ایران با صعود ۴ پله ای، در رتبه ۱۶۹ آزادی مطبوعات در جهان قرار دارد

گزارش اخیر گزارشگران بدون مرز نشان می دهد که ایران با چهار پله صعود در مقایسه با سال گذشته، به رتبه ۱۶۹ از ۱۸۰ کشور جهان در آزادی مطبوعات رسیده است. 

به گفته «گزارشگران بدون مرز»، وضعیت «آزادی رسانه‌ها» در ایران از یمن، کوبا، جیبوتی، سودان، چین، سوریه یا کره شمالی بهتر است. در عین حال کشورهایی مانند عربستان سعودی (۱۶۵)، عراق (۱۵۸) یا بحرین (۱۶۲) از جمله کشورهای هم‌جوار ایران هستند که وضعیت مطلوب‌تری دارند هر چند همه آنها نیز عملا در پایان فهرست قرار گرفته‌اند.

در این گزارش آمده است «بیش از ۳۴ روزنامه‌نگار حرفه‌ای و غیر حرفه‌ای در ایران به دلیل فعالیت رسانه‌ای همچنان زندانی هستند، و این کشور یکی از پنج زندان بزرگ جهان برای فعالان رسانه ای است. بسیاری از روزنامه‌نگاران زندانی بیمار اما از حق درمان محرم شده‌اند. از مرداد ماه ۱۳۹۲ و آغاز دوره ریاست جمهوری حسن روحانی نزدیک به ۵۰ روزنامه‌نگار و شهروندوب‌نگار بازداشت شده‌اند، و بسیاری از آنها به حبس‌های سنگین محکوم شده‌اند. مسوولیت بیشتر بازداشت‌ها را اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بر عهده داشته است. دست کم یازده رسانه سانسور و توقیف شده است. آخرین انتخابات مجلس شورای اسلامی با بازداشت روزنامه‌نگاران در فضایی هراس افکنانه برگزار شد.»

گزارش‌گران بدون مرز از سال ۲۰۱۳ شاخص سالانه‌ای برای آزادی مطبوعات در جهان محاسبه کرده است. این شاخص که جمع امتیازات بدست آمده از جدول رده بندی ۱۸۰ کشور است، و جدا از نتایج ملی هر کشور، معیاری نمایان و شناسه‌ای برای سنجش رعایت آزادی اطلاع رسانی و کارایی رسانه‌ها در سطح در جهان است. سال گذشته این شاخص ۳۷۱۹ امتیاز بود که امسال به ۳۸۵۷ رسیده است که نسبت به سال گذشته ۳٫٧١ درصد و نسبت به شاخص نخستین در سال ۲۰۱۳ نیز ١٣٬٦ درصد رشد منفی داشته است.

ناگواری و پس‌روی وضعیت آزادی مطبوعات دلایل بسیاری دارد، از این میان می‌توان به لغزش آزادی ستیزانه دولت‌ها در بسیاری از کشورهای از این میان ترکیه و مصر، تلاش برای مهار کامل رسانه‌های عمومی که حتا در اروپا نیز و برای نمونه در لهستان دیده شده است، وضعیت امنیتی و بیش از پیش پرتنش در کشورهایی چون لیبی و بروندی یا به شکل فاجعه‌بار آن در یمن، اشاره کرد. در برابر ایدئولوژی‌ها و از این میان برخی گرایش‌های مذهبی مخالف با آزادی بیان و سامانه‌های بزرگ پروپاگاند، آزادی اطلاع رسانی مستقل چه در بخش‌های دولتی و چه در بخش‌های خصوصی بیش از پیش آسیب‌‌پذیر شده است. در همه‌جای جهان « الیگارها» رسانه‌ها را خریداری و فشارهای آن‌ها نیز برای مهار آزادی اطلاع رسانی بر فشار دولت‌ها افزوده می‌شود.

شناساگرها رده‌بندی امسال گواه بر وخامت بیشتر وضعیت آزادی مطبوعات در فاصله‌ سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶ است. در عرصه زیرساخت‌ها، برخی قدرت‌ها، اگر دفاتر و مقر رسانه‌ها، آنتن‌های فرستنده و چاپخانه‌های رسانه‌های منتقد را ویران نکنند برای قطع دسترسی به اینترنت تردید به خود راه نمی‌دهند. در فاصله ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶ این شناساگر ۱۶ درصد فرو افتاده است. در چارچوب حقوقی و قانونی نیز شاهد پس‌رفت‌هایی هستیم. در بسیاری از کشورها برای مجازات روزنامه‌نگاران قانون‌هایی در تعریف جرم‌هایی جعلی به مانند « توهین به رئیس جمهور» ، « کفرگویی» و یا « حمایت از تروریسم»، وضع شده است. پیامد پسین این وضعیت خطرناک گرایش بیش از پیش روزنامه‌نگاران به خودسانسوری است. اینگونه میان سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۶ شناساگر زیست‌گاه و خودسانسوری ١٠ درصد پس‌روی داشته است.

در برخی از قاره‌‌های شاهد فروافتادن جدی شاخص‌ها هستیم. آمریکا با شاخص ۲۰,٥ درصد رشد منفی چشم‌گیری دارد، که یکی از علت‌های آن خم شدن زیر بار سنگین کشتار و حمله به روزنامه‌نگاران در امریکای لاتین از این میان در مکزیک و هندوراس است. این تحول منفی را در اروپا و بالکان، به دلیل رشد جنبش‌های افراط‌‌گرانه و همچنین به قدرت رسیدن دولت‌های محافظه‌کار افراطی با ٦٬٥ درصد رشد منفی می‌توان دید. شاخص پیش از این بد منطقه آسیای مرکزی و اروپای شرقی که متأثر از یخ‌بندان وضعیت آزادی مطبوعات و آزادی بیان در کشورهایی با رژیم‌های اقتدارگرا است بازهم ٥ دصد بدتر شده است.

گزارش‌گران بدون مرز از سال ۲۰٠٢ رده‌بندی جهانی آزادی مطبوعات را منتشر می کند. این رده‌بندی معیاری برای سنجش میزان بهرمندی روزنامه‌نگاران از آزادی در ١٨٠ کشور جهان است.