گفت و گو با سه پزشک درباره انتقادات گسترده مردم از خطاهای پزشکی

این روزها بسیاری از مردم خاطرات تلخ‌ خود از بیمارستان‌ها و پزشکان را با یک‏دیگر درمیان می‌گذارند و با هشتگ «#خطای_پزشکی»، در فضای مجازی منتشر می‌کنند. پس از مرگ «عباس کیارستمی» و مطرح شدن خطای پزشکی درباره او، کانال‌های تلگرامی، فیس بوک، اینستاگرام و توییتر پر شده اند از روایت‌های وحشتناک از بیمارستان ها و مواجهه با کادر پزشکی... . اما احساس پزشکان نسبت به این روایت‌های تلخی که گاه با توهین بیان شده اند، چیست؟

«سعید صفرنژاد»، یک پزشک متخصص داخلی است که اثر این روایت‌ها را به خوبی در برخورد مریض و همراه او مشاهده کرده است: «پنج‌شنبه شب در اورژانس بیمارستانی کشیک بودم و مریض‌ها را به ترتیب معاینه می‌کردم که بیماری با درد در ناحیه قفسه سینه مراجعه کرد. طبیعی بود که سراغ او بروم و ترتیب را کنار بگذارم.»

اما همراه بیماری که نوبتش بوده، عصبانی شده و شروع به داد وبیداد کرده است: «هر چه برایش توضیح دادیم مریض او سرماخوردگی دارد در حالی که مریض قبلی با مشکل قلبی مراجعه کرده، زیر بار نمی‌رفت و فقط فریاد می‌زد.»

چیزی که دکتر صفرنژاد را رنجانده، داد و بیداد همراه مریض نبوده، حرف‌های او بوده که لابه لای دادهایش به گوش او رسیده اند: «او می‌گفت با خودت چی فکر کردی؟ تو اگر دکتر خوبی بودی، الان که شب تعطیلی است باید در خانه‌ات استراحت می‌کردی نه این که در بیمارستان کشیک بدهی. پزشکان خوب در این شیفت‌ها کار نمی‌کنند!»

او معتقد است موج انتقادی علیه پزشکان، این رفتارها را از سوی همراهان و بیماران تشدید کرده است: «تصویری که از پزشکان در رسانه‌ها ارایه شده، آدم‌های دست پا چلفتی را نشان می‌دهد که دست چپ و راست را از هم تشخیص نمی‌دهند و گیج و منگ هستند. این تصاویر کاریکاتور هستند و فکاهی. در جامعه تاثیر و نگرش منفی نسبت به پزشکان ایجاد شده و گاهی بیماران فکر می‌کنند پزشکان آدم‌های بی مسوولیتی هستند که فقط به پول گرفتن فکر می کنند.»

او منکر خطای پزشکی نیست اما بخشی از آن را مربوط به نبودن امکانات می‌داند و بخشی از آن را هم مربوط به عوارضی که دست پزشک نیست: «عوارض بعد از عمل ممکن است برای هرکسی پیش بیاید اما به این معنی نیست که پزشک علمی رفتار نکرده یا کارش را درست انجام نداده است. البته در مواردی هم سهل‌انگاری از پزشک دیده می‌شود؛ درست مثل همه شغل‌ها. اما خطاهای پزشکان بیش تر به چشم می‌آیند و سختی کار آن ها هم به همین علت است چون با جان آدمیزاد سر و کار دارند.»

این پزشک معتقد است بسیاری از مواردی که در شبکه‌های اجتماعی به عنوان خطای پزشکی نوشته شده، مبنای علمی ندارند و تنها به دلیل این است که بیمار و همراهانش به درستی در جریان قرار نمی‌گیرند: «این موضوع هم مربوط به فرهنگ جامعه ما است. ما همیشه رو دربایستی داریم و در نقش پزشک و بیمار هم این رودربایستی را به نمایش می‌گذاریم. بیماری را صاف و پوست کنده نمی‌گوییم و در لفافه برای بیمار یا همراهش حرف می‌زنیم.این موضوع شاید باعث برداشت‌های غلط شود اما خیلی از پزشکان برای جلوگیری از دستپاچگی بیمار یا همراهش این طور برخورد می‌کنند.»

او این روزها همه مطالب فضای مجازی را می‌خواند و حال خوبی ندارد: «برخورد بد مردم، پزشکان و کادر درمانی را دل‏سرد می‌کند. دیوار کادر درمانی خیلی کوتاه است. آیا مردم می‌توانند با ماموران نیروی انتظامی هم این طور برخورد کنند حتی اگر مقصر باشند؟ اگر با یک مغاره‌دار یا فروشنده بد برخورد شود، به راحتی مشتری را از مغازه بیرون می‌کنند و هیچ کالایی نمی‌فروشند یا اگر به کارمند یک شرکت خدماتی توهین شود، به توهین‌کننده هیچ خدماتی ارایه نمی‌دهد اما کادر درمانی باید با همه توهین و تحقیرها، وظیفه‌اش را تا آخرین لحظه انجام دهد. اگر اوضاع خوب پیش برود، جای تشکر ندارد و می‌گویند وظیفه‌اش بوده اما وای به روزی که آن طور که باید، نشود.»

«آباریس نیک نفس»، پزشک عمومی یکی از بیمارستان‌های دولتی در حاشیه شهر تهران است. او هم خیلی از مطالب فضای مجازی را خوانده و می‌گوید: «چیز عجیبی نیست. تا بوده، همین بوده. همیشه پزشک مقصر بوده. الان اتفاق جدیدی که افتاده، این است که یک کانال تلگرام درست شده و مردم خاطرات بدشان را بدون هیچ مدرکی می‌گویند.»

با این‌حال، او هم مثل خیلی از پزشکان دیگر، روایت بیماران و همراهانشان را ناشی از خطای پزشکی خوانده است: «خطای پزشکی در همه جای دنیا وجود دارد. اخیرا در سایت "Medscape" خواندم که خطای پزشکی در امریکا یکی از مهمترین عوامل مرگ و میر شناخته شده است. آیا در امریکا هم این قدر به پزشکان توهین می‌شود؟»

اشاره او به تحقیقی است که در  دانشگاه «جان هاپکینز» انجام شده است. این تحقیق می‌گوید سومین عامل مرگ و میر در امریکا بعد از بیماری‌های قلبی و سرطان، خطای پزشکی است. این تحقیق عنوان کرده که خطای پزشکی سالانه جان بیش از 250 هزار نفررا در امریکا می‌گیرد. 

دکتر نیک نفس معتقد است موج توهین به پزشکان هم می‌گذرد اما چیزی که او را ناراحت و غمیگن کرده، بی واکنشی وزارت بهداشت و نهادهای مرتبط به توهین و تحقیر پزشکان است: «به نظر من هیچ پزشکی لازم نیست به این توهین‌ها واکنش نشان دهد. باید بی تفاوت بود اما وزارت بهداشت باید نسبت به این موضوع واکنش نشان دهد قبل از این که کار به جاهای بدتری بکشد.»

«امیر غفاریان»، جراح و متخصص چشم اما موضوع توهین را از چشم مردم می‌بیند و می‌گوید: «مریض با یک پیش زمینه ذهنی وارد مطب پزشکان می‌شوند. آن‌ها احساس می‌کنند با یک آدم زورگو طرف هستند که معلوم نیست حالا چه طور شده یک درسی خوانده، یک تخصصی گرفته، کارش را هم بلد نیست، خودش را هم می‌گیرد و فقط می‌خواهد خون مردم را توی شیشه کند و آن‌ها را بچابد.»

البته او معتقد است که آن‌ها بی‌راه‌ هم نمی‌گویند: «این تفکر البته تا حد زیادی درست است. خودم می‌بیبنم پزشکان متخصص در شهرهای بزرگ تا جایی که می‌شود، از مریض پول می‌گیرند؛ مثلا اصلا احتیاجی به عمل آب مروارید ندارد اما این عمل را برای او انجام می‌دهند که پول بگیرند. متاسفانه تعداد زیادی از پزشکان متخصص، تجمل‌گرا و پول پرست هستند و خیلی به درد مریض توجه ندارند.»

او البته این بی‌اخلاقی را مختص جامعه پزشکی نمی‌داند: «این بی وجدانی و بی اخلاقی سرریز از کل جامعه است؛ مثلا وقتی به مکانیکی هم مراجعه می‌کنید، سعی می‌کند تا جایی که می‌تواند از شما پول بگیرد، کارش را سرسری انجام دهد و پول لوازم یدکی‌ که استفاده نکرده است را دریافت کند. این موضوع در هر قشری دیده می‌شود.»

از او می‌پرسیم به عنوان یک پزشک، احساس شما نسبت به حرف‌هایی که مردم می‌زنند، چیست: «احساس می‌کنم حرف‌هایشان درست است. این‌جا مردم در بیمارستان‌ها خیلی مفت می‌میرند. درمان اشتباه و بی وجدانی و عوارض بیداد می‌کند. بیمارستان خصوصی و دولتی هم ندارد. اوضاع بخش خصوصی کمی بهتر است اما در کل، توفیر چندانی ندارد.»