سرگون بیت اوشانا؛ پزشک و فعال سیاسی برجسته آشوری

پریسا هاشمی، شهروند‌خبرنگار

ایران را تمامی ایرانیان، فارغ از عقاید شخصی، دین یا مذهب‌ خود ساخته‌اند. خبرنگاران و شهروندخبرنگاران «ایران‌وایر» در مجموعه‌ای، چهره‌های برجسته اقلیت‌های دینی و مذهبی را معرفی می‌کنند. شما هم اگر با شخصیت‌های برجسته اقلیت‌های دینی آشنایی دارید یا داستان زندگی و خدمات آن‌ها را می‌دانید، با ایمیل adyan@iranwire.com تماس بگیرید و روایت خود را با ما در میان بگذارید.

***

«سرگون بیت اوشانا»، پزشک، فعال سیاسی آشوری و اولین نماینده آشوریان ایران در دوره اول مجلس و رییس کمیسیون بهداشت مجلس بعد از انقلاب بود که در سال ۱۳۰۸ در گوک‌تپه ارومیه متولد شد.

پدرش «پولیس» نام داشت و نقاش بود. او همچنین برادر تیمسار «فیلیپ بیت اوشانا» از نظامیان برجسته ایران در دهه ۳۰ الی ۵۰ ایران بود.

او علاوه بر گذراندن دوره کوتاه مدیریت صنعتی، متخصص جراحی عمومی بود و قبل از انقلاب رزیدنت جراحی دانشگاه تهران و ریاست مراکز درمانی و بهداشت را بر عهده داشت.

سرگون بیت اوشانا نماینده آشوریان و کلدانی‌ها در خبرگان قانون اساسی، در دوره اول مجلس که هنوز مجلس شورای ملی خوانده می‌شد و از ابتدای مجلس دوم به مجلس شورای اسلامی تغییر نام یافت، نماینده آشوریان ایران بود.

او در آن دوره توانست با کسب ۶۰۸۶ رای برابر با ۶۹٫۵ درصد آرا به مجلس راه یابد.

بیت‌اوشانا همچنین سابقه نمایندگی مجلس خبرگان قانون اساسی را داشته است.

او تنها نماینده این حوزه است كه با ٩٩,٩ درصد آرا وارد مجلس خبرگان قانون اساسی شد. او در جلسات متعددی كه در آن آیت‌الله «منتظری»، «سید محمود طالقانی»، «ابوالحسن بنی صدر»، «ناصرمكارم شیرازی» و آیت‌الله «بهشتی» حضور داشتند، هشدار می‌دهد كه در پست‌های حكومتی جایی برای اقلیت‌های مذهبی ایران در نظر گرفته شود: «کیان كشور بر اسلامی بودن است، رهبری بر اسلامی بودن است و به آن نیز ما رای دادیم، قوانینش هم بر پایه مكتب اسلامی است كه ما به آن رای دادیم؛ ولی غیر این عناوین، به مساله دیگری غیر از این تبدیل خواهد شد كه دیگر اقلیت‌های مذهبی كه به امید اسلام، به امید اینكه اسلام به آنها آزادی بخشیده است كه در این مملكت زندگی می‌كنند.»

بیت اوشانا از جمله چهره‌های مشهور مجلس اول بود، هم به دلیل ریاست کمیسیون بهداری و هم به دلیل شوخی‌ها و ویژگی‌های فردی‌اش. آن‌گونه که «سرگه بارسقیان» در تاریخ ایرانی نوشته به نمایندگان دیگر می‌گفت: «من خط امامی‌ام» و در درگیری‌های شدید آن روزهای مجلس با جثه بزرگی که داشت، طرفین را جدا می‌کرد و می‌گفت صلوات بفرستید. او اما «خط امام» را از نزدیک هم درک کرد، وقتی که در بازداشتگاه از او پرسیدند: «می‌دانی اینجا کجاست؟» گفت: «آخر خط امام!»

سرگون بیت اوشانا با اتهام‌هایی چون عضویت در حزب توده بازداشت، مجبور به اعترافات تلویزیونی در مواردی چون جاسوسی شد. سمت ریاست کمیسیون بهداری مجلس اما او را نجات داد و آن‌گونه که اکبر هاشمی رفسنجانی در خاطراتش نوشته ۱۲ مهر ۶۲ در جلسه او و آیت‌الله خامنه‌ای، رییس‌جمهور وقت، با مسئولان قضایی و امنیتی و اجرایی درباره مشخص شدن وضعیت اعضای بازداشت شده حزب توده، تصمیم گرفته می‌شود که سرگون بیت اوشانا با قید ضمانت آزاد شود.

آقای بیت اوشانا که به دلیل وضعیت وخامت جسمی و بیماری از زندان آزاد شده بود، اما دیگر در مجلس حضور نیافت. او پس از آزادی از زندان در خانه بستری بود تا اینکه در سال ۱۳۶۷ درگذشت.

مزار وی در آرامستان كلیسای انجیلی آشوری تهران واقع در شهرستان اسلامشهر استان تهران در كنار برادرش واقع شده است.

پس از سرگون بیت اوشانا، دیگر نمایندگان اقلیت‌های دینی امکان ریاست بر کمیسیون‌های مجلس را نیافتند. عضویت در هیات رییسه نیز برای آنان به لحاظ خط قرمزهای معمول و نداشتن توان رایزنی با دیگر نمایندگان تقریباً غیرممکن است. در انتخابات هیات‌رییسه مجلس یا نامزدهای فراکسیون‌های سیاسی پیروز می‌شوند و یا نمایندگان برخی استان‌ها با یکدیگر ائتلاف می‌کنند. حضور یکی از نمایندگان اقلیت‌های دینی در هیات‌رییسه مجلس اما از اولویت‌های هیچ‌کدام از فراکسیون‌های سیاسیِ مجالس نبوده است.