپا و شرکتهای دانش بنیان و سرمایهگذارهای خطرپذیر است.»
از سوی دیگر اگر به رتبه نوآوری ده کشور اول پرجمعیت دنیا نگاه کنید، متوجه میشوید که جمعیت رابطهای با نوآوری ندارد:
۱- چین رتبه نوآوری ۱۲
۲- هند رتبه نوآوری ۴۶
۳- آمریکا رتبه نوآوری ۳
۴- اندونزی رتبه نوآوری ۸۷
۵- پاکستان رتبه نوآوری ۹۹
۶- برزیل رتبه نوآوری ۵۷
۷- نیجریه رتبه نوآوری ۱۱۸
۸- بنگلادش رتبه نوآوری ۱۱۶
۹- روسیه رتبه نوآوری ۴۵
۱۰- مکزیک رتبه نوآوری ۵۵
اگر به ده کشور اول شاخص نوآوری در سال ۲۰۲۱ هم نگاه کنید، باز میبینید که کشورهایی با جمعیت کم و دارای رتبه پایین در رتبهبندی جمعیت، در نوآوری پیشرو و دارای رتبههای برتر هستند:
۱- سوئیس رتبه اول نوآوری، در جمعیت صاحب رتبه ۱۰۱
۲- سوئد رتبه دوم نوآوری، در جمعیت صاحب رتبه ۹۱
۳- آمریکا رتبه نوآوری و جمعیت ۳
۴- انگلستان رتبه نوآوری ۴، در جمعیت صاحب رتبه ۲۱
۵- کره جنوبی رتبه نوآوری ۵، در جمعیت صاحب رتبه ۲۸
۶- هلند در نوآوری رتبه ۶ و در جمعیت صاحب رتبه ۶۹
۷- فنلاند رتبه نوآوری ۷ و رتبه جمعیت ۱۱۶
۸- سنگاپور رتبه نوآوری ۸ و رتبه جمعیت ۱۱۴
۹- دانمارک رتبه نوآوری ۹ و رتبه جمعیت ۱۱۵
۱۰- آلمان رتبه نوآوری ۱۰ و رتبه جمعیت ۱۹
آمریکا تنها کشوری است که هم در رتبهبندی جمعیت و هم در رتبهبندی شاخص نوآوری در جایگاه سوم جهان قرار دارد.
حال پرسش این است که چرا خبرگزاری تسنیم مدعی است، «هرچه جمعیت کشوری بیشتر باشد، تعداد نوآوران در آن کشور هم بیشتر است»؛ پاسخ روشن است، صحت و دقت ادعا برای این خبرگزاری در اولویت نیست، آنچه اهمیت دارد این است که ادعا، با خواستهای رهبر مبنی بر افزایش جمعیت و توسعه اقتصاد دانشبنیان تطابق داشته باشد.
پروپاگاندا شکلی استراتژیک از ارتباطات است برای تاثیرگذاری بر نگرشها، نظرات و رفتارهای مخاطبان. پروپاگاندا بر حقیقت، نیمهدرست، دروغ و فریب استوار است و از به کار بردن هیچکدام از اینها ابایی ندارد، آنها بر ارزشها، ترسها، امیدها و رویاهای ما سوار میشوند تا ایده خود را به پیش ببرند.
سادهسازی اطلاعات یکی از تاکتیکهای پروپاگانداست که در این گزارش از آن استفاده شده است؛ یعنی صورت مساله را آنقدر ساده نشان میدهند که در ذهن مخاطب پرسشی ایجاد نکند: «جمعیت بیشتر، نوآوری بیشتر». هر ذهنی ممکن است این ادعا را بدون پرسشگری بپذیرد، حال آنکه فکتهای معتبر و بینالمللیِ موجود چنین ادعایی را تایید نمیکند. نوآوری بیش از آنکه وابسته به جمعیت باشد، به اهمیت یافتن نخبگان، علم، دانش و ساختار عاری از فساد، دموکراتیک و رقابتی وابسته است. پاکستان و نیجریه با بیش از ۲۰۰ میلیون جمعیت در نوآوری جایگاهی بهتر از به ترتیب ۹۹ و ۱۱۸ ندارند، ولی کمی اینطرفتر قطر با تنها ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر در جایگاه ۶۸ دنیا و امارات با ۱۰ میلیون جمعیت در رتبه ۳۳ و سوئد با همین مقدار جمعیت در رتبه دوم دنیا در شاخص نوآوری قرار دارند. آیا این فکتها برای خبرگزاری تسنیم غیرقابل دسترس بوده یا از آن بیاطلاع هستند؟ احتمالا باید بگوییم خیر، آنچه باعث میشود آنها چشم خود را روی این فکتها ببندند، ماموریتی است که به آنها محول شده است: «جهاد تبیین ضرورت افزایش جمعیت».
دستگاه پروپاگاندا مخاطبی را دوست دارد که «تفکر انتقادی» ندارد و هر داستانی را باور میکند، مخاطبی که پرسشگر نیست و زود اسیر صحنهآراییها میشود. داشتن تردید نسبت به درستی و کامل بودن اطلاعات، رمز حفاظت از خود در برابر پروپاگاندا است، پس همیشه با دیده شک به درستی ادعاهای این رسانهها بنگرید.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر