هندوانه هر سال 6 برابر مخزن سد امیرکبیر آب می خورد

بيژن عزيزى، يزد، شهروند خبرنگار

طبق آمارهای وزارت جهاد کشاورزی به صورت میانگین سالانه در ایران بیشتر از 3 میلیون تن هندوانه تولید می شود. این در حالی است که طبق گفته مسئولان برای تولید هر کیلو هندوانه باید 300 تا 500 لیتر آب مصرف کرد. همین آمار حکایت از آن دارد که در ایران که این سالها با معضل بزرگ بی آبی و خشکسالی دست به گریبان است هر سال یک هزار و 200 میلیارد لیتر آب گرانبها برای تولید هندوانه مصرف می شود.

از طرف دیگر با تبدیل یک هزار و دویست میلیارد لیتر به مترمکعب، به عدد یک میلیارد و دویست میلیون مترمکعب آب می رسیم که سالانه برای تولید هندوانه مصرف می شود. برای پی بردن به حجم بالای این میزان آب مصرفی تنها برای کشت هندوانه کافی است بدانیم که کل حجم مخزن سد امیرکبیر که از سدهای اصلی تامین کننده آب تهران است تنها 205 میلیون مترمکعب است. این یعنی در ایران سالانه 6 برابر حجم سد امیرکبیر صرف تولید هندوانه می شود.

همه این آمارها در شرایطی منتشر می شود که میزان و حجم تولید هندوانه در فصلهایی از سال در ایران آنقدر بالا می رود که کشاورزان این محصول را در پاره ای مواقع با قیمتهایی بسیار اندک - هر کیلو کمتر از 100 تومان - به دلالها می فروشند.

در همین راستا چند وقت پیش حمیدرضا تشیعی معاون نظارت بر بهره برداری آبفای کشور گفته بود: هزینه تولید هر لیتر آب در ثانیه 300 میلیون تومان و هزینه تامین، انتقال، تصفیه و توزیع آن نیز 900 میلیون تومان است. علاوه بر او رحیم میدانی معاون وزیر نیرو نیز گفته بود: بر اساس محاسبه صورت گرفته برای تامین یک لیتر در ثانیه آب زیرزمینی به ده میلیارد ریال سرمایه‌گذاری نیاز است.

با در نظر گرفتن همین ارقام و اعداد مشخص می شود چه مقدار بسیار زیادی از منابع آبی کشور که ارزش آنها به صدها میلیارد تومان می رسد برای تولید هندوانه ای که در بهترین حالت هر کیلوی آن در بازار 2 هزار تومان به فروش می رسد صرف می شود.

بسیاری از کارشناسان حوزه کشاورزی و مدیریت منابع آب معتقد هستند برای کشوری مانند ایران با مشکلات بزرگ بحران آب، هدر دادن این حجم بسیار زیاد از آب برای محصول کم اهمیتی و غیر استراتژیکی مانند هندوانه اشتباهی بزرگ و مهلک است.

شاید به همین دلیل است که ماه گذشته دو وزیر جهاد کشاورزی و نیرو هر دو علیه هندوانه اظهار نظر کرده و خواستار عدم کشت این محصول آب بر به دلیل محدودیت منابع آبی کشور و مصرف آب بالای این محصول شدند.

بر اساس خبری که رسانه ها منتشر کردند محمود حجتی  وزیر جهاد کشاورزی در این باره گفت: با کشت هندوانه، تولید و صادرات آن به علت محدودیت منابع آبی کشور مخالفم. البته اگر این محصول با شیوه های پیشرفته آبیاری کشت شود مقرون به صرفه است کما اینکه هم اکنون در برخی مزارع جنوب کشور از جمله جنوب فارس با این روش هندوانه کاشته می شود.

وی گفت: باید با کنترل و مدیریت عرضه و تقاضا در زمینه کاشت محصولات ،  به گونه ای برنامه ریزی شود که محصولات پر آب بیش از اندازه تولید نشوند و به نوعی با این محدودیت شدید آبی ، صادرات آب نداشته باشیم. ترجیح می دهیم محصولاتی در کشور تولید شوند که دارای مزایای نسبی ، ارزش افزوده و کمترین نیاز به آب باشند.

حمید چیت چیان وزیر نیرو نیز در این باره گفت: حقیقتا صادرات هندوانه به علت اینکه برای تولیدش باید میزان زیادی آب مصرف شود عاقلانه و منطقی نیست. واردات محصولات کشاورزی که تولید آن آب فراوانی می خواهد، بر تولید و صادرات آن مقرون به صرفه تر است. در محاسبات اقتصادی مربوط به صادرات محصولات کشاورزی باید به مقوله به صرفه بودن آن حتما توجه کنیم زیرا با خروج این محصولات از کشور در واقع آب صادر می شود.

وی بابیان اینکه در دنیای امروز از اصطلاح آب مجازی برای اشاره به میزان آب موردنیاز درتولید انواع محصولات نهایی صنعتی ، زراعی و پتروشیمی استفاده می شود گفت : با وارد کردن برخی محصولات پر آب در واقع میزان زیادی آب وارد کشور می شود در اصل آب وارد نمی شود اما خود آن محصول در برگیرنده آب مجازی است که وارد می شود.

این اظهار نظر دو وزیر دولت روحانی در حالی علیه هندوانه منتشر شده است که طبق آمارهای وزارت جهاد کشاورزی ایران چندین سال است که در رتبه چهارم یا پنجم تولید هندوانه در دنیا قرار دارد.

طبق خبری که خبرگزاری تسنیم در فروردین امسال منتشر کرد : در سال گذشته 833 هزار و 700 تن هندوانه به ارزش 193 میلیون و 300 هزار دلار با متوسط قیمت 2 دلار صادر شده که این رقم از از لحاظ وزنی47 درصد و از لحاظ ارزشی 48 درصد رشد داشته است. رقم صادراتی این محصول در سال قبل از آن 568 هزار و 400 تن به ارزش 131 میلیون و 100 هزار دلار با متوسط قیمت هر کیلو گرم 0.2 دلار بوده است.

عراق با سهم حدود 70درصدی در بازار هندوانه ایرانی نخستین مقصد این محصول به شمار می‌رود، 589هزار و 630تن از هندوانه ایرانی در سال گذشته به این کشور صادر شده است. پس از عراق، امارات با خرید بیش از 163هزار تن و سهم 19.5 درصدی دومین مشتری هندوانه به شمار می‌رود و پس از آن کشورهایی مانند ترکیه، افغانستان، ترکمنستان، روسیه و ... نیز در ردیف دیگر مشتریان عمده هنداونه ایرانی به شمار می‌روند.

از طرفی دیگر با نگاهی به استانهای محل کشت هندوانه نیز مشخص می شود بخش زیادی از زمین های زراعی اختصاص داده شده به کشت این محصول در استانهایی است که با مشکل شدید کم آبی و بی آبی مواجه هستند.

در وب سایت "خانه کشاورز" در این باره آمده است: اين محصول در چهار فصل سال در مناطق مختلف كشور از جمله سيستان و بلوچستان، خراسان رضوي، لرستان، يزد، همدان، اصفهان و ... توليد مي‌شود؛ به طوريكه توليد هندوانه بهاره در جيرفت و كهنوج، ميناب، ايرانشهر و دزفول صورت مي‌گيرد و در تابستان نيز ورامين، سمنان، مشهد، اصفهان، همدان، تبريز، مياندوآب و ... برداشت كننده اين محصول هستند. دزفول نيز تنها توليدكننده هندوانه پاييزه محسوب مي‌شود و ميناب، جيرفت و كهنوج ميزبان اين محصول در فصل زمستان هستند.