منبع: موزه یادبود هولوکاست در ایالات متحده آمریکا، واشنگتن
عکسها
نسلکشی روماهای اروپا (۱۹۳۹ـ۱۹۴۵)
اردوگاه اقامت اجباری روماها در «مارتسان»
«مارتسان»، نخستین اردوگاه اقامت اجباری روماها در رایش سوم. آلمان، تاریخ نامشخص.
زندانیان روما در داخائو
صفکشیدن زندانیان روما برای انجام حضور و غیاب در اردوگاه کار اجباری داخائو. آلمان، ۲۰ ژوئن ۱۹۳۸.
گردآوری خانوادههای روما برای تبعید
گردآوردن خانوادههای روما وین توسط پلیس اتریش برای تبعید به لهستان. اتریش، سپتامبرـدسامبر ۱۹۳۹.
کوچاندن روماهای وین
تماشای کوچاندن خانوادههای روما از وین. اتریش، سپتامبرـدسامبر ۱۹۳۹.
کار اجباری در اردوگاه «راونسبروک»
خبردار ایستادن زندانیان روما در جریان بازرسی از کارگاه حصیربافی اردوگاه کار اجباری «راونسبروک». حصیرهای بافته شده در این کارگاه برای تقویت راههای مناطق باتلاقی جبهه شرق استفاده میشد. آلمان، بین ۱۹۴۱ و ۱۹۴۴.
عکس از یک آلبوم عکس تبلیغاتی «اساس».
اردوگاه کار اجباری روماها
اردوگاه کار اجباری روماها. لتی، چکسلواکی، زمان جنگ.
زنان و کودکان روما در «ریوزالت»
زنان و کودکان روما زندانی در اردوگاه انتقالی «ریوزالت». فرانسه، بهار ۱۹۴۲.
تبعید صربها و روماها به «کوزارا» و «یاسنوواتس»
صربها و روماها گردآوردهشده برای تبعید. این عکس آنان را در حال حرکت به سمت اردوگاههای کار اجباری «کوزارا» و «یاسنوواتس» در کرواسی نشان میدهد. یوگسلاوی، ژوئیه ۱۹۴۲.
قربانی روما آزمایشهای پزشکی نازیها
یک قربانی روما آزمایشهای پزشکی نازیها برای قابل شرب ساختن آب دریا. اردوگاه کار اجباری داخائو، ۱۹۴۴.
قربانی روما آزمایشهای پزشکی نازیها
یک قربانی روما آزمایشهای پزشکی نازیها برای قابل شرب ساختن شیرینسازی آب دریا. اردوگاه کار اجباری داخائو، ۱۹۴۴.
ژاندارم صرب در حال اسکورت گروهی از روماها به محل اعدام
یک ژاندارم صرب مشغول به خدمت در دولت دستنشانده صربستان به ریاست «میلان ندیچ» گروهی از روماها را به سمت محل اعدام اسکورت میکند. یوگسلاوی، حدود ۱۹۴۱ـ۱۹۴۳.
روماهای جانبهدربرده در «برگنـبلزن»
روماهای جانبهدربرده در یکی از ساختمانهای اردوگاه کار اجباری «برگنـبلزن» در جریان آزادسازی. آلمان، بعد از ۱۵ آوریل ۱۹۴۵ .
قالیچه قلابدوزی مورد استفاده در ارابه یک خانواده روما
بعد از جنگ جهانی دوم زمانی که «ریتا پریگمور» کودک بود و با خانوادهاش در «وورتسبورگِ» آلمان زندگی میکرد، در ارابه خود از این قالیچه نقشدار قلابدوزی بهعنوان پادری استفاده میکردند. «ریتا» و خانوادهاش از روماها «سینتی» بودند. او و خواهر دوقلویش، «رولاندا» در سال ۱۹۴۳ به دنیا آمدند. «رولاندا» بر اثر آزمایشهای پزشکی که بر روی دوقلوها انجام میشد، در همان کلینیکی که او و خواهرش متولد شده بودند، جان باخت. «ریتا» را در سال ۱۹۴۴ به خانوادهاش بازگرداندند. او و مادرش از جنگ جان به در بردند و به آمریکا مهاجرت کردند. سپس به آلمان بازگشتند و با هدف آگاهسازی درباره سرنوشت روماها در جریان هولوکاست یک سازمان حقوق بشر «سینتی» ایجاد کردند.
از جمله گروههایی که بر پایه بهاصطلاح دلایل نژادی مورد آزار رژیم نازی و دیگر کشورهای محور قرار گرفتند، روماها (کولیهای اروپا) بودند.
رژیم نازی به پشتوانه آلمانیهای غیرنازی که نسبت به روماها تعصب اجتماعی داشتند، آنها را «از نژاد پستتر» به شمار میآورد. روماها در دوران رژیم نازی از جهاتی به یهودیان شباهت داشتند، از این نظر که سرنوشت آنان نیز بازداشت خودسرانه، کار اجباری و کشتار جمعی بود. دهها هزار روما در مناطق تحت اشغال آلمان در شوروی و صربستان و هزاران روما دیگر در اردوگاههای مرگ آشویتسـبیرکناو، خلمنو، بوژتس (بلزک)، سوبیبور و تربلینکا به دست مقامات آلمان کشته شدند و روماهای بسیاری نیز در اردوگاههای کار اجباری برگنـبلزن، زاکسنهاوزن، بوخنوالت، داخائو، ماوتهاوزن و راونسبروک به دست نیروهای اساس و پلیس زندانی شدند. مقامات غیرنظامی آلمان هم در بهاصطلاح «رایش آلمان بزرگ» و هم در بهاصطلاح «دولت عمومی» چندین اردوگاه کار اجباری بر پا کردند که روماها در آن در اسارت بودند.
سرنوشت روماهای آلمان بزرگ
«راینهارت هایدریش»، رییس اداره مرکزی امنیت رایش، در ۲۱ سپتامبر ۱۹۳۹ با مقامات پلیس امنیت و سرویس امنیتی آلمان در برلین دیدار کرد. حال که پیروزی آلمان در لهستان تضمین شده بود او میخواست دست به تبعید ۳۰ هزار روما آلمانی و اتریشی از رایش آلمان بزرگ به «دولت عمومی» (آن بخش از لهستان تحت اشغال آلمان که مستقیما به خاک آلمان الحاق نشده بود نبود) بزند. اما در بهار ۱۹۴۰ «هانس فرانک»، فرماندار کل و عالیترین مقام غیرنظامی سرزمینهای تحت اشغال در «دولت عمومی»، با خودداری از پذیرش شمار زیادی از روماها و یهودیان در این منطقه این نقشه را ناکام گذاشت.
با این حال، مقامات آلمانی در سالهای ۱۹۴۰ و ۱۹۴۱ شماری از روماها را از رایش آلمان بزرگ به لهستان تحت اشغال تبعید کردند. در مه ۱۹۴۰ نیروهای «اساس» و پلیس قریب به ۲۵۰۰ روما و سینتی را که عمدتاً ساکن هامبورگ و برمن بودند، به منطقه «لوبلین» در دولت عمومی تبعید و در اردوگاههای کار اجباری زندانی کردند. بسیاری از این افراد بر اثر شرایط زندگی و کار در این اردوگاهها جان خود را از دست دادند. سرنوشت جانبهدربردگان معلوم نیست؛ احتمال دارد که به دست نیروهای اساس در اتاقهای گاز بوژتس (بلزک)، سوبیبور، یا تربلینکا کشته شده باشند.
اردوگاه روماهای «ووچ»
نمایی از اردوگاه روماهای «ووچ». در شرح عکس به آلمانی نوشته شده: Zigeunerlager, #137 (اردوگاه روماها). در پاییز ۱۹۴۱ مقامات پلیس آلمان حدود ۵ هزار روما را از اتریش به گتوی یهودیان «ووچ» تبعید کردند و در بخشی حفاظتشده (که بخشی از آن در این عکس دیده میشود) اسکان دادند. تاریخ عکس بین ۱۹۴۰ و ۱۹۴۴.
موزه یادبود هولوکاست در ایالات متحده آمریکا، اهدایی «رابرت ایبرمز»
در پاییز ۱۹۴۱ مقامات پلیس آلمان ۵۰۰۷ روما «سینتی» و «لالری» را از اتریش به گتوی یهودیان «ووچ» تبعید کردند و در بخشی مجزا جای دادند. صدها تن از این روماها در نخستین ماههای ورودشان در جریان یک همهگیری تیفوس بر اثر نبودِ غذا، سرپناه و داروی کافی جان خود را از دست دادند. مقامات اساس و پلیس آلمان جانبهدربردگان از این شرایط هولناک را در نخستین ماههای سال ۱۹۴۲ به اردوگاههای مرگ خلمنو تبعید کردند و در آنجا آنان را همراه با دهها هزار یهودی ساکن گتو «ووچ» در وانتهای گاز با گاز مونوکسید کربن کشتند.
مقامات آلمانی با هدف تبعید روماها از رایش آلمان بزرگ در آینده نزدیک همگی آنان را در مراکزی موسوم به اردوگاههای روماها (Zigeunerlager) گرد آوردند. با به تعلیق درآمدن تبعید روماها در سال ۱۹۴۰ این مراکز به صورت بازداشتگاههای طولانیمدت درآمدند. «مارتسان» در برلین در کنار «لاکنباخ» و «زالتسبورگ» (سالزبورگ) در اتریش از جمله بدترین این اردوگاهها بودند. صدها روما در نتیجه شرایط فجیع این مراکز جان باختند. آلمانیهای محلی مدام از این اردوگاهها شکایت داشتند و خواستار اخراج روماهای زندانی در این مراکز به منظور «صیانت» از اخلاق عمومی، بهداشت عمومی و امنیت بودند. پلیس محلی به استناد همین شکایتها رسماً از فرمانده اساس، هاینریش هیملر درخواست کرد، تبعید روماها به شرق از سر گرفته شود.
در دسامبر ۱۹۴۲ «هیملر» فرمان تبعید همه روماها از سرزمینهای موسوم به رایش آلمان بزرگ را صادر کرد. البته برخی گروهها از این امر مستثنی شدند؛ از جمله افرادی با «خون پاک رومایی» از اعصار باستان، افراد روماتباری که تصور میشد جذب جامعه آلمان شدهاند و برای همین «رفتار روماوار» ندارند و افرادی که لیاقت خود را در نیروی نظامی آلمان نشان داده بودند (به اتفاق خانوادهشان). دستکم ۵ هزار و احتمالا بالغ بر ۱۵ هزار نفر مشمول این معافیتها میشدند، هرچند مقامات محلی معمولاً در جریان جمعآوری افراد این تمایزها را نادیده میگرفتند. مقامات پلیس حتی سربازان رومایی را که در نیروهای مسلح آلمان (Wehrmacht) خدمت میکردند، در زمانی که برای مرخصی به خانه برگشته بودند، دستگیر و تبعید میکردند.
اردوگاه آشویتس ۲ (بیرکناو)، تابستان ۱۹۴۴
به طور معمول پلیس آلمان روماهای رایش آلمان بزرگ را به آشویتس تبعید میکرد و مسئولان اردوگاه آنان را در مجتمعی مخصوص به اسم «اردوگاه خانوادگی روماها» جای میدادند که در این مجتمعها کل افراد خانواده با هم زندگی میکردند. رویهمرفته حدود ۲۳ هزار روما، سینتی و لالری به آشویتس تبعید شدند.
منبع: موزه یادبود هولوکاست ایالات متحده آمریکا
به محققان پزشکی «اساس» که در مجتمع آشویتس خدمت میکردند، مانند فرمانده دکتر «یوزف منگله»، این اختیار داده میشد که برای آزمایشهای پزشکی شبهعلمی، از میان زندانیان اشخاصی را برگزینند. «منگله» دوقلوها و کوتولهها را برای انجام آزمایشهای خود انتخاب میکرد که برخی از این افراد از اردوگاه خانوادگی روماها بودند. در دیگر اردوگاههای کار اجباری آلمان نیز قریب به ۳۵۰۰ رومای بزرگسال و نوجوان زندانی بودند؛ محققان پزشکی از میان روماهای زندانی دراردوگاههای کار اجباری «راونزبروک»، «ناتسوایلرـاشتروتهوف» و «زاکسنهاوزن» افرادی را برای انجام آزمایشهای خود که یا در محل اردوگاه یا در موسساتِ مجاور انجام میگرفت، انتخاب میکردند.
شرایط موجود در مجتمع روماهای آشویتسـبیرکناو باعث گسترش بیماریهای واگیردار و همهگیر مانند تیفوس، آبله و اسهال خونی میشد و این بیماریها جمعیت اردوگاه را بهشدت کاهش میداد. در اواخر مارس اساس قریب به ۱۷۰۰ رومای منطقه «بیاویستوک» را در اتاقهای گاز به قتل رساند. این افراد تازه چند روز بود که از راه رسیده بودند و بسیاری از آنان و البته نه همه ایشان مریض بودند. در ماه مه ۱۹۴۴ مدیریت اردوگاه تصمیم گرفت، ساکنان مجتمع روماها را به قتل رساند. نیروهای گارد اساس مجتمع را محاصره و مسدود کردند و به روماها دستور دادند که از مجتمع خارج شوند. اما روماها که احساس خطر کرده و خود را به لوله آهنی و بیل و دیگر ابزارهای کار مجهز کرده بودند، حاضر به این کار نشدند.
فرماندهان اساس تصمیم گرفتند با روماها وارد درگیری مستقیم نشوند و عقب نشستند. اما در پی انتقال بالغ بر ۳ هزار روما به اردوگاه آشویتس ۱ و دیگر اردوگاههای کار اجباری در آلمان در اواسط تابستان ۱۹۴۴، اساس در ۲ اوت علیه این زندانیان وارد عمل شد و از ۴۲۰۰ تا ۴۳۰۰ تن از آنان را کشت. بیشتر قربانیان از افراد پیر و بیمار و زنان و کودکان بودند. مسئولان اردوگاه عملا همه آنان را در اتاقهای گاز بیرکناو کشتند. شمار قلیلی از کودکان را هم که در جریان عملیات پنهان شده بودند دستگیر و در روزهای بعد کشتند. از ۲۳ هزار روما و سینتی که به آشویتس فرستاده شدند، قریب به ۲۱ هزار تن در همانجا جان باختند.
سرنوشت روماهای مناطق تحت اشغال آلمان در اروپا
در مناطق تحت اشغال آلمان در اروپا سرنوشت روماها از کشوری به کشور دیگر و بسته به شرایط محلی فرق میکرد. مقامات آلمانی عموماً روماهای بازداشتشده را یا در خود آلمان به کار اجباری میگماشتند یا آنان را به لهستان منتقل میکردند تا در آنجا به کار اجباری گماشته شوند یا کشته شوند. بر خلاف سیاست آلمان در قبال یهودیان آلمان و اتریش که به موجب آن افرادی با بهاصطلاح خون مخلوط از تبعید (و البته نه از کار اجباری) معاف بودند، اساس و پلیس پس از تردید و سردرگمی بسیار به این نتیجه رسیدند که روماهای «خونپاک» بیآزارند و «دورگهها» فارغ از درصد «اختلاط» خون خطرناکند و باید تبعید شوند.
ژاندارم صرب در حال اسکورت گروهی از روماها به محل اعدام
یک ژاندارم صرب مشغول به خدمت در دولت دستنشانده صربستان به ریاست میلان ندیچ گروهی از روماها را به سمت محل اعدام اسکورت میکند. یوگسلاوی، حدود ۱۹۴۱ـ۱۹۴۳.
منبع: موزه انقلاب خلق یوگسلاوی
واحدهای نظامی و پلیس اساس آلمان همچنین دستکم ۳۰ هزار روما را در کشورهای بالتیک و مناطق دیگر تحت اشغال آلمان در شوروی با شلیک گلوله به قتل رساندند. در این مناطق، «جوخههای مرگ» (Einsatzgruppen) و دیگر یگانهای سیار کشتار همزمان با کشتن یهودیان و کمونیستها روماها را نیز میکشتند. در صربستان تحت اشغال در طول سال ۱۹۴۱ و اوایل ۱۹۴۲ مقامات آلمانی مردان روما را در عملیاتهای تیراندازی میکشتند. شمار کل روماهای کشتهشده در صربستان هیچگاه معلوم نخواهد شد، اما این رقم از هزار تا ۱۲ هزار تن برآورد میشود.
در فرانسه پس از استقرار یک رژیم همدست با آلمان در سال ۱۹۴۰ مقامات دولت اقدامات محدودکننده و ایذایی علیه روماها را تشدید کردند. در سالهای ۱۹۴۱ و ۱۹۴۲ پلیس فرانسه دستکم ۳ هزار و احتمالا بالغ بر ۶ هزار رومای ساکن مناطق اشغالی و غیراشغالی فرانسه را بازداشت کرد. مقامات فرانسه شمار نسبتا اندکی از این عده را به اردوگاههای واقع در آلمان، از قبیل بوخنوالد، داخائو و راونسبروک انتقال دادند.
در رومانی که جزو کشورهای محور و از متحدان آلمان بود، مقامات اقدام به نابودی نظاممند جمعیت روما این کشور نکردند، اما مقامات نظامی و انتظامی رومانی حدود ۲۶ هزار تن از آنان را در سالهای ۱۹۴۱ و ۱۹۴۲ تبعید کردند. این روماها عمدتاً از «بوکوونیا» و «بسارابیا» و همچنین از مولداوی و بوخارست، پایتخت، به ترانسنیستریا، بخشی از جنوب غربی اوکراین که تحت حاکمیت رومانی بود، تبعید شدند. هزاران تن از این افراد بر اثر بیماری، گرسنگی و برخورد وحشیانه جان باختند.
در کرواسی، یکی دیگر از کشورهای محور و متحد آلمان که تحت حاکمیت سازمان خشن جداییطلب و تروریستی اوستاشه بود، مقامات آنچه «دولت مستقل کرواسی» نام داشت عملا کل جمعیت روماهای کشور، یعنی حدود ۲۵ هزار نفر، را از میان بردند. نظام اردوگاههای کار اجباری یاسنوواتس که اداره آن را شبهنظامیان اوستاشه و پلیس سیاسی کرواسی بر عهده داشتند، جان ۱۵ تا ۱۰ هزار انسانِ روما را گرفت.
آزار روماها، ۱۹۳۹ـ۱۹۴۵
روماها از جمله گروههایی بودند که به طور مشخص هدف آزار نژادی رژیم نازی قرار گرفتند. روماها را زندانی و تبعید میکردند و به کار اجباری وامیداشتند و به اردوگاههای مرگ میفرستادند. جوخههای مرگ همچنین دهها هزار فردِ روما را در مناطق شرقی تحت اشغال آلمان کشتند. سرنوشت روماها شباهت بسیاری به سرنوشت یهودیان داشت.
منبع: موزه یادبود هولوکاست در ایالات متحده آمریکا
شمار قربانیان
تعداد روماهای کشتهشده در جریان هولوکاست دقیقاً مشخص نیست و در این زمینه، آمار دقیقی نمیتوان به دست آورد، اما تاریخدانان برآورد میکنند که آلمان و متحدانش در جریان جنگ جهانی دوم از ۲۵۰ تا ۵۰۰ هزار انسانِ روما را کشتهاند. شمار جمعیت روما، قبل از جنگ، از یک تا یک و نیم میلیون نفر برآورد میشود.
تبعیض پس از جنگ
تبعیض علیه روماها، در سراسر اروپای مرکزی و شرقی، پس از جنگ نیز همچنان ادامه یافت. جمهوری فدرال آلمان اعلام کرد که کلیه اقدامات انجامشده علیه روماها قبل از سال ۱۹۴۳ رسمی و قانونی و در مقابله با افرادی بوده که مرتکب جرم و جنایت شده بودهاند؛ نه این که نتیجه سیاستی مبتنی بر تعصب نژادی بوده باشد. این تصمیم عملاً راه را برای جبران خسارت هزاران قربانی روما که زندانی شده، به زور عقیم شده و بدون هیچ جرم مشخصی از آلمان اخراج شده بودند، مسدود کرد. پس از جنگ مسئولیت بررسی پروندههای تحقیقی رژیم نازی، از جمله بایگانی مربوط به روماهای ساکن رایش آلمان بزرگ، به پلیس جنایی ایالت بایرن واگذار شد.
تازه در اواخر سال ۱۹۷۹ بود که پارلمان فدرال آلمان غربی آزار روماها در دوران رژیم نازی را مبتنی بر انگیزههای نژادی اعلام کرد و این حق را برای بیشتر روماها ایجاد کرد تا بابت رنج و فقدانی که در رژیم نازی متحمل شده بودند، تقاضای جبران خسارت کنند؛ این در حالی بود که در این زمان بسیاری از واجدان این حق دیگر زنده نبودند.
پرسشهای تفکر انتقادی
پیش از روی کارآمدن نازیها برخورد حکومت و مردم با روماها چگونه بود؟ شباهتها و تفاوتهای آن با برخورد نازیها با این گروه چه بود؟برخورد نازیها با روماها چه شباهتها و چه تفاوتهایی با برخورد نازیها با یهودیان داشت؟تداوم تبعیض بر ضد روماهای اروپا در حال حاضر را بررسی کنید.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر