سالوادور، مرکز ایالت باهیا در شمال شرق برزیل، به خاطر «روبان‌های آرزو» آن معروف است و مردم در همه جای برزیل و دنیا این روبان‌ها را می‌پوشند تا بخت‌شان بلند شود. دروازه‌های کلیسای «نوسو سنیور دو بونفیم» (Nosso Senhor do Bonfim) هم به این روبان‌ها آراسته شده‌اند؛ جایی که نخستین بار در قرن هجدهم میلادی معرف آن‌ها به برزیل بود.
به طور سنتی، این روبان‌ها را «بایانا»ها (Baianas) بین مردم پخش می‌کنند؛ زنانی پیرو مذهب آفریقاییِ «کاندومبله» (Candomblé religion) و پوشیده در لباس‌هایی سنتی. آن‌ها به این هم معروفند که با لوبیای چشم بلبلی، غذایی بسیار خوش طعم به نام «آکاراجه» ((acarajé می‌پزند و آن را در خیابان‌های سالوادور می فروشند.
اما شاید شهرت آن‌ها بیش از هر چیز، مدیون سه آرزویی است که همراه با روبان‌های مقدس یا به زبان پرتغالی، «فیتینیا»ها (Fithinias) به خریداران ارزانی می‌کنند.
می‌گویند طول روبان‌های اصلی دقیقاً به اندازۀ طول بازوی سنیور دو بونفیم، قدیس حامی باهیا بوده است. اما روبان‌های فیتینیا امروز اهمیتی فراتر از فرهنگ بومی یا مد یافته‌اند. این روبان‌ها برای بسیاری مقدس هستند و وجهی روحانی دارند اما در عین حال، به جریانی اجتماعی و سیاسی تبدیل شده‌اند و سیاستمداران، کنش‌گران و اشخاص مشهور آن‌ها را می‌پوشند تا همراهی خود با جنبشی سیاسی یا اعتراضی را نشان دهند.
«آئسیو نِوِس» (Aécio Neves)، نامزد انتخابات ریاست جمهوری از حزب سوسیال دموکرات در مراسمی که عنوان «شهروند سالوادور» را از شورای ایالت باهیا دریافت کرد، روبانی آبی رنگ را از دست زنانی در لباس بایانا هدیه گرفت. آبی، رنگ اصلی حزب ائتلافی رقیب «دیلما روسف» (Dilma Roussef)، رییس جمهور و حزب کارگران است. خود رییس جمهور هم به تازگی ملبس به یک روبان فیتینیا، مزین به طلا و الماس دیده شده و شهردار سالوادور هم یکی از آن‌ها را در حمایت از نامزد مخالف، «نِوِس»، پوشیده است.
پیش‌بینی میشود در آستانۀ جام جهانی در شهر سالوادور که میزبان چند بازی از این رقابت‌ها، از جمله ایران و بوسنی هرزگوین در روز 25 ژوئن است، فروش این روبان‌ها به حد نصاب تازه‌ای برسد. اما این روبان‌ها که روزگاری مقدس بوده‌اند، امروز حامل چه پیام، تفکر یا انگیزه‌هایی خواهند بود؟
در دنیایی با ارتباطات امروز که هر روز کوچک‌تر میشود، به سادگی می‌توان ارتباط بین تاریخ روبان‌های فیتینیا در برزیل و پیام‌های هم‌دردی و همراهی در سایر نقاط جهان را دریافت. پوشیدن یک روبان، روشی ساده برای اظهار نظر است؛ چه موضوع آگاهی دربارۀ ایدز و مبارزه علیه سرطان پستان باشد یا فرستادن پیامی صریح به رهبران سیاسی. روبان‌های فیتینیا طنینی خاص برای برزیلی‌ها دارند اما در این پوشش‌های ساده، در عین حال قدرتی عظیم برای متحد کردن مردم و شریک شدن آن‌ها در اندیشه‌ها، امیدها و پیام‌های یک‌دیگر نهفته است.
یکی از بهترین نمونه‌های این اتحاد و اشتراک در سال‌های اخیر، «جنبش سبز» ایران است. شاید رویارویی برخی تماشاگرانِ بازی ایران و بوسنی با روبان‌های فیتینیا، روبان‌های سبزی را به یادشان آورد که در سال 2009 و در نمایشی با ابعاد جهانی، بسیاری آن‌ها را به نشانه همراهی در آگاهی بخشی دربارۀ انتخابات مخدوش ریاست جمهوری می‌پوشیدند.
در ژانویۀ هر سال، بانوان «بایانا دِ آکاراجه» پله‌های کلیسای سنیور دو بونفیم را می‌شویند، جمعیت در مراسمی که هم مذهبی و هم کفرآمیز است، با سنیور دو بونفیم تجدید میثاق می‌کنند و سپس در محله‌های پایین‌تر و قدیمی سالوادور، جایی که کلیسا واقع شده، می‌نوشند و می‌رقصند. سیاستمداران هم از سراسر برزیل به این جشن می‌آیند تا خودی نشان دهند–چرا نیایند؟- و سه آرزو بکنند.
راهِ این روبان‌ها را در اصل «سیلوا سِروا» (Silva Serva) (1819-1760) به برزیل باز کرد؛ یک چاپچی که از پرتغال به سالوادور آمد و بعدها گنجینه‌دار کلیسا شد. او با تولید روبان‌هایی که مستقیماً به قدیسِ حامی مربوط بودند، توانست تکه پارچه‌هایی را با مفاهیم روحانی در هم بیامیزد و ارزش فوق‌العاده ای به آن‌ها ببخشد. او دریافت که این روبان‌ها نه تنها فرصتی برای نمایش ایمان و تقوای اهل کلیسا است بلکه می‌توان از طریق آن‌ها پول قابل توجهی به سود کلیسا جمع کرد.
«لیائو سروا» (Leão Serva)، روزنامه‌نگار و نتیجۀ «سیلوا سروا» به تازگی کتابی دربارۀ جدش منتشر کرده است. «چاپچی در مستعمره» (Typographer in the Colony, Um Tipógrafo na Colônia) که در روز 12 می از سوی انتشارات «پابلیفولیا» (Publifolha) منتشر شد، نگاهی است به تاریخ روبان‌های فیتینیا و میراث بزرگ سیلوا سروا.
لیائو می‌گوید او یکی از اولین مبلغان مذهبی جهان بود که به داد و ستد مشغول شد. برای لیائو غریب است که روبان‌های فیتینیا زنده مانده اما تقریباً کل کتاب‌ها و سایر منتشرات خویشاوندش گم شده‌اند.
او می‌گوید: «طنز ماجرا این جا است که بی‌شک او تأثیری بزرگ بر فرهنگ ادبیات برزیل داشته اما از او تنها به عنوان یک بدعت‌گذار یاد میشود». در مراسم معرفی این کتاب، به حاضران روبان‌های فیتینیا به عنوان سوغات هدیه شد.
در مقابلِ نمونه‌های گران قیمت این روبان‌ها که رییس جمهور و سایر سیاستمداران به تن می‌کنند، او می‌گوید اصلی‌ها را بیشتر می‌پسندد؛ همان روبان‌های باارزشی که کلیسا روهای قرن نوزدهم می‌پوشیدند و تقریباً هیچ ربطی به این‌هایی که از پلی‌استر ساخته شده و در خیابان‌های سالوادور فروخته میشوند، ندارند.
تمثال سنیور دو بونفیم را «تئودوزیو رودریگوئز دو فاریاس» (Theodósio Rodrigues de Farias)، کشتیران پرتغالی اهل ستوبال (Setúbal) در سال 1745 میلادی به سالوادور معرفی کرد. رودریگوئز دو فاریاس تاجر برده شد و مقدار بسیار زیادی طلا را صرف ساختن کلیسای سنیور دو بونفیم برفراز تپه‌ای کرد که به مکانی مقدس برای عبادت کاتولیک‌ها تبدیل شد. بعدها، مذهب کاندومبله، مسیحِ باهیا را که روح خالق جهان بودو نزد اهالی آنجا "اوشالا" نیز خوانده میشود٬ در خود جای داد. در میان آن‌ها که کلیسا را برای بزرگداشت سنیور دو بونفیم قدیس آماده می‌کردند، بردگان هم حضور داشتند. برای مردم باهیا، چه پیروان کاتولیک و چه پیروان مذهب کاندومبله و حتی آن‌ها که با آدابی سکولار با تاریخ مذهبیِ قدرتمندِ منطقه بیعت کرده‌اند، سنیور دو بونفیم نقشی حیاتی دارد و عامل یکپارچگی جامعه است.
روبان‌های فیتینیا به گفتۀ لیائو سروا، در آغاز خرافات و سنت بودند، بعدها به نماد توریسم و سپس به نشانۀ آشتی تبدیل شدند. او به نیروی این روبان‌ها برای انتقال دادن پیام، ایده‌ها یا باورها بسیار اعتقاد دارد و می‌گوید: «آن‌ها به بخشی از فرهنگ عامه تبدیل شده‌اند و شوق برآورده شدن آرزوها را در خود دارند. هر کس که رؤیایی دارد و خواهان محقق شدن آن است، هدفِ بازارِ این روبان‌ها است.»
در این جا، روبان‌های برزیلی که حامل ویژگی‌هایی مختلط از فرهنگ عامه و تاریخ مذهبی هستند، شاید در جام جهانی به نمادی آشکار از مقاومت فعالان دموکراسی خواه ایرانی و هواداران آن‌ها تبدیل شوند. بیشتر هواداران فوتبال، علاقه‌ای به طرح مباحث سیاسی در هنگامۀ جام جهانی ندارند اما این روبان‌های محبوب یادآور آن هستند که سرگرمی‌های زندگی روزمره مانند ورزش، موسیقی و فرهنگ می‌توانند پیام رسانِ آزادی و آرزوهایی باشند که روزی به واقعیت تبدیل خواهند شد.
این روزها روبان‌هایی مخصوص جام جهانی در برزیل آمادۀ فروش هستند. وب‌سایت فیفا هم نمونه‌ای از آن‌ها را به صورت آن‌لاین و به قیمت 4/99 رئال برزیل در دسترس خریداران گذاشته است.
اگر علاقه‌مند هستید تا قدری بیشتر در مورد جام جهانی امسال بدانید می توانید سری به این لینک‌ها بزنید:
میروسلاو بلاژویچ :ایران می‌‌تواند هر تیمی را شکست دهد
مولتی مدیای تیم ملی ایران در برزیل ۲۰۱۴
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر