فیروزه شلتوکی، شهروندخبرنگار
ایران را تمامی ایرانیان، فارغ از عقاید شخصی، دین یا مذهبشان ساختهاند. شهروندخبرنگاران «ایرانوایر» در مجموعهای، چهرههای برجسته اقلیتهای دینی و مذهبی را معرفی میکنند. شما هم اگر با شخصیتهای برجسته اقلیتهای دینی آشنایی دارید یا داستان زندگی و خدمات آنها را میدانید، با ایمیل adyan@iranwire.com تماس بگیرید و روایت خود را با ما در میان بگذارید.
***
«محمد فاروق کیانیپور» رقصنده محلی آیینی و چهره نامآشنای بازیهای آیینی در ایران و جهان است. او که گواهینامه درجه یک هنری در زمینه هنرهای آیینی دارد، ۲۰ اسفند ۱۳۳۰ در تربت جام متولد شد و تحصیلات ابتدایی خود را در دبستان «مرآت» و متوسطه را در دبیرستان «سینا» به پایان رساند.
او در ۱۵ سالگی گروه موسیقی «نیام» را تشکیل داد و سپس در طول چند سال، با استفاده از موسیقی مقامی تربتجام و رقصهای محلی آن منطقه، بازیهای آیینی دیار جام را مدون کرد.
محمد فاروق کیانیپور در سال ۱۳۵۲ به استخدام آموزش وپرورش در آمد و کاوشهای هنری خود را به اقتضای شغل معلمی در روستاهای شهر تربتجام پی گرفت. همچنین با همکاری هنرمندان صاحبنام ایران، این شاخه از هنر آیینی را در عرصههای نمایش و فیلم بیش از پیش مطرح کرد.
از جمله هنرنماییهای او، نقشآفرینی در تئاترهای «شیخ صنعان»، «هفتخوان رستم»، «روایتی از کربلا»، «سریال غبار نور» و کلیپهای «نهانخانه دل»، «شبهای سفید»، «خورشید خاور» و «از ماست این دیار» و ... بوده است.
محمد فاروق کیانیپور در سال ۱۳۵۶ با گروه هنرهای آیینی ایران به کانادا سفر کرد و توانست در بین ۷۵ کشور جهان، مدال طلا و عنوان بهترین بازیگر هنرهای آیینی جهان را از آن خود کند.
او در سال ۱۹۹۶ میلادی (۱۳۷۵)، در سی و سومین «جشنواره لفکادا» یونان بین ۱۶ گروه منتخب دنیا، عنوان بهترین بازیگر مرد جهان را کسب کرد و اختتامیه آن جشنواره با حضورش در «آکروپولیس» برگزار شد.
در سال ۱۳۵۰، «پیتر بروک»، شکسپیرشناس، کارشناس تعزیه و نظریهپرداز تئاتر فرانسه پس از دیدن حرکات آیینی کیانیپور و ساخت فیلمهای متعدد، اعلام کرد این رشته ضمن بازگو کردن فرهنگ اصیل ایرانزمین، ریشه پانتومیم را نیز در خود دارد.
کیانیپور در مورد سختیهایی که بعد از انقلاب برای اجرای هنر آیینی پیش آوردهاند، میگوید: «یادم میآید بعد از انقلاب گفتند حق ندارید بازی کنید، حرام است. بعد ما را خواستند، رفتیم تهران. یک آقایی بود، گفت به جای چوب، شمشیر دستتان بگیرید و اجرا کنید! من گفتم شما مثل این که کارمند تازه استخدام شده هستید، اینها نماد هستند؛ یک زمانی سنگ سلاح بشر بوده، بعد عصر فلز آمده است. گفتم اینطور نیست که بشود هر کاری با هنر کرد. ما را فرستادند توی یک مسجد، شب برایمان نان و خرما آوردند و فردایش برگشتیمتربت جام.»
اجرا در «جشن هزاره توس»، اجرای شبهای سپید، تئاتر هفتخوان رستم، اجرا در کشورهای بریتانیا، امارات، بلژیک و هلند و نیز اجراهای گوناگون در فستیوالهای آتن یونان، جشن استقلال پاکستان، حضور در مراسم ویژه «مولانا» در ترکیه، بازی در فیلمهای مستند داستانی «دایههای خاک» و «سماع راست» و نماآهنگ «از ماست این دیار» از جمله فعالیتهایی است که در کارنامه هنری او ثبت شده است.
از جمله رقصهای محلی که محمد فاروق کیانیپور در آنها به هنرنمایی میپردازد، میتوان به «آفر»، «حتن»، «مشق پلتان»، «حنایی» و … اشاره کرد.
او در بیش از نیم قرن فعالیت، با تدریس و آموزش در تهران و شهرستانها، به حفظ این آیین هنری همت گمارده است. خودش در این باره میگوید: «در دانشگاه سوره به ۴۰ تا ۵۰ دانشجو آموزش داده و آنها را برای اجرا به امارات بردهام. همچنین در مرکز هنرهای نمایشی، به ۱۰۰ نفر آموزش دادهام. در تربتجام هم افتخار میکنم ۲۰ گروهِ هنرهای آیینی آموزش دیدهاند که فعالترینشان، حسینعلی مردانشاهی، دوتارنواز و سرپرست گروه موسیقی محلی فردای جام است.»
کیانیپور در گفتوگویی که با روزنامه «شرق» داشته، با انتقاد از متولیان هنری کشور گفته است: «در مملکت ما به تنها چیزی که توجه نمیشود، فرهنگ، هنر، آداب و رسوم و آیینهای فولکلوریک است. زیرا متولی خاصی ندارد. مشخص نیست کدامیک از نهادها مسوولند؛ میراث فرهنگی، اداره ارشاد، مرکز هنرهای نمایشی یا جاهای دیگر. هنرمندانی که در این حوزه فعالیت داشته، همه پیر و از رده خارج شدهاند و کسی به ما توجه ندارد. تمام دوستان و همسنگران من هرکدام یک سرمایه برای کشور بودند اما دیگر همه فوت کرده و رفتهاند. هرکدام از آنها گنجینهای بودند که دیگر از دستشان دادیم. اصلا گمان میکنم مسوولان و سکانداران وقتی در یک بخش هنر کسی از دست میرود، خوشحال میشوند. من گلایهمندم. دو مدال طلای جهانی گرفتهام و در ٢۴ کشور دنیا اجرا داشتهام، حدود ۴٠٠ تقدیرنامه و دیپلم افتخار هم ارایه دادهام. این قصهها، داستانها، گویشها و همه آیینها و آداب و رسوم فولکلوریک حاصل سالها تجربه من هستند اما حالا در گوشه خانه نشستهام و فقط درد و رنج تحمل میکنم.»
۱۶ دی ۱۳۹۹، در جلسه شورای ملی ثبت میراث فرهنگی ناملموس نام محمد فاروق کیانیپور به عنوان گنجینه زنده بشری در نمایشهای آیینی شرق خراسان رضوی ثبت ملی شد.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر