صدای آرام خانم قصه‌درمان‌گر می‌آید که قصهٔ «گربهٔ پرخاش گر» را تعریف می‌کند؛ گربه‌ای که هیچ دوستی ندارد و حیوانات جنگل به خاطر پنجول کشیدن‌هایش، میلی به بازی کردن با او ندارند.
یکی از کودکانی که در جلسه قصه درمانی شرکت کرده، می‌پرسد: «حالا گربه باید چه کند تا فیل و سنجاب و بقیه حیوانات با او دوست باشند؟»
قصه درمان می‌گوید: «اول از همه، وقتی کسی به توپ براق خوشگلش دست زد، نباید پنجول بکشد. او می‌تواند با دیگران حرف بزند و بگوید که وقتی بی‌اجازه به توپش دست می‌زنند، احساس خوبی ندارد. اما حالا که زرافه را پنجول کشیده، تا عذرخواهی نکند، نه بچه فیل، نه سنجاب کوچک شیطان و نه خرگوش بازیگوش با او بازی نمی‌کنند و او تنها می‌ماند.»
قصه درمانی برای رفع ناهنجاری‌های رفتاری کودکان روش چندان شناخته شده‌ای نیست و زیرمجموعه بازی درمانی به حساب می‌آید؛ روشی که با تاثیر بر خودآگاه و ناخودآگاه کودک، مفاهیم بنیادی زندگی را به شکلی کاملا عینی و قابل فهم و در قالب شخصیت‌های داستانی و همذاتپنداری به او منتقل می‌کند.
از آن جایی که قصه‌گویی عوارض جانبی و درد ندارد، یکی از موثر‌ترین روش مشاوره به کودکان است. در این روش، کودکان با احساسات، افکار و رفتارهایی روبه رو می‌شوند که در شرایط عادی نمی‌توانند با مشاورشان به طور مستقیم در میان بگذارند.
گرچه آمار دقیقی در خصوص کودکان افسرده وجود ندارد و اساسا تشخیص افسردگی پیش از سن سه و نیم سالگی دشوار است اما آمارهای غیررسمی نشان می‌دهند که به نسبت سن کودک، چیزی مابین پنج تا ۱۵ درصد کودکان و نوجوانان با اختلالاتی هم‌چون افسردگی و بیش فعالی درگیرند و پرخاش‌گری یکی از عوارض این دو اختلال است.
علت مبهم آمار افسردگی کودکان به این دلیل است که غالب والدین رفتارهای پرخاشگرانه کودک هم‌چون لج‌بازی، فریاد زدن، جیغ کشیدن، گریه کردن‌های بی‌مورد، بی‌میلی برای بازی کردن با کودکان هم نوع یا میل به انزوا را عادی تلقی می‌کنند.
«نسترن شکوه»، کار‌شناس ارشد روان‌شناسی ساکن تهران از جملهٔ کارشناسانی است که در طول سال‌های اخیر از روش قصه درمانی برای درمان کودکان افسرده بهره جسته است. او سعی کرده با توسل به روش قصه درمانی و بازی درمانی، اختلالات رفتاری کودکان و اضطراب و افسردگی آن ها را درمان کند.
او می‌گوید با قصه به راحتی می‌شود به دنیای کودکانه راه پیدا کرد: «بسیاری از شیوه‌های درمانی به علت محدودیت‌های‌شناختی کودکان، برای آن ها کارآیی ندارد اما با قصه، ماجرا تفاوت دارد. کودکان با استفاده از تخیل خود، با قهرمان داستان همانندسازی کرده و این همانندسازی به آنها فرصت می‌دهد که نه تنها مشکلات و احساسات خود را شناسایی کرده و آن را در محیطی امن برون‌ریزی کنند بلکه متوجه می‌شوند که این مشکلات، خاص آنها نیست و افراد دیگری نیز این مشکل را دارند. آنها در فرایند قصه‌درمانی گروهی و با کمک روان‌شناس یاد می‌گیرند که احساسات خود را به شیوه‌ای مناسب ابراز کرده و برای مشکلات خود راه حل‌هایی منطقی بیابند.»
این روان‌شناس، قصه‌درمانی را یکی از تکنیک‌های درمانی برای کودکان و بزرگسالان می‌داند و می‌گوید: «امروزه روان‌شناسان سراسر دنیا از ظرفیت‌های گستردهٔ هنر و ادبیات برای درمان اختلالات روانی و ایجاد آرامش روانی در مراجعان خود استفاده می‌کنند.»
او تاکید می‌کند که این روش مختص کودکان نیست: «استفاده از قصه‌درمانی در روان‌درمانی کودکان با کار "ریچارد گاردنر" در سال ۱۹۷۱ شروع شد. اما این روش برای درمان بزرگسالان نیز- البته به شیوه‌ای متفاوت- کارآیی دارد. گر چه باید بگویم که بیش تر برای کودکان از آن استفاده می‌شود. اغلب کودکان گروه سنی دبستانی و پیش دبستانی مستعدترند و تفکیک آن ها بر اساس سن و مشکل آنها انجام می‌شود؛ مثلا بچه‌هایی که مشکل افسردگی دارند، کودکانی که مشکل اضطراب دارند، کودکانی که مشکل پرخاش‌گری دارند و آن‌هایی که مشکل ترس دارند، هر کدام در گروه‌های جداگانه قرار می‌گیرند.»
او تاکید می‌کند که الزامی ندارد تا استفاده از روش قصه درمانی توسط مشاور یا روان‌شناس انجام شود بلکه اتفاقاً ثابت شده که در محیط خانه، قصه گویی توسط والدین تاثیرات بهتر و ماندگارتری داشته و اگر همراه با نوازش و تماس بدنی باشد، کودک را به آرامش بیش تری می‌رساند. گر چه متاسفانه این شیوه کم تر در جامعه شناخته شده و مردم ما اغلب به درمان با دارو معتقدند؛ یعنی فکر می‌کنند برای از بین بردن یک معضل و بیماری حتما باید از دارو استفاده کرد.
از او می‌پرسم اگر اعضای خانواده یا والدین کودک میلی به همراهی نداشته باشند، در روند درمان اختلال ایجاد نمی‌کند؟ او پاسخ می‌دهد که شاید مهم‌ترین ضعف روش قصه درمانی همین نکته باشد: «این روش همراهی دیگر اعضای خانواده را هم طلب می‌کند و تنها کار درمانگر نیست. در این روش، رفتار والدین با هم نیز موثر است. اگر با همدیگر اختلافی داشته باشند، روند درمان را کند یا حتی ناممکن می‌کنند. به بیانی دیگر، این شیوه برای درمان کودکانی موثر است که در خانواده‌های کم حاشیه و کم اختلاف زندگی می‌کنند. یعنی بدون کمک والدین کودک، این شیوهٔ درمانی بی‌اثر یا کم اثر خواهد بود.»
نسترن شکوه در مورد شیوه شناسایی کودکانی که با این روش هماهنگی دارند، می‌گوید: «شناسایی کودکانی که به روش قصه درمانی جواب می‌دهند، اغلب از طریق معاینه و مشاوره قبلی است. اما با همهٔ این‌ها، باید بگویم قصه درمانی برای هیچ کودکی زیان ندارد و برای همه کودکان کاربرد دارد. البته در مورد اخیر هم قبل از شروع کلاس، برای والدین این کودکان یک جلسهٔ مشاوره تشکیل می شود و با هم‌فکری با والدین، مشکل کودک را تشخیص و در گروه مناسب قرار می‌دهیم.»
از او می‌پرسم شده که در طول برگزاری کلاس‌ها، با واکنش منفی یا مقاومت والدین یا کودکان روبه رو شوید؟
می گوید:«گاهی اوقات در ابتدای جلسه با مقاومت والدین روبه رو می‌شوم. بسیاری از والدین به قصه‌درمانی و حتی بازی‌درمانی اعتقادی ندارند و با بی‌میلی کودک خود را برای شرکت در جلسه ها حاضر می‌کنند. اما پس از گذشت چند جلسه که روند بهبودی خودش را نشان می‌دهد، تمایل آن ها به ادامهٔ جلسه ها بیش تر می‌شود. اما خوش بختانه همکاری بچه‌ها در جلسه ها خوب است. حتی در گروه کودکان افسرده نیز معمولا همکاری خوبی می‌بینیم؛ هر چند که در ابتدای جلسهٔ اول تلاش بیش تری برای جلب همکاری این گروه کودکان لازم است.»
بر اساس تجربه های موجود، نشانه‌های بهبودی از جلسه سوم خودش را نشان می‌دهد و اغلب والدین بعد از جلسه سوم یا چهارم نشانه‌های بهبود را گزارش می‌کنند. هر چه قدر کودک در جلسه ها بتواند احساسات خود را بیش تر برون ریزی کند، این روند سریع‌تر پیش می‌رود. معمولا باید در ۸ تا ۱۰ جلسه کودک بهبود پیدا کند. روان شناسان اعتقاد دارند در صورت عدم تاثیرگذاری، باید به دنبال مسایل عمقی‌تر در داخل خانواده گشت. البته معمولا در کنار جلسه های قصه‌درمانی، جلسه های مشاوره با والدین هم به طور هم‌زمان برگزار می‌شود که این روش میزان تاثیرگذاری قصه درمانی را افزایش می‌دهد.
قصه درمانی هنوز هم روش چندان شناخته شده ای نیست و شاید به همین دلیل است که مردم نمی‌توانند به آن اعتماد کنند. خیلی از مردم به اهمیت نقش درمانی قصه و بازی در افزایش شناخت کودکان و سازگاری بهترشان با محیط آگاه نیستند و نمی‌دانند که می‌شود با قدرت تخیل کودک، دنیای تازه‌ای برای او ساخته و پرداخته کرد.
در روش قصه درمانی، والدین می توانند حین قصه خوانی برای کودکان، احساسات واقعی آنها را شناسایی و از طریق پذیرش آن احساسات و نه سرزنش کردن‌شان، آنها را به سمت شناخت حس‌شان و پیدا کردن راه حل‌های منطقی برای مشکلات هدایت کنند
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر