«ایرانوایر» در سلسله گفتوگوهایی با شهروندان و صاحبنظران پیرو ادیان گوناگون، چند سوال عمده را مطرح میکند: «در شرایطی که جمهوری اسلامی به طور سیستماتیک حقوق اقلیتهای دینی و مذهبی را نقض میکند، وظیفه شهروندان آزاداندیش و معتقد به اصول جهانشمول حقوق بشر چیست؟ اقلیتها چه انتظاری از هموطنان خود و چه پیشنهادهایی برای آنان دارند؟» در این بخش، با گروهی از شهروندان و صاحبنظران اهل سنت ایرانی گفتوگو کردهایم.
جمهوری اسلامی «اهل سنت» را بر اساس اصل ۱۲ قانون اساسی، به عنوان یکی از مذاهب اسلامی پذیرفته است و برای آن حقوقی را قائل شده؛ اما در چهل و سه سال اخیر به طور سیستماتیک حقوق آنها را نقض کرده است. «ایرانوایر» در این گزارش به سراغ سه تن از اهل تسنن ایران رفته تا به پرسشهای ایرانوایر پاسخ دهند. پاسخهای «هاشم حسین پناهی»، مدیر دفتر مفتی و حاکم شرع مردمی کردستان و یکی از فعالان اهل سنت استان کردستان، «محمدصابر ملک رئیسی»، زندانی سیاسی که از ۱۷سالگی به زندانهای جمهوری اسلامی افتاد و بعد از ۱۱ سال در ۱۷بهمن۱۳۹۹ آزاد شده و «خلیلالله بلوچی»، کنشگر بلوچ در استان سیستان و بلوچستان را در ادامه میخوانید.
تغییر بافت جمعیتی و سنیزدایی
هاشم حسین پناهی معتقد است که جمهوری اسلامی در تلاش نیست که برای مثال، دین یا ترکیب جمعیتی یهودیان و زرتشتی را تغییر دهد. اما برای حکومت مهم این است که اهل سنت را در ایران خنثی کرده و از بین ببرد.
به باور او حکومت با انتقال شیعیان به مناطق سنینشین و سکونت آنها در حال «سنیزدایی» است: «در شهر سنندج، در ادارات بومیگزینی دیگر انجام نمیشود. ادارات پر شده از کارمندان شیعه از سایر شهرها. در تمام استخدامها، گزینش بر اساس اولویت شیعه انجام میشود. اگر فردی اهل تسنن باشد، او را با اتهام وهابیگری، سلفیگری یا به قول خودشان افکار انحرافی مفتیزاده و ... کنار میگذارند. ما با حکومتی روبهرو هستیم که برنامهاش حذف موجودیت اهل تسنن است. این برداشت ما از رفتار حکومت است.»
به گفته این فعال اهل سنت، در ۴۳ سال گذشته، حکومت بارها در اداره امور مساجد، عدم اجازه استفاده یا ساخت مسجد مداخله کرده است: «در شهری مثل قروه که میزان تسنن و تشیع به نسبت ۶۰ به ۴۰ درصد هستند، امسال مساجد یا کلاسهای قرآن و جلسات احیای امین، همه تعطیل شدند. حکومت اهل سنت را خطرناک توصیف میکند. باوری به حقوقشان ندارد. بنابراین برای اهل تسنن، تبعیض مذهبی بسیار شدیدتر اعمال میشود. از ابتدای انقلاب تا این لحظه، ما نه یک وزیر، نه یک معاون وزیر، نه یک استاندار یا مقام استانی از بین اهل سنت نداشتهایم. حتی در سطح فرمانداران یا مدیران کل هم نداریم. در نیروی انتظامی هم یک اهل تسنن در سطح درجه سرهنگ به زحمت یافت میشود.»
این مدرس «مدرسه علوم دینی امام بخاری» سنندج در ادامه افزود: «ممکن است افرادی را که به لحاظ اعتقادی به حکومت نزدیکتر باشند، در برخی پستها بهکارگیری کنند. اما همان افراد هم چند صباحی بیشتر تحمل نمیشوند و کنار گذاشته خواهند شد. چرا که آنها جزیی از جامعه اهل تسنن محسوب میشوند. تبعیض مذهبی و عدم ارتقاء شغلی درباره آنها هم اعمال میشود. نگاه کنید در مناطق سنی نشین، حتی کارخانهای تاسیس نمیشود. ایجاد اشتغال پیگیری نمیشود و از توسعه، به بهانه نبود امنیت و … خودداری میکنند. این تبعیض در مناطق سنینشین با چشم غیرمسلح هم دیده میشود. این دست اتفاقات که در تاریخ ایران بیسابقه است، همان سیاستی است که در دوره صفویه هم پیگیری شده است. منتهی در دنیای ارتباطات امروز امکان اجرای آن با همان ابعاد پر خشونت را نیافتهاند. برای همین روشهای جایگزینی که چند نمونه از آنها را مثال زدم، اجرا کردهاند.»
اشاره او به رویکرد دینی «شاه عباس صفوی» است؛ پادشاهی که در مواجهه با اقلیتهایی چون یهودیان و زرتشتیان و به ویژه اهل تسنن بدرفتار و سختگیر بود؛ ولی با مسیحیان خوشرفتار و مهربان بود. برابر اسناد تاریخی، رویکرد دینی شاه عباس اول صفوی، گاهی توأم با تسامح و مدارا ولی در اغلب موارد سیاستی خصمانه و سرکوبگرایانه بوده است. در دوره صفویه با ۲۰۰ سال حکومت در ایران، آیین تشیع رسمیت کامل پیدا کرد و اهل سنت در ایران به محاق رفتند.
وقتی حکومت عامل تبعیض است، انتظار اقلیتهای دینی از هموطنان برابریخواه چیست؟
کاک هاشم حسینپناهی در پاسخ به این پرسش انتظارش از سایر شهروندان را اینگونه تعریف میکند: «در مواجهه با تبعیضات دقت کنند. بر مبنای آن بخش از آیه ۱۴۰ سوره آلعمران، وَ تِلكَ الأَيّامُ نُداوِلُها بَينَ النّاسِ، این روزگاری است که بین مردم دست به دست میشود. ما موافق ظلم نیستیم؛ به هر طریقی که باشد. چه ظلم شیعه به سنی و برعکس یا ظلم به سایر مذاهب و ادیان. حالا استدلال حکومت اگر این باشد که در افغانستان، طالبان یا در عربستان سعودی به شیعه اجحاف میکنند، ما با آن هم موافقتی نداریم. مردم باید متوجه این واقعیت باشند که ما یک ملتایم. همه انسان هستیم و در خصوصیات انسانی مشترک هستیم. باید این شعر سعدی را سرلوحه خودمان قرار بدهیم که بنیآدم اعضای یکدیگرند / که در آفرینش ز یک گوهرند؛ مردم نباید فریب تبلیغات منفی حکومت نسبت به اهل سنت را بخورند و با آن همراهی کنند. قبول نکنند که در مناطق سنینشین، جایگزین آنها بشوند. قبول نکنند اهل سنت را در مشاغل ادارات کنار بزنند. مشارکت در ظلمی را که به اهل سنت میشود، قبول نکنند. انتظار ما این است که انسان بودن را در همه امور مدنظر قرار بدهند. از حقوق انسانی و قانونی ما دفاع کنند.»
او در ادامه میافزاید: «مردم متوجه باشند که همه ما هموطن و ایرانی هستیم. همراهی با حکومت، ممکن است منجر به تجزیه ایران عزیزمان بشود. این نتیجه، خواست حکومتی است که خواهان نابودی ایران و ایرانی هستند. مردم اگر ما را مسلمان میدانند، به اعتبار مسلمانی، داشتن خدای مشترک، پیامبر و کتاب آسمانی و قبله مشترک نباید با حکومت در مسیر تبعیض و سرکوب همراهی کنند. اگر در پای منبر روحانیون یا مراسمی حضور مییابند که به اهل سنت توهین میشود، این حرفها را نپذیرند و اعتراض کنند. آن حدیث حضرت محمد را مد نظر داشته باشند که فرمود، ایماندار و مومن نیست، کسی که چیزی را برای خودش نمیپسندد، برای دیگران بپسندد. مسلمان کسی است که دیگر مردم و مسلمانان از او در آزار نباشند. اگر الان کسی از اهل سنت به یکی از ائمه اهل تشیع (رحمتالله) توهین کند، حکومت آن فرد را به جرم سبالنبی و اهانت میگیرد و اعدام میکند. آن فرد را مرتد اعلام میکنند؛ اما خودشان در منابر و تریبونها و نماز جمعه و صداوسیما و هر جایی که دستشان برسد، به اهل سنت توهین میکنند. همین چند روز قبل نمایشگاه کتاب در تهران برپا بود. در شرایطی که چاپ کتب اهل سنت ممنوع است، آنجا کتابهایی مثل اسرار آلمحمد یا شبهای پیشاور با تیراژ بسیار بالا عرضه شدند.»
جامعه برابریخواه چه مشخصاتی دارد؟
محمد صابر ملک رئیسی، دومین چهرهای است که به پرسشهای ایرانوایر پاسخ داده، او در پاسخ به این سوال معتقد است: «جامعه برابریخواه بهعنوان یک جامعه پویا و متحرک، میتواند در بسترسازی برای رفع تبعیض حکومتی، نقش بسزایی ایفا کند.»
به باور محمد صابر ملک رئیسی، جامعه برابریخواه جامعهای است که در آن تمام ملت، چه مسلمان و چه غیرمسلمان، باید همه از حقوق شهروندی برابر برخوردار باشند: «حتی یک بهایی باید حق تحصیل، کار، مالکیت و بهرهمندی از تمام امکانات جامعه را بیابد. نباید به صرف اینکه بهایی یا غیرمسلمان است، از امکانات محروم شود. ما آزادی را در آن میدانیم که ایران متعلق به همه شهروندان آن است. در هیچ موردی از حکومتداری و امکانات شهروندی، منافع اقتصادی و … هیچ آیینی برتری از بقیه نخواهد داشت.»
وظیفه شهروندان آزاداندیش و معتقد به اصول حقوق بشر چیست؟
محمد صابر ملک رئیسی، زندانی سیاسی سابق اهل سنت در پاسخ میگوید: «زمانی که هجمهای از طرف حکومت و متعصبین اهل تشیع، به اهل سنت وارد میشود، دفاع کنند. این دفاع را میتوانند به صورت عملی در مصاحبه با رسانهها و اعلام انزجار خودشان از این تبعیض و حضور در نمازخانههای اهل سنت و اعلام همبستگی با آنها نشان بدهند که با سیاستهای حکومت همراه نیستند. وقتی قوانین حکومت مبتنی بر تبعیض و بیعدالتی است، فردفرد جامعه علیه آن سرپیچی کنند. وقتی مسئولی مردمی در جایگاهی است که میتواند قوانین تبعیضآمیز را دور بزند، حتما محیط را به نفع سایر مذاهب تغییر بدهد. هر آزادیخواهی باید آزادیخواهیاش را در عمل نشان بدهد.»
مدیر دفتر مفتی و حاکم شرع مردمی کردستان درباره انتظار اهل سنت در مواجهه با تعصبات مذهبی میگوید: «هموطنان ما باید به شعر سعدی و انسانیت اقتدا کرده و انسانیت را پیشه کنند. آقای خاتمی، روزی از گفتوگوی تمدنها سخن گفت. ولی وقتی ما نتوانیم در میان خودمان به تفاهم برسیم، گفتوگوی تمدنها پیشکش! بهقول استاد شهید کاک ناصر سبحانی، کسی که نمیتواند با درون خودش صلح کند، نمیتواند منادی صلح با جهان و خیر و برکت برای جهانیان باشد. نتیجه تعصبات مذهبی را در پاکستان، در افغانستان، در عراق، سوریه و لبنان ببینید. با این منویات همراهی نکنید.»
صف خودتان را از سیاست تبعیض جدا کنید
«محمد صابر ملک رئیسی» درباره انتظارات خود گفت: «اولین انتظاری که میتوانم داشته باشم، این است که مردم صف خودشان را از سیاستهای تبعیضآمیز نظام جدا کنند. بهنظرم، وقتی که مردم با سیاستهای تبعیضآمیز همراه نباشند، آن سیاست و برنامه حکومت در جامعه تاثیر نخواهد گذاشت یا حداقل زیاد تاثیرگذار نخواهد بود.»
او در ادامه افزود: «انتظار اهل سنت، از جامعه و برابریخواهان این است که خواسته و ناخواسته مجری سیاست تبعیض جمهوری اسلامی نباشند. از اهل سنت به عنوان یکی از گروههای جامعه مورد هدف تبعیض دفاع کنند تا اهل سنت بتواند قوانین نوشته و نانوشته تبعیضآمیز را دور زده و مانند شهروندان عادی در جامعه زندگی کنند.»
محمد صابر در ادامه حرفهای خود از رسانههای آزادیخواه هم گلایه کرد و گفت: «در موضوع تبعیض به جامعه اهل سنت، خیلی کملطفی شده و بها داده نشده است. آنطوری که به جامعه مسیحیت و نوکیشان مسیحی توجه و پرداخته شده، به اهلسنت بها داده نشده است. در صورتی که فشار اعمال شده بر جامعه اهلسنت و مخصوصا نوکیشان اهلسنت، اصلا قابل مقایسه با فشار جامعه مسیحیت و نوکیشان مسیحی نیست. زمانی که موضوعی در رسانه برجسته شود، حکومت در تکرار عمل خود محتاطتر میشود.»
همه برابر و هموطنایم
خلیل الله بلوچی، کنشگر بلوچ هم معتقد است: «اینکه ملت و هموطنی راس و مرجع باشد و از تبعیض در حق اقلیتهای مذهبی پرهیز کنند. ما احتیاج داریم که اقوام بهدور از مذهب در کنار یکدیگر تعامل داشته باشیم. همه مذاهب بپذیریم و آزاد بگذاریم. هیچ مذهبی حس نکند که در حق و حقوقش به دلیل اینکه پیرو یک مذهب است، اجحاف میشود. مردم، تعصبات را کنار گذاشته، کشور و هموطن بودن را ملاک قرار بدهند. سوءظن نسبت به هیچ مذهبی نداشته باشیم. همه را برابر و هموطن خود بدانیم و سعی کنیم در مباحث و برخوردها با نگاهی فرادینی رفتار کنیم.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر