جشن ایرانی با ترقه‌های چینی

هومن زرین، شهروند خبرنگار، شیراز

چهارشنبه سوری یا جشن چهارشنبه آخرسال از رسوم کهن ایرانی است که سالهاست در چهارسوی ایران برگزار می‌شود. از تهران و تبریز و مشهد، تا رشت، شیراز، سنندج، اهواز و قم هر جایی این مراسم به سبک و سیاقی خاص و با آئین‌هایی ویژه برگزار می‌شود. فال‌گوشی و گره‌گشایی، کوزه شکنی، قاشق‌زنی، پختن آش و خوراک‌های ویژه این شب تا خوردن آجیل چهارشنبه سوری و همینطور آتش افروختن و پریدن از روی آتش بخشی از آئین‌های این شب است.

با این همه چندین سال است از همه آن آئین‌ها در این شب تنها آتش بازی بر جای مانده و همین هم به انفجار تیر و ترقه و بمب‌های دست ساز تغییر مسیر داده است. از سویی دیگر شواهد و نشانه‌ها از بازار فروش محصولات چهارشنبه سوری حکایت از آن دارد که بیشتر از 90 درصد مواد منفجره و آتش زایی که در این شب مصرف می شود همه تولید یک کشور هستند؛ چین.

محصولات مناسب این شب در رسانه‌های ایران و گفتار مسئولان با عنوان مواد محترقه شناخته می شوند. همه ساله از اواخر بهمن و اوایل اسفند خبرگزاری ها و رسانه های رسمی کشور پر می شود از خبرهایی که با کلماتی مانند این آغاز می شود: کشف محموله مواد محترقه در شهر ..... کافیست همین عبارت در موتورهای جستجوی اینترنتی گذاشته شود، کمتر شهری از ایران می توان یافت که خبری در این باره از آن منتشر نشده باشد.

این خلاصه یکی از همین خبرهاست: « ماموران نیروی انظامی استان قم دو محموله کالاهای قاچاق و مواد محترقه را کشف کردند. به گفته ماموران نیروی انتظامی استان قم، دو محموله کشف شده شامل ۳۶۰ هزار قلم و به ارزش بیش از 4.5 میلیارد تومان است .»

مثل اغلب مواد دیگر نیز تهران پایتخت و بزرگترین و پرجمعیت ترین شهر کشور  رکورددار است. بر اساس خبری که چند روز پیش به نقل از سردار حسین ساجدی‌نیا فرمانده انتظامی تهران بزرگ منتشر شد در روزهای گذشته۳۰ میلیون قطعه برابر با ۳۶ تن مواد محترقه در این شهر کشف شده که همه از نوع وارداتی و قاچاق هستند.

در شهر تهران برای خرید این مواد به صورت تعداد زیاد باید راهی بازار تهران و منطقه مولوی شد. اگر چه چندین روز است در معابر اصلی بازار و به ویژه در خیابانهای 15خرداد و مولوی ماموران نیروی انتظامی مشغول گشت زنی با هدف برخورد با سد معبر و خرید فروش این گونه مواد هستند، اما باز هم یافتن فروشندگان این مواد کار چندان سختی نیست، کافی است وارد کوچه های تنگ و تو در توی بازار شوید تا فروشندگان بیخ گوشتان فروش هر جنسی مناسب چهارشنبه سوری را خبر دهند.

اکلیل به صورت بشکه‌های ۲۰ کیلویی، سرنج کیسه‌ای، بمبک شش تایی، کپسول ۴۰ تایی، دینامیت، سوتی، منور، آبشار، پروانه، زنبور، چلچله، سیگارت، هفت ترقه و ... اینها اسامی تنها بخشی از مواد آتش زا و منفجره مخصوص و پر مشتری چهارشنبه سوری هستند.

دو مورد اول یعنی اکلیل و سرنج مواد اولیه برای ساخت برخی از خطرناک ترین انواع بمب‌های دست ساز این شب هستند، موادی که تا کنون قربانی های زیادی هم بر جای گذاشته است. حرفه ای های این کار این دو ماده را با هم ترکیب کرده و با اضافه کردن شن به آن محصولی می سازند با صدا و قدرت انفجاری ترسناک.

بقیه مواد ذکر شده اما محصولات انفجاری آماده ای هستند که بسته به قیمت و حجمشان قیمتهایی متفاوت دارند.  برخی دیگر از فعالان این بازار هم البته فروشندگان خرده پایی هستند که در گوشه و کنار بازار و برخی معابر و خیابانهای شهر با کارتنی در دست این مواد را به خریداران عرضه می کنند.

اگر چه نرخها در این بازار ثابت و مشخص نیست اما قیمت های این روزهای این مواد بر اساس پرسش از برخی از این فروشندگان به این شرح است: سیگارت دو تا سه هزار تومان، هفت ترقه 8 تا 10 هزار تومان؛ بمبک شش تایی 20 هزار تومان، کپسول ۴۰ تایی 20 هزار تومان، دینامیت 15هزار تومان، سوتی پنج هزار تومان، منور دو تا چهار هزار تومان، آبشار هشت هزار تومان، پروانه 8 هزار تومان، زنبور 5 هزار تومان و چلچله 10 تا 13 هزار تومان.

برخی فروشندگان هم به مشتریانشان توصیه می کنند هر چه زودتر این مواد را بخرید بهتر است چون هر چه به چهارشنبه سوری نزدیک تر بشویم و شور حال این روز بیشتر شود ممکن است قیمت ها هم بالاتر برود.

برای پیدا کردن اکلیل و سرنج هم که به صورت بشکه ای و کیسه ای فروخته می شود باید کمی جسورتر بود و به قسمت های خاصی از بازار تهران و منطقه مولوی رفت. این روزها در این بازار یک بشکه 20 کیلویی اکلیل بین یک میلیون و۵۰۰ هزار تا 2 میلیون تومان و یک کیسه سرنج 250 هزار تومان فروخته می شود.

حجم بالای فروش این مواد البته نه برای مصرف کنندگان کم تجربه بلکه برای حرفه ای های آتش پاره و سازندگان و فروشندگان این مواد است، محصول نهایی هم که در قالب بسته بمب های دست ساز 100 گرمی تا نیم کیلویی تولید می شود قیمت هایی در حدود 30 تا 100 هزار تومان دارد.

القصه چهارشنبه سوری دیگری از راه می رسد و چین به عنوان بزرگترین تولید کننده مواد آتش زای جهان و واردکنندگان حرفه ای که این مواد را از ماه ها و روزها قبل به ایران وارد کرده اند بیشترین سود را از این جشن می برند. هر ترقه ای که منفجر می شود را باید معادل واریز چند «ین» یا «تومان» به حساب آنها دانست.