ندا آقازاده ، شهروندخبرنگار
ایران را تمامی ایرانیان، فارغ از عقاید شخصی، دین یا مذهب خود ساخته‌اند. خبرنگاران و شهروندخبرنگاران «ایران‌وایر» در مجموعه‌ای، چهره‌های برجسته اقلیت‌های دینی و مذهبی را معرفی می‌کنند. شما هم اگر با شخصیت‌های برجسته اقلیت‌های دینی آشنایی دارید یا داستان زندگی و خدمات آن‌ها را می‌دانید، با ایمیل adyan@iranwire.com تماس بگیرید و روایت خود را با ما در میان بگذارید.
***
«محمد یوسف خان هزاره» مشهور به «صولت‌السلطنه هزاره» نخستین نماینده سنی‌مذهب خراسانی در مجلس شورای ملی در سال ۱۲۷۰ خورشیدی بود.
پدر محمد یوسف خان در زمان «ناصرالدین شاه» به خاطر درایت و شجاعتی که داشت، به لقب «شجاعالملک» مفتخر شد و حکومت جام و باخرز و تایباد را داشت. صولت‌السلطنه در تایباد متولد شد.
صولت‌السلطنه نخستین نماینده سنی‌مذهب خراسانی در مجلس شورای ملی و تنها سنی‌مذهبی است که در تاریخ مجالس قانون‌گذاری ایران، نماینده مشهد بوده است. او در جوانی در صف مشروطه‌خواهان قرار داشت و در انتخابات دوره پنجم مجلس شورای ملی ۵۳ درصد آرا را به دست آورد.
بعد از انتخاب شدن صولت‌السلطنه، انجمن نظارت بر انتخابات به این علت که سن او را برای نمایندگی قانونی نمی‌دانست؛ چون سی‌سال تمام نداشت؛ برایش اعتبارنامه صادر نکرد. حکومت خراسان بی‌اعتنا به نظر انجمن نظارت، صولت‌السلطنه را به عنوان نماینده منتخب به مجلس معرفی کرد که در مجلس بحث‌برانگیز شد. سرانجام بیش از هشت ماه پس از آغاز به کار مجلس، جلسه رسیدگی به اعتبارنامه او تشکیل شد و سرانجام اعتبارنامه صولت‌السلطنه با ۵۹ رای موافق در برابر ۳۳ رای مخالف از تصویب مجلس گذشت.
صولت‌السلطنه که در انتخابات دوره پنجم مجلس شوراى ملى از مشهد به وكالت انتخاب شده و ظاهرا از نزدیکان و محارم سردار سپه بود؛ ولى در روز ۹آبان۱۳۰۴ به انقراض سلسله قاجاریه و پادشاهى رضاخان رای نداد. از این‌رو در مجلس موسسان و دوره ششم وکیل نشد و غالبا در مشهد مشغول رسیدگی به املاک و وضع ایل خود بود.
در سال ۱۳۱۱ صولت‌السلطنه و برادرش «منتصرالملک» از طرف سرهنگ «مطبوعى»، كفیل فرماندهى لشكر خراسان بازداشت شدند و مدتی در مركز لشكر شرق تحت نظر بود تا به تهران اعزام و در زندان قصر بازداشت شد. مدت نگهداری او در زندان قصر دو سال به طول انجامید تا اینکه در ۱۳۱۴ از زندان مرخص و همراه با همراهان خود به فارس تبعید شد و همه املاک آن‌ها در خراسان ضبط شد و در عوض در یزد و فیروزآباد فارس املاكى به آن‌ها دادند.
یکی از پیامدهای برکناری رضاشاه و فروپاشی تشکیلات انتظامی کشور در جریان وقایع شهریور ۱۳۲۰، بروز رشته آشوب‌ها و شورش‌های اعتراض‌آمیز در نقاط مختلف کشور و به ویژه مناطق عشایری آن بود.
صولت‌السلطنه هزاره توانست با تکیه بر سوابق تاریخی ایل هزاره و همچنین بهره‌برداری از زمینه مساعدی که اقدامات نظام پهلوی بر جای گذاشته بود، نه تنها عشایر شرق و شمال و غرب خراسان، بلکه بسیاری از دیگر قشرها مردم را نیز برانگیزد و برای مدت زمانی کوتاه در زمستان ۱۳۲۰ بر بخش گسترده‌ای از خراسان حکم‌رانی کند.
به نظر می‌رسد قیام صولت‌السلطنه در جهت دستیابی به منافع شخصی بوده است و در بعد سیاسی چندان مطرح نیست؛ زیرا او برای گرفتن املاک خود اقدام کرده بود و پس از اینکه حکومت مرکزی پاسخ مناسبی به خواسته وی نداده است، بنا به سرپیچی و قیام گذاشت.
صولت‌السلطنه كه در حقیقت انقلاب خراسان را رهبرى مىکرد، در ۳۰دى۱۳۲۰ اعلامیهاى انتشار و در آن اعلامیه حكومت پهلوى را به شدت مورد انتقاد و حمله قرار داد و از متفقین در مورد اخراج رضاشاه قدردانى کرد.
در کتاب «شورش خراسان و صولت‌السلطنه هزاره»، به تالیف «کاوه بیات» نوشته شده است: «در میان رشته شورش‌هایی که پس از شهریور ۱۳۲۰ دامن‌گیر ایران شد، ماجرای صولت‌السلطنه را می‌توان در مقایسه با تحولات مشابه آذربایجان و کردستان و فارس، ماجرای نسبتا محدودی محسوب داشت؛ زیرا این حرکت مدت زمان کوتاهی بیش ادامه نداشت و اسناد نسبتا قابل توجهی از آن برجا مانده است.»
بعد از وقایع خراسان سرتیپ «بیگلری» در بهمن ۱۳۲۰ با قوای نظامی به خراسان رفت و صولت‌السلطنه را در سنگ‌بست و فریمان سرکوب کرد. در این محل روز ۱۳بهمن۱۳۲۰ و در سرمای شدید زمستان نبردی سنگین میان دو طرف درگرفت که دو روز به‌طول انجامید و با شکست نیروهای صولت‌السلطنه به پایان رسید.
بعد از شکست نیروهای صولت‌السلطنه هزاره، او دژ کلات را مرکز فعالیت خود قرار داد. در این موقع «علی منصور» (منصورالملک) به استانداری خراسان منصوب و مشغول به کار شد. بنا به پیشنهاد او قوای نظامی به سرپرستی سرتیپ نخجوان به خراسان آمدند و در اثر اقدامات استاندار و اخطار نظامیان صولت‌السلطنه تسلیم شد و به تهران اعزام گردید و سایر خوانین نیز دستگیر و افراد آن‌ها نیز خلع سلاح و پراکنده شدند.
صولت‌السلطنه هزاره بار دیگر در سال ۱۳۲۲ شمسی از تهران خارج شد و خود را به باخرز رسانید، علی منصور یک نفر از افسران ناحیه ژاندارمری خراسان را به نام ستوان یکم «جمتاش» با نامه‌ای نزد صولت‌السلطنه به باخرز فرستاد و او را دعوت کرد که به مشهد بیاید تا حضوری مذاکره و برای انجام خواسته‌های او تصمیم اتخاذ شود. ستوان یکم جمتاش به محل اقامت صولت‌السلطنه رفته و پیام استاندار را رساند و در مورد آمدن او به مشهد اصرار ورزید. کار به مشاجره کشید و در اثر تیراندازی جمتاش به صولت‌السلطنه وبا هدف قرار دادن متقابل جمتاش هر دو کشته شدند.
روزنامه «تجدد» در تاریخ ۲۰مهر۱۳۲۲ مقاله‌ای مفصل درباره سوابق و وی‍ژگی‌های صولت‌السلطنه و نكوهش رفتار علی منصور استاندار خراسان نوشت: «صولت‌السلطنه از مردان نیک‌نفس و وطن‌پرست و یكی از وكلای صالح دوره پنجم مجلس شورای ملی بود كه بر اثر ظلم و تعدی حكومت جابر و ستمگر بیست ساله از هستی ساقط شد و دنباله آن جنایات به قتل فجیع و حیرت‌انگیز آن فقید مظلوم منتهی شد...آقای منصور یک مرتبه ایران را (اشاره به دوران نخست وزیری او در شهریور ۱۳۲۰) به لب پرتگاه برد. این مرتبه هم با قتل صولت صفحه تازه‌ای به زندگی پرافتخار خود اضافه كرد!»
مطالب مرتبط:
آبراهام گورگنیان نقاش و مردم‌شناس ایرانی ارمنی‌تبار
کمال خان هوت؛ خواننده اهل سنت و از اساتید موسیقی مقامی بلوچستان
یسائی شاجانیان؛ نگارگر، مینیاتوریست، تذهیب کار ارمنی
موبد اردشیر خورشیدیان؛ پزشک، پژوهش‌گر و رییس انجمن زرتشتیان تهران
رحیم کهن، پزشک و فعال مدنی یهودی ایرانی
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر