آیا برزیل آمادۀ جام جهانی است؟

دیگر چیزی نمانده  است؛ از چند هفتۀ دیگر، جام جهانی آغاز می‌شود و هزاران تماشاچی و صدها ورزشکار، مربی، مدیر و اهالی رسانه را به برزیل می‌کشاند.

در برزیل اما اوضاع هم‌چنان پرتنش است. در 29 آوریل، تظاهراتی در مخالفت با این رقابت‌ها در "تاتواپه" شکل گرفت؛ محله‌ای در شرق سائوپائولو، از بزرگ‌ترین شهرهای کشور و میزبان بازی افتتاحیه بین برزیل و کرواسی در 12 ژوئن.  حدود 3 هزار معترض به خیابان‌ها آمدند، رفت و آمد را مختل کردند، راهپیمایی کردند و سوغاتی‌های جام جهانی را به آتش کشیدند. 

برزیلی‌ها به دو دستۀ موافقان و مخالفان جام جهانی تقسیم شده‌اند. در سائوپائولو، موافقان می‌گویند این رقابتی بین‌المللی است که در هر جای دیگر جهان ممکن است رخ دهد اما این بار در برزیل است و این وظیفۀ همه است که در این نمایش شرکت کنند چون شانس فقط یک بار بر در می‌کوبد.

آن‌ها معتقدند این وظیفۀ شهروندان است که از میزبانی برزیل حمایت و برگزاری بی‌دردسر جام جهانی را تضمین کنند. آن‌ها باید نشان دهند که برزیل از پس این وظیفۀ دشوار بر می‌آید.  این دسته معتقدند کسانی هم که جام جهانی را دوست ندارند، باید آن را بپذیرند؛ بازگشتی در کار نیست. 

 اما مخالفان می‌گویند پولی که صرف جام جهانی شده، باید خرج مردم برزیل و صرف درمان و بهداشت، آموزش، فقرزدایی، استقرار زیرساخت‌ها و بهبود کیفیت و ذخایر آب می‌شد.

آن‌ها بر این باورند که از نظر امنیتی، میزبانی چنین رویدادی از ظرفیت بیش‌تر شهرهای کشور خارج است. در برزیل، خشونت مجرمانه مشکل بزرگی است و مخالفان می‌گویند مقامات دولتی آن را دست‌کم گرفته‌اند. 

کشورهای معدودی هستند که بدون کمک گرفتن از بودجۀ عمومی، از عهدۀ سازمان‌دهی جام‌جهانی برمی‌آیند. زیرساخت‌های برزیل نیازمند توسعۀ کلان است. بنابراین، میزان مالیاتی که شهروندان این کشور باید بپردازند، بسیار بیش‌تر از امریکا یا فرانسه (میزبانان جام‌های جهانی 1994 و 1998) است؛ کشورهایی که شبکۀ حمل و نقل قوی و امنیت بالایی دارند و از عهدۀ ساخت ورزشگاه‌ها و اقامت‌گاه‌های مورد نیاز برای چنین رقابت‌هایی برمی‌آیند.

فدراسیون فوتبال برزیل موظف است بخشی از بودجۀ برگزاری جام جهانی را تأمین کند اما در شهرهایی که بودجۀ دولتی را مصرف می‌کنند، بار اصلی این هزینه‌ها بر دوش بخش عمومی است.

تنها در ریو دو ژانیرو، 3 هزار نفر بی‌خانمان هستند و به دلیل برگزاری جام جهانی، از این شهر رانده شده‌اند. یک پروژۀ راه‌سازی در منطقه بارا دا تیوکا، بیش از 350 خانوار را در معرض کوچ اجباری قرار داده که برخی از آن‌ها از 40 یا 50 سال پیش در آن‌جا ساکن بوده‌اند.

آن‌هایی هم که امیدوار بودند از ِقبل این رقابت‌ها پولی به جیب بزنند، توافق‌ها و قراردادهای دولت برزیل با فیفا ناامیدشان کرده است. کار غیررسمی تا شعاع 3 کیلومتری استادیوم کورینتیانس ممنوع است و کاسبیِ دستفروش‌ها و فروشندگان دوره گرد را غیرممکن کرده است.

روبرتو مورالس، از فعالان جنبش حقوق اجتماعی و مدنی در سائو پائولو می‌گوید: "مردم خیال می‌کردند از جام جهانی نفع می‌برند اما حقیقت این است که با خشونت، سرکوب شده‌اند. این جام، کسب و کار شرکت‌های بزرگ و تولیدکنندگان چندملیتی غذا و نوشیدنی مانند مک دونالد و کوکاکولا را رونق می‌دهد. تولیدکنندگان بزرگ غذا در برزیل مانند گاروتو نیز سود سرشاری خواهند داشت.

به عقیده، ساموئل لوپز رواز، 56 ساله و ساکن سائو پائولو، مردم برزیل از این که کشورشان میزبان جام جهانی است، ذوق زده‌اند اما: "کشور ما روزهای بسیار سختی را می‌گذراند. این‌جا آموزش و بهداشت عمومی وضعیت آشفته‌ای دارد و حمل و نقل عمومی به زحمت توان خدمت‌رسانی به شهروندان را دارد. ما مخالف جام جهانی نیستیم، مخالف چگونه برگزار شدنش هستیم."

او می‌گوید وقتی رقابت‌ها به پایان برسند، هیچ یک از چیزهایی که برای برگزاری جام جهانی ساخته شده‌اند، نفعی برای مردم نخواهند داشت. در مقابل، وضع شهر بدتر می‌شود و مسوولان از سرمایه‌گذاری در بخش خدمات و تأمین کالای مورد نیاز مردم ناتوان خواهند بود.  لوپز رواز اضافه می‌کند: "برای ما زیرساختی وجود ندارد" بنابراین، برای تماشاگران این رقابت‌ها هم وجود نخواهد داشت.

کمبود آب مشکل بزرگ سائو پائولو است و با وجود آب انبارهایی که حجم آب آن‌ها به پایین‌ترین حد رسیده، وضعیت بحرانی شده است. ساکنان شهر می‌گویند این معضل دست کم آسایش گردش‌گران را مختل خواهد کرد.

همۀ این‌ها به کنار، ورزشگاه کورینتیانس هم‌چنان و به شدت محتاج ارتقای تجهیزات و امکانات است؛ از سرویس‌های بهداشتی گرفته تا علایم راهنمایی و رانندگی و حتی صندلی‌ها.

شاید هواداران فوتبال و گردش‌گران، آمادۀ جام جهانی باشند. رسانه‌ها، راهنماهای گردش‌گران، فوتبالیست‌ها و مربیانِ آن‌ها مشغول آخرین مراحل آماده‌سازی برای حضور در پربیننده‌ترین رخداد ورزشی جهان هستند. اما برزیل چه؟ آماده است؟ اگر ملاک، سائو پائولو باشد، پاسخ منفی است.