بهشتی:شهریارعدل تخت جمشید را با هزینه شخصی خود به ثبت جهانی رساند

استان وایر- رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور در مورد کارهای مرحوم «شهریار عدل» برای حفظ میراث فرهنگی کشور گفت: «ایشان عامل ثبت جهانی آثار تاریخی ایران هم چون میدان نقش جهان و تخت جمشید برای نخستین بار در کشور بود.»

«سیدمحمد بهشتی» در مورد این پژوهش گر میراث فرهنگی و تاریخ هنر که روز یک شنبه به دیار باقی پیوست به ایلنا گفت: «فقدان مرحوم عدل بسیار تلخ است. او شخصیت علمی و دوست بسیار خوبی برای همه فعالان میراث فرهنگی بود. ایشان سال‌های طولانی در حوزه‌های تاریخ و باستان‌شناسی فعالیت داشتند و عمده تمرکزشان نیز بر روی دوران اسلامی بود که بر همین اساس کارهای بسیار مهمی در این حوزه در ری، بسطام و زوزن انجام دادند و هم چنین فعالیت‌های گسترده‌ای را نیز در بلخ افغانستان داشتند.»

وی ادامه داد: «مرحوم عدل عضو مرکز ملی تحقیقات علمی (CNRS)، مهم‌ترین مرکز علمی فرانسه بودند اما تمرکزشان بیش تر بر روی ایران بود. وی تلاش‌های بسیاری در سال‌های اولیه تصویب کنوانسیون میراث جهانی در جهت ثبت آثار ایرانی داشتند و اولین آثار ثبت شده ایرانی در سال 58 هم چون میدان نقش جهان، چغازنبیل و تخت جمشید توسط ایشان و با هزینه شخصی‌ خودشان انجام شد.»

رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور افزود: «پس از آن که بعد از سال‌ها وقفه در ثبت آثار تاریخی، در اواخر دهه 70 دوباره ثبت آثار به جریان افتاد، بازهم بیش ترین نقش را مرحوم عدل در این زمینه ایفا کردند.»

بهشتی با اشاره به این که فعالیت‌های شهریار عدل بسیار پردامنه بود، گفت: «برای نمونه، پس از وقوع زلزله بم ایشان بر روی بم متمرکز شده و فعالیت‌های گسترده‌ای را هم چون بررسی باستان‌شناسی و تلاش برای ثبت جهانی منظر فرهنگی بم انجام دادند و حتی تا روزهای آخر نیز تلاش‌ های خود را برای بم متوقف نکردند؛ به گونه‌ای که هر زمان که ایران می‌آمد، حتما باید به بم سفر ومطالعاتش را تکمیل می‌کرد.»

رییس پیشین سازمان میراث فرهنگی کشور ادامه داد: «وی با فعالیت‌هایی که در کاخ گلستان رخ می‌داد، ارتباط نزدیکی داشت و تلاش زیادی برای شناسایی و مرمت  فیلم‌هایی قدیمی کرد که در کاخ گلستان ساخته شده بود. به طوری که اکنون این فیلم‌ها توسط فیلم‌خانه ملی در فرانسه در حال مرمت هستنند که بخشی از آن ها مرمت شده و تحویل ایران شده‌ و بخشی هم هنوز در فرانسه در حال مرمت است.»

بهشتی با بیان این که مرحوم عدل اقدامات ارزنده‌ای نیز در زمینه تاریخ عکاسی در کاخ گلستان داشته‌اند، گفت: «تقریبا هر فعالیتی که در حوزه‌های مختلف، به ویژه باستان‌شناسی انجام می شد، مرحوم عدل تلاش می‌کرد نقشی در آن ایفا کند تا اتفاق بهتر و غنی‌تری بیفتد؛ برای نمونه، به تازگی همایشی در ارتباط با باستان‌شناسی در حوزه خلیج فارس در پیش رو داریم که مرحوم عدل بسیار تلاش کرد تا این همایش غنی‌تر و با حضور شخصیت‌های علمی برجسته‌تری برگزار شود.»

وی اضافه کرد: «شهریارعدل همیشه یار فعالان میراث فرهنگی بود و اگر بخواهیم عنوان خادم میراث فرهنگی ایران را برای برخی افراد در نظر بگیریم،  قطعا یکی از آن ها شهریار عدل است.»

دکتر شهریار عدل صبح روز یک شنبه در فرانسه پس از احساس درد در قفسه سینه و به طور ناگهانی درگذشت.

«کامران عدل»، برادر وی به ایسنا گفت: «پس از انتقال پیکر دکتر عدل به ایران، زمان برگزاری مراسم تشییع وی اعلام می‌شود.»

شهریار عدل متولد 14 بهمن 1322 شمسی در تهران بود. او تحصیلات ابتدایی و سه سال نخست دبیرستان خود را در تهران گذراند و از سال 1338 شمسی برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت.

وی تحصیلات دانشگاهی خود را در مدرسه عالی علوم تاریخی در سوربن ادامه داد و هم زمان تاریخ عمومی هنر، باستان‌شناسی مشرق‌زمین و تاریخ هنرهای دوره اسلامی را در مدرسه موزه «لوور» ادامه داد.

او به مدرسه معماری «پاریس- بوزوار» نیز رفت. پس از آن، دکترای خود را در رشته تاریخ ایران و آسیای میانه گرفت. موضوع رساله وی «فتوحات همایون» بود که تاریخ جنگ‌های شاه عباس در سال 1707 هجری در خراسان و فتح هرات است.

پروفسور شهریار عدل عضو موسسه ملی تحقیقات علمی فرانسه بود. او بخش عمده‌ای از جوانی خود را صرف میراث فرهنگی کرد. از مهم‌ترین اقدامات وی می‌توان راه‌انداختن ثبت جهانی در ایران را مثال زد.

شهریار عدل در سال 1966 در یونسکو طرحی را تصویب کرد مبنی بر این که مطالعات و پژوهش در آسیای میانه مدنظر قرار گیرد. 10 سال بعد، در سال 1976 مجمع عمومی یونسکو طرحی را به نام «طرح تدوین تاریخ تمدن‌های آسیای میانه» به تصویب رساند. در آن زمان شش کشور افغانستان، هند، ایران، پاکستان، مغولستان و اتحاد جماهیر شوروی عضو تمام عیار این طرح بودند.

پس از پیروزی انقلاب، دکتر «ورجاوند»، دکتر عدل را به عنوان نماینده ایران و نه متخصص بین‌المللی دعوت شده از سوی یونسکو، بار دیگر به این مجمع فرستاد. بنابراین، او نه تنها برای دومین بار نماینده ایران شد بلکه از سوی همه کشورهای آسیای میانه، اروپا و امریکا به ریاست کمیته بین‌المللی تدوین این تاریخ نیز انتخاب شد.

شهریار عدل در طول سال‌های گذشته ریاست این کمیته بین‌المللی را بر عهده داشت. او هم چنین یکی از ارزیابان کمیته ملی یونسکو بود.

او اوایل انقلاب به هزینه شخصی خود به دنبال میراث به تاراج رفته ایران رفت و برخی را با ارایه سند و مدارک کافی و به یاری سازمان میراث فرهنگی به ایران برگرداند.

دکتر عدل در سال 1361 توانست سه قطعه فیلم کوتاه از مظفرالدین شاه در آرشیو عکس‌های کاخ گلستان پیدا کند.

در 13 مهر 1388 (5 اکتبر 2009 میلادی) در مقر سازمان یونسکو در پاریس و هم زمان با آغاز تشکیل مجمع عمومی سالانه کشورهای عضو یونسکو، دبیرکل یونسکو مدال فرهنگ جهانی این سازمان با نام «پنج قاره» را به پروفسور شهریار عدل اهدا کرد. از دکتر عدل تا به حال مقاله هایی در مورد تاریخ و جغرافیای تاریخی و آثار کومس (سمنان کنونی)، نقاشان و صورتگران دوره صفوی، آثار تاریخی خراسان و شهر زوزن، تاریخ عکاسی و سینما در ایران منتشر شده است.